Abu abdulloh

www.ziyouz.com kutubxonasi 
203
qildi. Shunda ul zot xotinlarining hammasi oxirat mukofotiga rozi erkanliklarini, qalblari 
Janob Rasulullohning qalblari birlan hamohang erkanligini izhor qilishdi. Mazkur 
onalarimizning hammalaridan Olloh taolo rozi bo‘lsin!»). 
 
5-bob. Olloh taoloning qavli: «... va maxfiy tutur erdingiz dilingizda ul so‘zniki, 
Olloh uni oshkor qilmakchi erdi va siz odamlardan qo‘rqdingiz va Olloh ziyoda 
haqlirokdurki, siz undan qo‘rqing!» 
 
Anas ibn Molik raziyallouh anhu rivoyat qiladilar: «... va maxfiy tutur erdingiz dilingizda 
ul so‘zniki, Olloh uni oshkor qilmakchi erdi .» degan oyati karima Zaynab binti Jahsh va 
Zayd ibn Horisa haqlarida nozil bo‘lgan erdi» (Payg‘ambarimiz alayhissalom 
ammalarining qizi Zaynab binti Jahshni o‘zlarining asrab olgan o‘g‘illari Zayd ibn 
Horisaga xotinlikka so‘rab borganlarida, Zaynab e’tiroz bildirib: «Ey Ollohning rasuli, axir 
men Quraysh qabilasining eng oliynasab ayollaridan biriman-ku, Zayd ersa kuni kecha 
qullikdan ozod bo‘lgan bir yigitdur, men qandayin unga xotin bo‘lurman?» — dedi. 
Payg‘ambar alayhissalomga «Kim Olloh va uning rasuliga osiy bo‘lsa, bas u ochiqdan-
ochiq yo‘ldan ozibdi» degan oyat nozil bo‘lgandan keyingina, Zaynab noiloj rozilik berdi. 
Lekin, Zayd birlan Zaynabning hayotlari yaxshi bo‘lmadi. Chunki, Zaynab Zaydga 
o‘zining oliynasab erkanligini nuqul pesh qilaverar erdi. Nihoyat, Zayd payg‘ambarimizga 
shikoyat qilib keldi. Bu vaqtda Olloh taolo tomonidan Janob Rasulullohga vahiy nozil 
qilingan bo‘lib, unda Zaydning Zaynabdan ajralmog‘i va Janob Rasulullohning o‘zlari 
unga uylanmoqlari haqida xabar qilingan erdi. Ammo, ul zot «Muhammad o‘zi asrab 
olgan o‘g‘lining xotiniga uylandi» deb ta’na qilishlaridan cho‘chib, mazkur vahiyni oshkor 
qilmay yashirib kelardilar, shuning uchun ham Zayd Zaynabdan ajralishmoqchi erkanini 
aytganda, unga sabr qilishni buyurdilar). 
 
6-bob. Olloh taoloning qavli: «Siz ayollaringizdan qaysi birining navbatini 
qoldirib, qaysi birining navbatini ilgariga surmakchi bo‘lsangiz, joizdur. 
Shuningdek, qaysi bir ayolingizni (vaqtincha) o‘zingizdan chetlatgan 
bo‘lsangiz, uni yana o‘zingizga ham-xona qilsangiz, gunohi yo‘qdur» 
 
Oisha raziyallohu anho rivoyat qiladilar: «Uzini o‘zi Janob Rasulullohga tortiq qilgan 
ayollarni ko‘rib g‘ashim kelur va. «Ayol ham o‘zini o‘zi erkakka tortiq qilgaymi?» — der 
erdim. Olloh taolo «Siz ayollaringizdan qaysi birining navbatini qoldirib, qaysi birining 
navbatini ilgariga surmakchi bo‘lsangiz, joizdur. Shuningdek, qaysi bir ayolingizni 
(vaqtincha) o‘zingizdan chetlatgan bo‘lsangiz, uni yana o‘zingizga hamxona qilsangiz, 
gunohi yo‘qdur» degan oyati karimani nozil qilganda, men ul zotga: «Rabbingizning 
sizning xohishingiznigina tezda ro‘ebga chiqarayotganini ko‘rib turibman!»—dedim». 
 
