6. tema. MÁMleketlik byudjettiŃ MÁNİSİ, ÁHMİyeti HÁm oniń funkciyalari

Byudjetten finanslastırıwdıń principleri, usılları, formaları hám metodları
Byudjettiń qárejetlerinen paydalanıw byudjetten finanslastırıw arqalı ámelge asırıladı. Sol menen birge, byudjetten finanslastırıw degende rejede kózde tutılģan ilajlardı ámelge asırıw ushın subektlerge byudjetten qarjılardı usınıw sisteması túsiniledi. Ol pul qarjılardı usınıwdıń ózine tán bolģan forması hám metodları menen xarakterlenedi hámde belgili bir principlerge tayanadı. Byudjetten finanslastırıwdıń principleri, formaları hám metodları bul sistemanıń strukturalıq elementleri bolıp esaplanadı hám onıń ámel etiw nátiyjelerine óz tásirin kórsetedi. Áhmiyetli social-ekonomikalıq wazıypalar sheshilip atırģan házirgi paytda aqılana hám nátiyjeli byudjetten finanslastırıw sistemasınıń áhmiyeti jánede artadı.
Byudjetten finanslastırıwdıń aqılana sistemasın shólkemlestiriwde, eń dáslep, finanslastırıw principleri áhmiyetli rol oynaydı. Házirgi ámeliyatta paydalanıp atırģan byudjetten finanslastırıwdıń principlerin ulıwma hám jeke gruppalarģa bóliw mumkin. Ulıwma principler byudjetten qarjı alatuģın barlıq subektlerdiń xızmetine tiyisli bolıp esaplanadı. Jeke principler bolsa subektler xızmetiniń shólkemlestiriliwine baylanıslı ráwishte byudjet qarjılarınıń usınıw tártibin belgilep beredi. Byudjetten finanslastırıwdıń ulıwma principleri tómendegilerden ibarat bolıwı múmkin:

• 
  minimum qárejet etip maksimum nátiyje alıw. Byudjet qarjıları olardan paydalanıwdıń eń joqarı nátiyjeliligi támiyinlengen sharayatta ģana usınıs etiliwi kerek. Bunday nátiyje, bir tárepten, mámlekettiń social-ekonomikalıq rawajlanıwınıń túrli wazıypaların sheshiw, ekinshi tárepten bolsa, byudjet assignovaniyaları alıwshılar dáramatlarınıń ósiwi esabınan pul qarjılarınıń byudjetke qayta aģıp keliwi menen sáwleleniwi múmkin;
  
• 
  byudjet assignovaniyalarınan paydalanıwdıń maqsetli xarakterde ekenligi. Yuridikalıq shaxslar byudjetten qarjılardı aldınnan maqsetleri anıqlanģan hám tastıyıklanģan byudjet tiykarında alıwı múmkin. Bul principke qatań boy sınıw byudjet assignovaniyalarınan nátiyjesiz paydalanıwģa tosqınlıq etedi;
  
•