Abu abdulloh

19-bob. Go‘shtni pichoq birlan kesmoq haqida 
 
Amr ibn Umayya rivoyat qiladilar: «Men Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning 
qo‘yning yelkasidan qo‘lini kesib olayotganlarini ko‘rdim. Shunda namozga azon aytilib 
qoldi, ul zot qo‘yning qo‘li birlan pichoqni qo‘yib, o‘rinlaridan turdilar-da, tahoratni 
yangilamay namoz o‘qidilar». 
 
20-bob. Rasululloh sallallohu alayqi va sallam taomga nah urmas erdilar! 
 
Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam 
taomga nah urmas erdilar, ishtahalari bo‘lsa, yer erdilar, ishtahalari bo‘lmasa, yemas 
erdilar». 

Sahihi Buxoriy. 3-jild. Imom al-Buxoriy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
339
 
21-bob. Arpa (unini) puflamoq (sovurmoq) haqida 
 
Abu Xozim rivoyat qiladilar: «Men Sahldan: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning 
zamonlarida (elangan) oq undan yopilgan nonni ko‘rganmisizlar?» — deb so‘radim. U: 
«Yo‘q»,— dedi. Men: «Arpa (unini) elar erdingizlarmi?»—dedim. U: «Yo‘q, ammo uni 
puflar (sovurar) erdik»,— dedi». 
 
22-bob. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam birlan ul zotning sahobalari nima 
eyishar erdi? 
 
Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Bir kuni Rasululloh sallallohu alayhi va 
sallam sahobalariga xurmo taqsim qildilar. Har bir sahobaga yettitadan xurmo berdilar, 
menga ham yettita xurmo berdilar. Ulardan biri yomonroq erdi. Xullas, ularning ichida 
menga yoqadirgani bo‘lmay, birini olib biriga uradirgan darajada erdi». 
 
Qays: «Sa’d menga bunday deb aytdi»,— deydilar: «Mening Olloh taolo yo‘lida birinchi 
bo‘lib o‘q otgan arab erkanligimni bilursen. Biz Janob Rasululloh birlan g‘azot qilur erdik, 
o‘shanda hubla bargidan bo‘lak yemishimiz bo‘lmay, ichimiz qo‘yning qumalog‘i yanglig‘ 
erdi. Keyin, Banu Asad meni dinga bul qadar berilmaslikka unday boshladi, men ularning 
gapiga kirib, ilgarigi sa’yimni habata qilib qo‘ydim». 
 
23-bob. Sutli xo‘rda haqida 
 
Urva ibn Zubayr rivoyat qiladilar: «Janob Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning jufti 
halollari bo‘lmish Oisha raziyallohu anhoning biror yaqin kishilari vafot qilsa, qo‘shni 
ayollar ta’ziya bildirgani uylariga kirishar erdi, keyin ular chiqib ketib, faqat xonadon ahli 
qolar erdi. Shunda Oisha onamiz bir tog‘ora sut olib kelmoqlarini buyurar, so‘ng uni 
pishirib non burdalari ustiga quyib xo‘rda tayyorlar erdilar-da: «Bundan ichingizlar! 
Chunki, men Janob Rasulullohning «Sutli xo‘rda bemorning diliga orom berib, azador 
kimsaning qayg‘usini yengillashtiradi» deb aytganlarini eshitganman»,— der erdilar». 
 
24-bob, Sarid (non burdalari yoki qovoq solib tayyorlanadirgan sutli xo‘rda) 
haqida 
 
Abu Muso al-Ash’ariy rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam bunday 
deb aytdilar: «Ko‘pchilik erkaklar kamolotga erishdi, ammo Maryam binti Imron va 
Fir’avnning xotini Osiyadan bo‘lak ayollar kamolotga erishmadi. Sarid boshqa 
taomlardan afzal bo‘lgani kabi, Oisha ham boshqa ayollardan afzaldur!». 
 
Anas ibn Molik rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Oishaning 
boshqa ayollardan afzalligi — saridning boshqa taomlardan afzalligi kabi-dur!» —
dedilar». 
 