Oisha raziyallohu anho rivoyat qiladilar: «Olloh taolo (yuqoridagi) oyatni nozil qilgandan 
so‘ng, Rasululloh sallallohu alayhi va sallam ko‘ngillari tusagan xotinlarining huzuriga 
navbatdan tashqari tashrif buyurmoqchi bo‘lsalar. avval navbati kelgan xotinlaridan 
bunga izn so‘rar erdilar» 
 
Maoz rivoyat qiladilar: «Men Oisha raziyallohu anhodan "Sizning navbatingiz kelganda 
boshqa xotinlari huzuriga kirmoq uchun sizdan izn so‘rasalar, ne der erdingiz?» - deb 
so‘radim. Oisha «Agar shunday desalar, «Yo Rasulalloh, men yolg‘iz o‘zim sizga ega 
bo‘lib olmoqni istamayman!» —der erdim»,— dedilar». 
 

Sahihi Buxoriy. 3-jild. Imom al-Buxoriy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
204
7-bob Olloh taoloning qavli: «Ey mo‘minlar, payg‘ambarning uylariga izn 
so‘rab, taomga taklif qilinsangizlargina kiringizlar. Taomning pishishiga ko‘z 
tutib o‘ltirmangizlar, balki chaqirilgan paytingizda kirib, taomlanib bo‘lgach, 
tarqalingizlar va ezmalanib ul yerda qolib ketmangizlar. Chunki, bu ishlaringiz 
payg‘ambarga ozor berur, u ersa sizlarni chiqarib yuborishdan tortingay. 
Ammo, Olloh haqiqatni aytishdan tortinmas. Qachonki sizlar payg‘ambarning 
xotinlaridan biror narsa so‘ramoqchi bo‘lsangizlar, parda ortida turib 
so‘rangizlar. Mana shu sizlarning dillaringizni ham, ularning dillarini ham 
pokiza saqlagaydur. Ollohning payg’ambariga ozor bermoqlik va ul o‘tgandan 
so‘ng, uning ayollariga uylanmoqlik sizlarga durust ermas, chunki bu 
qilmishingiz Olloh nazdida ulkan gunohdur!» 
 
Umar raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Men Janob Rasulullohga- «Yo Rasulalloh, 
uyingizga yaxshi odam ham, yomon odam ham kirgay, mo‘minlarning onalariga hijob 
(parda) tutmoqni buyurganingizda erdi!» — dedim, shunda Olloh taolo «Hijob» oyatini 
nozil qildi» 
 
Anas ibn Molik raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam 
Zaynab binti Jahshga uylanganlarida qavmni chaqirib, ularni ziyofat qildilar. Ziyofatdan 
so‘ng, qavm gaplashib o‘ltirib qoldi. Janob Rasululloh turishga ishora qilgan bo‘lsalar 
ham, qavm o‘ltira berdi. Buni ko‘rib, ul zotning o‘zlari o‘rinlaridan turib tashqariga 
chiqdilar. Shunda ko‘pchilik chiqib ketdi, ammo uch kishi qimirlamay o‘ltiraverdi. Janob 
Rasululloh ichkariga kirmoqchi bo‘lganlarida boyagi uch kishi hanuz suhbatlashib o‘ltirar 
erdi. Nihoyat, ular ham turishdi, men kuzatib qo‘ygach, ularning chiqib ketganligini 
aytdim. Janob Rasululloh ichkariga kirdilar, men ham kirmoqchi bo‘lgan erdim, ul zot 
men birlan o‘zlari o‘rtalariga parda tortib qo‘ydilar. Shunda Olloh taolo «Ey mo‘minlar, 
payg‘ambarning uylariga iznsiz kirmangizlar .» degan oyatni nozil qildi». 
 
