Abduhamidov F. A
Download 1.84 Mb. Pdf ko'rish
|
Molekulyar fizika
- Bu sahifa navigatsiya:
- Xo’llash Xo’llamaslik Keng idishda suyuqlik sirtining egrilanishi Xo’llovchi suyuqlikda egrilanish
|
Kapilyar xodisalar. Kapilyar xodisasi deb – suyuqlikka ingichka nay tushurilganda, nay ichida suyuqlikning ko’tarilishi yoki pasayishiga aytiladi. Agar suyuqlik sirti qavariq bo’lsa, u holda uning qisqarishga intilishi vertikal pastga yo’nalgan natijalovchi kuchni xosil bo’lishiga olib keladi. Natijada plastinalar orasidagi suyuqlik idishning keng qismi sathidan pastga tushadi(45-rasm). Agar suyuqlik sirti botiq bo’lsa, u xolda suyuqlik sirtining qisqarishga intilishi yuqoriga vertikal yo’nalgan teng tasir etuvchi kuchni xosil qilishga olib keladi. Natijada suyuqlik ko’tariladi (46-rasm). Bizning xayotimizda suyuqliklar ning ingichka naycha bo’ylab ko’tarilishi katta Xo’llash Xo’llamaslik Keng idishda suyuqlik sirtining egrilanishi Xo’llovchi suyuqlikda egrilanish burchagi θ o’tkir bo’ladi. 0≤ θ< 𝝅 𝟐 Xo’llamaydigan suyuqlikda egrilanish burchagi θ o’tmas bo’ladi. 𝜋 2 <θ<π 55 Molekulyar fizika axamiyatga ega. Bunday naychalarni kapilyar naychalar yoki kapilyar (lotincha “kapilya” – soch tolasi degan manoni bildiradi) deb ataladi. Kapilyarlarda suyuqliklar sirti yarim sfera shakliga yaqin shaklga ega bo’ladi. F s sirt taranglik kuchi uzunligi kapilyarning ichki aylanasi uzunligi l=2πR ga teng bo’lib, sirt taranglik kuchi quyidagicha bo’ladi. Suyuqliklarni kapilyar bo’ylab ko’tarilishi yoki tushishi suyuqliklar ning F s sirt taranglik kuchi kapilyar da P suyuqlik ustunining og’irlik kuchiga teng bo’lganda to’xataydi. 2 P R hg Bu yerda: h - kapilyardagi suyuqlikustunining balandligi. Bundan 2 2 2 2 2 s F P R h R g R g R g Rg Shunday qilib, kapilyarda suyuqlikning ko’tarilish yoki tushish balandligi kapilyar radiusiga teskari proporsional ekan. Bir-biriga yaqin joylashgan parallel plastinkalar orasida xo’llovchi suyuqlikning ko’tarilish balandligi (47- rasm). Plastinkalar orasidagi masofa d. Plastinkalar orasida suyuqlikning ko’tarilish balandligi h, diametri d=2r bo’lgan naychaga qaraganda 2 marta kichik bo’ladi. 2 h gd Kapilyar xodisalar tabiatda va texnikada katta ro’l o’ynaydi. Suyuqlik o’simliklarning poyasi va tanasi bo’yicha kapilyar xodisalar sababli ko’tariladi; Tuproq kapilyarlari bo’ylab suv chuqurliklardagi qatlamlardan yuqori qatlamlarga ko’tariladi. Pilik kapilyari bo’ylab moylovchi modda (pilik moyi) ko’tariladi; va h.k. 2 s F R |
