9-mavzu: Sudralib Yuruvchilar Sinfi-Reptilia

\


Timsoxlarning turlari:
1-gavial; 2— nil timsoqi; 3-xitoy alligatori.


Yurak qorinchasi to’liq ikki qismga bo’lingan. Yuragi to’rt kamerali. Lekin chap yurak qorinchasidan chiqqan o’ng aorta yoki (arteral qon) o’ng yurak qorinchasidan chiqqan chap aorta yoki (venoz qon) o’zaro qo’shiladi. Xozirgi timsoxlarning 25 turi ma'lum. Bular tropik mamlakatlarning daryo, ko’l va botqoqliklarida yashaydi. Bularga tipik vakil qilib, bo’yi 10 m ga еtadigan Nil timsoxi, Xindiston daryolarida yashaydigan uzun tumshuqli gavial, Amerikada yashovchi aligatorlar va kaymanlar kiradi.Timsoxlar suvda yashovchi va suv qirqoqiga yaqinlashgan qayvonlar bilan ovqatlanadi. qimmat baqo terisi va go’shti uchun ovlanadi.
Sudralib yuruvchilarning ekologiyasi.
Yashash sharoiti: Sudralib yuruvchilar amfibiyalarga nisbatan turlicha sharoitlarda yashaydi. Bu sudralib yuruvchilarni yuqori taraqqiy etganligi bilan bog’liq . Bu borada sudralib yuruvchilarining quruq muqitga yashashga moslashishi katta rol o’ynaydi . Shu sababli bular Arktika va Antarktidadan tashqari еr yuzining deyarlik xamma qismida tarqalgan. Shu bilan birga ularning gavda temperaturasi o’zgaruvchan bo’lganligi tufayli amfibiyalarga nisbatan yuqori temperaturali muxitda xayot kechiradi. Masalan; ilonlar Q6, Q8 S da xarakatdan to’xtaydi. Q2 Q3 S da karaxt bo’ladi. Gavdasi -4 -6 S ga sovusa xalok bo’ladi.
Sudralib yuruvchilar tropik zonada ko’p sonli bo’lib, qutblarga borgan sari kamayib boradi. Yana toq cho’qqilariga chiqib borganda bularning soni kamayib boradi. Shuningdek xaddan tashqari yuqori temperatura xam sudralib yuruvchmlar uchun xalokatlidir. Muxit temperaturasi Q55 S bo’lganda kaltakesaklar 1; 5 -4 minutda xalok bo’ladi. Bunday vaqtda sudralib yuruvchilar еr kovaklariga yashirinadi, daraxtlarga chiqadi va xokazo... .
Tsiklligi. Yashash joyining noqulay temperatura sharoiti bilan oziqlanish sharoitiga biologik moslanishidir. Sudralib yuruvchilar uchun optimal temperatura 20-40 S atrofida bo’ladi. O’rta mintaqalarda yashovchi ko’pchilik sudralib yuruvchilar aktiv bo’ladi, gekkonlar esa tunda aktiv bo’ladi. Tropik saxrolarda esa ko’pchilik sudralib yuruvchilar kechasi aktiv bo’ladi.