Anas ibn Molik raziyallohu anhu rivoyat kiladilar: «Bu oyatning, ya’ni «Hijob» oyatining 
nozil bo‘lish sababini men boshqalardan ko‘ra yaxshiroq bilurman. Zaynab binti Jahsh 
Janob Rasulullohga nikoh qilinganlaridan keyin, ul zotning uylarida birgalashib taom 
tayyorladilar. So‘ng, Janob Rasululloh qavmni ziyofatga chaqirdilar. Ziyofat tugagandan 
so‘ng, qavm gaplashib o‘ltiraverdi. Janob Rasululloh tashqariga chiqib qaytib kelsalar 
ham hanuz gaplashib o‘ltirishar erdi. Shunda Olloh taolo «Ey mo‘minlar, payg‘ambarning 
uylariga iznsiz kirmangizlar .» degan oyatni nozil qildi. Keyin, o‘rtaga parda tortilib erdi, 
qavm turib chiqib ketdi». 
 
Anas ibn Molik raziyallohu anhu rivoyat kiladilar: «Payg‘ambarimiz alayhissalom Zaynab 
binti Jahshga uylanganlarida non va go‘shtdan iborat ziyofat tayyorlandi. Shunda 
qavmni ziyofatga taklif qilishga yuborildim. Qavm birin-ketin ziyofatga kelib, taomdan 
yeb chiqib keta berdi. Nihoyat, barcha kelib bo‘ldi. Men Janob Rasulullohga. «Ey 
Ollohning payg‘ambari, ziyofatga chaqirishga odam topolmay qoldim!» — dedim. Ul zot: 
«Taomdan olib kir, uyda yana uch nafar odam gaplashib o‘ltiribdi'» — dedilar-da, 
tashqariga chiqib, Oisha raziyallohu anhoning hujralarigacha yurib bordilar. So‘ng, 
Oishaga: «Assalomu alaykum, ey ayolim, senga Ollohning rahmati bo‘lsin!» — dedilar. 
Oisha raziyallohu anho: «Sizga ham Ollohning salomi va rahmati bo‘lsin! (Yangi) 
ayolingiz ko‘nglingizdagidek erkanmi? Olloh sizga muborak qilsin!» —deb javob berdilar. 
Shul tariqa ul zot barcha ayollarining hujralariga kirib, Oishaga aytgan gaplarini aytdilar, 
ular ham Oisha kabi shirin til birlan ko‘ngil so‘rashdi. Keyin, Janob Rasululloh qaytib 

Sahihi Buxoriy. 3-jild. Imom al-Buxoriy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
205
keldilar hamki, uydagi odamlar hanuz gaplashib o‘ltirishar erdi. Payg‘ambar alayhissalom 
nihoyatda hayoli erdilar. Yana qaytib chiqib, Oishaning hujralariga kirib turdilar. Odamlar 
ketganini men xabar qildimmi yoki boshqa birov aytdimi, bilmayman, ul zot yana qaytib 
keldilar. Bir oyoqlarini eshik ostonasiga qo‘yib, ikkinchisini tashqarida qoldirib turgan 
hollarida men birlan o‘zlari o‘rtalariga parda tortib qo‘ydilar. Shunda «Hijob» oyati nozil 
bo‘ldi». 
 
Anas ibn Moyaik raziyallohu anhu aytadilar: «Janob Rasululloh Zaynab binti Jahshga 
uylanganlarida to‘y ziyofati qilib berdilar. Odamlar non birlan go‘shtga to‘ydi. So‘ng, ul 
zot mo‘minlar onalarining hujralariga birma-bir kirib, har safar uylanganlarida ertasiga 
ertalab chiqib salom berganlaridek, ularga salom berdilar, ularni duo qildilar, ular qam 
alik olib, ul zotning haqlariga duo qilishdi. Janob Rasululloh uylariga qaytganlarida ikki 
kishining hanuz suhbatlashib o‘ltirganini ko‘rdilar. Shunda ul zot yana qaytib chiqib 
erdilar, boyagi ikki kishi irg‘ib o‘rnidan turdi. Ularning chiqib ketganini men o‘zim xabar 
qildimmi yoki boshqa birov aytdimi, bilmayman, Janob Rasululloh yana uyga qaytib 
kirdilar. So‘ng, men birlan o‘zlari o‘rtalariga parda tortib qo‘ydilar. Shunda «Hijob» oyati 
nozil bo‘ldi». 
 
