A. R. Bakiyev, S. N. Xashimova, I. A. Bakiyeva ishlab chiqarishni tashkil qilish va

Nazorat savollari
1. Sanoat ishlab chiqarishini ijtimoiy tashkil etish shaklining
tarkibiy qismlari nimadan iborat?
2. Ishlab chiqarishni konsentratsiyalashning mohiyati, mazmuni
va shakllari tushunchalarini qanday ifodalaysiz?
3. Kichik korxonalarni konsentratsiyalash va ularning sama-
radorligi darajalari qanday aniqlanadi?

---

52
8-mavzu. ISHLAB CHIQARISH RESURSLARI VA
ULARDAN SAMARALI FOYDALANISH
8.1. Resurslar va ulardan samarali foydalanishni
tashkil etish
O‘zbekistonda ijtimoiy-iqtisodiy islohotlar izchillik bilan
amalga oshirilayotgan davrda respublika hududining nisbatan
kattaligi, iqtisodiy va tabiiy, tabiat bilan jamiyat o‘rtasidagi
aloqadorlik va bog‘liqlik insoniyat tarixidagi muhim muam-
modir. Zero, jamiyat mavjud ekan, mazkur muammo o‘zi-
ning dolzarbligini yo‘qotmaydi. Faqat jamiyat taraqqiyo-
tining har bir bosqichida unga bo‘lgan munosabatlar o‘zgarib
turadi va murakkablashib boradi.
Ushbu hayotiy muammo XXI asrning ikkinchi yarmidan
boshlab fan-texnika inqilobi va iqtisodiy yuksalish ta’sirida
yanada chuqurlashib ko‘pchilikning etiborini o‘ziga jalb
qilib kelmoqda.
Тabiat va jamiyat bir butun, ya’ni yaxlit tizimning o‘zaro
aloqador qismlari va ularni tashkil etuvchi asosiy elementi
hisoblanadi.
Ma’lumki, ishlab chiqarishning rivojlanishi tabiiy resurs-
lardan foydalanish miqyosining kengayishi va chuqurlashi-
shi bilan chambarchas bog‘liqdir. Geografik muhit va tabiiy
shart-sharoitlar hamda resurslar — ishlab chiqarishni rivoj-
lantirishning muhim omilidir. Zero, ishlab chiqarish faoliyati
ma’lum tabiiy shart-sharoitlar mavjud bo‘lganidagina amalga
oshadi.

---

53
Ma’lum iqtisodiy-ijtimoiy jamiyat hali foydalanilma-
yotgan, biroq keyinchalik foydalanishi mumkin bo‘lgan
resurslar potensial resurslar deb ataladi.
Resurslar, o‘z navbatida, moddiy texnika resurslaridan
iborat bo‘lib, kelib chiqishi va jamiyat taraqqiyotida tutgan
o‘rniga ko‘ra moddiy va moliyaviy resurslarga bo‘linadi.
Moddiy-texnika resurslari bilan jamiyatning ta’minlanganlik
darajasi va ulardan foydalanish imkoniyatlarining mavjudligi
mamlakatning iqtisodiy salohiyatini belgilab beradi.
Resurs tushunchasining iqtisodiy mohiyatini aniqlash
muhim rol o‘ynaydi. Iqtisodiy taraqqiyot omillari qatorida
ishlab chiqarish resurslari alohida o‘rinni egallaydi. Ishlab
chiqarish resurslari o‘z mazmuniga ko‘ra ishlab chiqarish
kuchlariga nisbatan keng qamrovli tushunchadir. Chunki
ishlab chiqarish resurslariga jami aholi, jami tabiat resurslari,
ya’ni ishlab chiqarish jarayoniga jalb qilingan ishchi kuchi
va ishlab chiqarish vositalari hamda ishlab chiqarish jara-
yoniga jalb qilinmagan, lekin ma’lum vaqtdan keyin jalb
etilishi mumkin bo‘lgan potensial mehnat resurslari, tabiiy
boyliklar va ishlab chiqarish vositalari kiradi. Moddiy
resurslar negizini tabiiy resurslar tashkil etadi.