Oisha raziyallohu anho rivoyat qiladilar: «Hijob (parda) tortish buyurilgandan so‘ng, 
Savda hojat uchun tashqariga chiqdilar, bo‘ylari barvasta bo‘lgani uchun ko‘rgan odam 
darhol tanib olar erdi. Umar ibn Xattob raziyallohu anhu Savdani ko‘rib: «Ey Savda, 
xudo haqi, bizdan yashirinmaysizmi, qanday chiqqanligingizga bir qarangiz?!» — deb 
uyaltirdilar. Shunda Savda uyalib qaytib ketdilar. Shu paytda Janob Rasululloh mening 
hujramda bo‘lib, taom tanovul qilayotgan erdilar, qo‘llarida go‘shtli suyak bor erdi. 
Savda ichkariga kirib: «Ey Ollohning rasuli, men hojatimga chiqqan erdim. Umar menga 
unday-bunday gaplarni aytib uyaltirdi!» — dedilar. Shu payt Olloh taolo ul zotga vahiy 
yubordi. Janob Rasululloh vahiy qabul qilib bo‘lgach, qo‘llaridagi boyagi suyakni 
ushlagan hollarida: «Olloh taolo sizlarga hojatlaringiz uchun tashqariga 
chiqmoqlaringizga ijozat berdi»,— dedilar». 
 
8-bob. Olloh taoloning qavli: «Agar sizlar biror narsani oshkor qilsangizlar yoki 
yashirsangizlar, albatta Olloh bilur, zero Olloh barcha narsani biluvchi zotdur! 
Payg‘ambar xotinlarining o‘z otalari, o‘g‘illari, aka-ukalari, aka-ukalarining 
o‘g‘illari, opa-singillarining o‘g‘illari, o‘z jinslaridan bo‘lmish ayollar va 
cho‘rilarga yuzlari ochiq holda ko‘rin-moqlari gunoh emasdur, Ollohdan 
qo‘rqingizlar, Olloh barcha narsa ustida guvoh bo‘lib turgan zotdir!» 
 
Oisha raziyallohu anho aytadilar: «Hijob tortish buyurilgandan keyin, Abulqu’aysning 
ukasi Aflah mening oldimga kirish uchun izn so‘radi. Men: «Janob Rasulullohdan 
so‘ramagunimcha izn bermayman, chunki meni Abulqu’aysning ukasining xotini ermas, 
balki Abulqu’aysning xotini emizgan»,— dedim. Janob Rasululloh kelganlarida: «Yo 
Rasulalloh, Abulqu’aysning ukasi Aflah huzurimga kirishga izn so‘ragan erdi, men unga 
izn bermadim, chunki sizdan izn olmagan erdim»,— dedim. Janob Rasululloh: 
«Amakingga izn berishga senga nima to‘sqinlik qildi?» — dedilar. Men: «Yo Rasulalloh, 
axir meni Aflahning xotini ermas, balki Abulqu’aysning xotini emizgan-ku?» — dedim. 
Janob Rasululloh: «Aflahga izn bergil, chunki u amaking erur!» — dedilar». 
 
Urva bunday deydilar: «Oisha shunga ko‘ra: «Tugishganlar bir-biriga mahram bo‘lgani 
kabi, emishganlar ham o‘zaro mahram bo‘lgaydir»,— der erdilar». 

Sahihi Buxoriy. 3-jild. Imom al-Buxoriy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
206
 
9-bob. Olloh taoloning qavli: «Shubhasizki, Olloh va uning farishtalari rahmat 
yuborurlar bu payg‘ambarga, ey iymon keltirganlar, sizlar ham unga rahmat 
yuboringizlar va ezgu salom yo‘llangizlar!» 
 
Abuloliya bunday deydilar: «Olloh taoloning salavoti — uning o‘z payg’ambarini 
farishtalari oldida maqtashidur. Farishtalarning salavoti ersa, ularning Janob Rasululloh 
haqlariga qilgan duolaridur». 
 
Ka’b ibn Ujra raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Ey Ollohning rasuli, biz «Assalomu 
alayka»ning ma’nosini bilurmiz, ammo «Assalotu» so‘zi qanday so‘z?» — deb Janob 
Rasulullohdan so‘rashdi. Janob Rasululloh: «Ey Olloh, Ibrohim alayhissalomga rahmat 
yuborganingdek, payg’ambarimiz Muhammad alayhissalomga va ul kishining oilalariga 
ham rahmat yuborgil, darhaqiqat sen maqtovga loiq va sharafli zotdursan! Ey Olloh, 
Ibrohim alayhissalomning oilalariga barakot berganingdek, payg’ambarimiz Muhammad 
alayhissalomga va ul kishining oilalariga barakot bergil, darhaqiqat sen maqtovga loiq va 
sharafli zotdursan!» deb duo qilingizlar!» — dedilar». 
 
10-bob. Olloh taoloning qavli: «Musoga ozor bergan kimsalardek 
bo‘lmangizlar!» 
 
Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Janob Rasululloh bunday dedilar: 
«Darhaqiqat, Muso nihoyatda hayoli odam erdilar. Bu quyidagi oyatda bor bo‘lib, Olloh 
taolo: «Ey mo‘minlar, Musoga ozor bergan kimsalardek bo‘lmangizlar! Olloh Musoni 
tuhmatdan qutultirdi. U Ollohning huzurida sharafli inson erdi»,— deydi». 
 
 «SABA’» SURASI  
 
Olloh taoloning qavli: «(Farishtalar), dillaridan qo‘rquv ketkazilgandan keyin, 
bir-birlariga: «Rabbingiz ne dedi?» — deganlarida, «Haqni aytdi»,— deb javob 
qilgaylar. Olloh taolo ulug‘ va buyuk zotdur!» 
 
Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Janob Rasululloh bunday dedilar: 
«Osmonda Olloh taolo bir ishni hukm qilsa, farishtalar darhol itoatkorona qanotlarini 
qoqgaylar. (Olloh taolo o‘z hukmini vahiy ila izhor qilganda toshga urilgan zanjirning 
ovozidek ovoz chiqgay. Shunda farishtalar qo‘rqinchga tushgaylar), qo‘rqinchlari 
bosilgandan so‘ng, bir-birlaridan: «Rabbingiz ne dedi?» — deb so‘ragaylar. So‘ralganlar: 
«Haqni aytdi va ul eng buyuk, ulug zotdur!»— deb javob bergaylar. Olloh taoloning 
hukmini «xabar o‘g‘rilari» o‘g‘rincha eshitib olishgay, ular mana bunday ustma-ust 
turishgay. Dastlabki «xabar o‘g‘risi» o‘zi eshitgan xabarni pastroqdagisiga, ul ersa undan 
pastroqqagisiga yetkazgay va shul tariqa bul gap sehrgarga yoki folbinga yetib borgay. 
Ko‘pincha, «xabar o‘g‘risi»ga uchar yulduz yetib boradi-da, gapni yetkazguncha uni 
kuydirib halok qiladi. Ba’zida ersa, olov yetib borguncha, o‘zidan pastdagiga yetkazib 
ulguradi, shunda folbinlar unga yuzta yolg‘onni qo‘shib gapirishadi. Odamlar ersa: 
«Folbin falon kuni unday degan erdi, to‘g‘ri chiqmadimi, piston kuni bunday degan erdi, 
to‘g‘ri chiqmadimi?»—deb osmondan o‘g‘rincha eshitilgan gap sababli folbinga 
inonadilar». 
 
 

Sahihi Buxoriy. 3-jild. Imom al-Buxoriy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
207
1-bob. Olloh taoloning qavli: «Ul (payg‘ambar) kelgusi qattiq azobdan sizlarni 
ogohlantiruvchi bir zotdur!» 
 
Ibn Abbos raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Payg’ambar alayhissalom bir kuni Safo 
tog‘iga chiqib: «Ey qavm ogoh bo‘lingizlar!»—deb nido qildilar. Shunda barcha Quraysh 
ahli yig‘ilib, Rasulullohdan: «Ne bo‘ldi?»—deb so‘radi. Janob Rasululloh: «Aytingizlarchi, 
agar sizlarga «Ertalab yoki kechqurun dushman ustingizga hujum qilmoq niyatida» deb 
ayqam, sizlar menga ishonursizlarmi yohud yo‘qmi?»—dedilar. Hammalari: «Albatta, 
ishonurmiz!» — deyishdi. Janob Rasululloh: «Unday ersa, men sizlarni kelgusi qattiq 
azobdan ogohlantirurman!» — dedilar. Shunda Abu Lahab: «Qurib ketgur, shunga 
chaqirdingmi bizni?!»—deb qarg‘ab erdi, Olloh taolo «Tabbat yado Abiy Lahab» surasini 
nozil qildi». 
 
 «YOSIN» SURASI  
 
Olloh taoloning qavli: «Quyosh o‘z qarorgohi tomon betinim harakat qilib turur. 
Bu qudratli va hamisha bilguvchi zotning taqdiridur!» 
 
Abu Zarr al-G’iforiy raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Men quyosh botayotgan paytda 
Janob Rasululloh birlan birga masjidda erdim. Shunda ul zot: «Ey Abu Zarr, aytchi, hozir 
quyosh qaerga botayotir?»— dedilar. Men: «Olloh va uning payg‘ambari biluvchiroqdur!» 
— dedim. Ul zot bunday dedilar: «Quyosh Olloh taologa sajda qilmoq uchun Arsh osti 
tomon yo‘l olgan. Olloh taolo: «Quyosh o‘z qarorgohi tomon betinim harakat qilib turur. 
Bu qudratli va hamisha bilguvchi zotningtaqdiridur!»—deydi». 
 
Abu Zarr al-G’iforiy raziyallouu anuu rivoyat qiladi-lar: «Quyosh botayotgan paytda men 
Janob Rasululloh birlan birga masjidda erdim. Ul zot bunday dedilar: «Ey Abu Zarr, 
aytchi, Quyosh qaerga botaetir?» Men: «Olloh va uning payg‘ambari biluvchiroqdur!» — 
dedim. Ul zot: «Quyosh Olloh taologa sajda qilmoq uchun Arsh osti tomon yo‘l olgan. 
Olloh taolo: «Quyosh (azaldan belgilab qo‘yilgan) o‘z qarorgohi tomon betinim harakat 
qilib turur. Bu qudratli va hamisha bilguvchi zotning (azaldan belgilab qo‘ygan) 
taqdiridur!» — deydi»,— dedilar». 
 
Abu Zarr al-G’iforiy raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Quyosh o‘z qarorgohi tomon 
betinim harakat qilib turur. Bu qudratli va hamisha bilguvchi zotning taqdiridur!» degan 
oyatning mazmunini so‘radim. Janob Rasululloh: «Quyoshning qarorgohi Arshning 
tagidur»,— dedilar». 
 
 «VAS-SOFFOT» SURASI  
 
Olloh taoloning qavli: «Va albatta Yunus ham payg‘ambarlardandur» 
 
Abdulloh ibn Mas’ud raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va 
sallam: «Hech bir kishi o‘zini Ibn Mattodan yaxshiroq deb hisoblamasligi lozim!» — 
dedilar». 
 
Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Janob Rasululloh: «Kimki «Men Yunus 
ibn Mattodan yaxshiroqman» desa, yolg‘on aytibdi»,— dedilar». 
 

Sahihi Buxoriy. 3-jild. Imom al-Buxoriy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
208
 «SOD» SURASI  
 
Avvom rivoyat qiladilar: «Men Mujohiddan «Sod» surasidagi sajda oyati haqida so‘radim. 
Mujohid: «Bu haqda ibn Abbosdan so‘ralganda, ul kishi: «Ulaikallaziyna hadallohu 
fabihudohim iqtadih» degan oyatdur» — deb aytdilar»,— dedilar. Ibn Abbosning o‘zlari 
ham shu oyatda sajda qilar erkanlar». 
 
Avvom rivoyat qiladilar: «Men Mujohiddan «Sod» surasidagi sajda oyati haqida so‘radim. 
Mujohid: «Men Ibn Abbosdan «Sod surasining qaysi oyatida sajda qilursiz?» deb 
so‘ragan erdim, ul kishi: «Va min zurriyyatihi Dovuda va Sulaymona ulaikallaziyna 
hadallohu fabihudohim iqtadih» degan oyatni o‘qimasmisiz? Dovud payg‘ambar shunday 
kishilardan erdilarki, payg‘ambaringiz unga iqtido qilishga buyurilgan erdilar, bas Janob 
Rasululloh ham shu oyatda sajda qilur erdilar»— deb javob berdilar» (mazkur oyat «Al-
An’om» surasida). 
 
1-bob. Olloh taoloning qavli: «Menga o‘zimdan keyin hech kimga muyassar 
bo‘lmaydirgan bir saltanat ato etgin, darhaqiqat hadya etguvchi yolgiz sen 
o‘zingdursan!» 
 
Abu Qurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Payg‘ambar alayhissalom bunday 
dedilar: «Jinlarning kattasi bo‘lmish Ifrit o‘tgan kecha kelib, mening namozimni buzishga 
urindi. Olloh taolo menga imkon berdi, men uni masjid ustunlaridan biriga bog‘lab 
qo‘ydim, chunki ertalab sizlarning ko‘rishlaringizni xohladim. Lekin, keyin men Sulaymon 
birodarimning «Ey rabbim, menga o‘zimdan keyin hech kimga muyassar bo‘lmaydirgan 
bir saltanat ato etgin!» deganlarini eslab qoldim». Ruh: «Keyin, Janob Rasululloh Ifritni 
haydab yubordilar»,— deydilar. (Bir kuni Hazrat Sulaymon payg‘ambar bir ayolni 
imtihon qilmay nikohlariga oladilar. Usha ayol jin bo‘lib, yashirincha butga sig‘inib 
yuradi, ammo bundan ul kishi bexabar bo‘ladilar. Natijada, Olloh taolo ul kishiga ato 
etilgan saltanatni qirq kun muhlat birlan olib qo‘yadi. Shunda, ul kishi «Ey rabbim, 
menga o‘zimdan keyin hech kimga muyassar bo‘lmaydirgan bir saltanat ato etgin!» — 
deb yolboradilar, Olloh taolo mag‘firat aylab, ul kishini avvalgi hollariga qaytaradi. Janob 
Rasulullohning Sulaymon payg‘ambarning ana shu gaplarini eslab, masjid ustuniga 
o‘zlari bog‘lab qo‘ygan Ifritni haydab yuborganlarining boisi ham shunda bo‘lsa kerak). 
 
2-bob. Olloh taoloning qavli: «Va men payg‘ambarlikni da’vo qiluvchi 
soxtakorlardan ermasman!» 
 
Masruq raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «-Abdulloh ibn Mas’ud raziyallohu anhuning 
huzurlariga kirdik, ul kishi bizga bunday dedilar: «Ey odamlar, kim bir narsani bilsa, 
gapirsin, bilmasa, «Olloh taolo biluvchiroqdur» desin! Chunki, o‘zi bilmagan narsa 
xususida gapirmay, «Olloh taolo biluvchiroqdur» deyish ham ilmdandur. Olloh taolo o‘z 
payg‘ambariga: «Men Qur’oni Karimni yoki risolatimni yetkazganim uchun sizlardan haq 
so‘ramayman, men payg‘ambarlik da’vo qiluvchi soxtakorlardan ermasman!» — deb 
aytmoqni buyurdi. Men sizlarga «Tutun» voqeasi to‘g‘risida gapirib berayin: Payg‘ambar 
alayhissalom Quraysh qabilasini islomga chaqirdilar. Ammo, ular sustkashlik qilaverishdi. 
Shunda Payg‘ambar alayhissalom" «Ey Olloh, menga yordam bergil, ularga Yusuf 
alayhissalom davrlarida yuborgan yetti yillik qahatchilik kabi qahatchilik yuborgil!»—deb 
duoyi bad qildilar. Ularga shunday qahatchilik yili keldiki, hamma narsa quridi, hatto 
o‘limtiklarni va terilarni yedilar, ochlikning zo‘ridan o‘zlari birlan osmon o‘rtasida tutun 

Sahihi Buxoriy. 3-jild. Imom al-Buxoriy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
209
singari narsani ko‘rdilar. Ushanda Olloh taolo oyati karimada' «Ko‘z tutingiz bir kungaki, 
osmondan tutun kelur va odamlarni chulg‘ab olur, bu alamli azobdur!» — degan erdi. 
Kofirlar: 
 
«Ey rabbimiz, biz mo‘min bo‘ldik, bizlardan azobingni aritgin!» — deb iltijo qildilar. 
Vaholanki, ular Olloh taoloni yuz-xotir qilmagan va o‘zlariga yuborilgan haq 
payg‘ambardan yuz o‘girib «Bu g‘irt jinni-ku!»—degan erdilar. Shunday ersada, Olloh 
taolo «Biz sizlardan azobni bir oz aritamiz, lekin sizlar yana dindan qaytursizlar»,— dedi. 
Lekin, qiyomatda azob aritilgaymi?! Keyin, ulardan azob aritildi, ammo ular yana kufrga 
qaytdilar. Olloh taolo buning uchun ularni Badr kuni halokatga duchor qildi. Olloh taolo 
oyati karimasida: «Biz bir kuni ularni qattiq qo‘lga tushirurmiz, darhaqiqat biz intiqom 
oluvchidurmiz!» - degan» 
 
 «AZ-ZUMAR» SURASI  
 
1-bob. Olloh taoloning qavli: «Ey o‘z jonlariga jafo qilgan bandalar, Ollohning 
rahmatidan noumid bo‘lmangizlar, albatta Olloh barcha gunohlarni mag‘firat 
qilur, chunki u mag‘firatli va mehribon zotdur!» 
 
Ibn Abbos raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Ba’zi mushriklar juda ko‘p odam o‘ldirdi, 
behad zino qildi. Keyin, ular Janob Rasulullohning oldilariga kelib. «Siz gapirayotgan va 
da’vat qilayotgan narsa juda yaxshi narsa erkan! Biz ko‘p yomon ishlar qilganmiz, qilgan 
gunohlarimizga kafforat bo‘ladirgan biror narsa xususida bizga xabar qilsangiz erdi!» — 
deyishdi. Shunda «Olloh birlan birga yana boshqa ilohga sig‘inmaydirgan, Olloh 
o‘ldirishni man’ qilgan jonlarni nohaq o‘ldirmaydirgan va zino qilmaydirgan kishilar» 
hamda «Ey Muhammad, aytingiz: «Ey o‘z jonlariga jafo qilgan bandalar, Ollohning 
rahmatidan noumid bo‘lmangizlar. .» degan oyatlar nozil bo‘ldi».