Anas raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Men Janob Rasululloh birlan birga tikuvchi 
g‘ulomlarining huzuriga kirdim. U Janob Rasulullohga bir idishda sarid (shirqovoq) berdi-
da, o‘z ishiga ketdi. Janob Rasululloh shirqovoqni tanovul qila boshladilar, men ham 
ro‘paralarida o‘ltirib yeya boshladim. Shundan beri qovoqni juda xush ko‘raman!» 
 

Sahihi Buxoriy. 3-jild. Imom al-Buxoriy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
340
25-bob. Qo‘y go‘shti qovurdog‘i, qo‘l va biqin go‘shti haqida 
 
Qatoda raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Anas ibn Molikning uyiga borganimizda 
qoshida nonvoyi turgan erdi. Shunda Anas bizga: «Olingizlar, (nondan) yengizlar! 
Ammo, men Janob Rasulullohning vafot qilgunlariga qadar ham yumshoq oq nonni 
ko‘rganlarini bilmayman, ul zot qo‘y qo‘shti qovurdogini o‘z ko‘zlari birlan mutlaqo 
ko‘rgan ermaslar!» —dedi». 
 
Ja’far ibn Amr ibn Umayya otalaridan nakl qiladilar: «Men Rasululloh sallallohu alayhi va 
sallamning qo‘yning qo‘lini kesib yeganlarini ko‘rdim. Keyin, namozga azon aytilib erdi, 
o‘rinlaridan turib qo‘llaridagi pichoqni tashladilar-da, tahoratlarini yangilamay namoz 
o‘qidilar». 
 
26-bob. Ajdodlarning o‘z uylari va safarlari uchun taom, go‘sht va boshqa 
yeguliklar g‘amlab qo‘yganlari haqida 
 
Oisha va Asmo raziyallohu anhumo: «Biz Rasululloh sallallohu alayhi va sallam birlan 
Abu Bakr as-Siddiq uchun yo‘lga yeguliklar tayyorlab berdik»,— deyishadi. 
 
Abdurrahmon ibn Obis otalaridan naql qiladilar: «Men Oisha onamizga: «Rasululloh 
sallallohu alayhi va sallam qurbonlik go‘shtini uch kundan ortiq yemoqlikdan 
qaytarganmilar?»—dedim. Oisha onamiz: «Odamlar och qolgan yili boylarning 
kambagallarni to‘ydirmogini istab shunday qilgan erdilar, xolos!» — dedilar. So‘ng, 
(hazillashib); «Agar bitta sonni ko‘tarib olib ketolsak, uni o‘n besh kunda yeb bitirar 
erdik»,— deb aytdilar. Shunda odamlar: «Bunga sizlarni nima majbur qilgan erdi?»—
deyishdi. Oisha onamiz kulib yubordilar-da: «Muhammad sallallohu alayhi va sallamning 
oilalari ul zot vafot qilgunlariga qadar uch kun bo‘lsa ham oq bugdoy nonini to‘yib 
yemagan!» — dedilar». 
 
Jobir raziyallohu anhu: «Janob Rasulullohning davrlarida kurbonlikka so‘yilgan jonliqlar 
go‘shtini Madinaga (ketayotganda yo‘lda yeb ketish uchun) ehtiyotlab qo‘yar erdik»,— 
dedilar. Ibn Jurayj Atodan so‘radilar: «Madinaga yetib kelgunimizga qadar, deb 
aytdimi?». Ato «Yo‘q»,— dedilar. 
 
27-bob. Hays (xurmoga yog‘ va pishloq qo‘shib tayyorlanadirgan taom) haqida 
 
Anas ibn Molik rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam Abu Talhaga: 
«G’ulomlaringdan biri mening xizmatimni qilib yursa!» - dedilar. Abu Talha meni 
ulovlariga mingashtirib olib yo‘lga chiqdilar, men Janob Rasululloh qaerda tushib dam 
olsalar, xizmatlarini qilar erdim. Shunda men ul zotning nuqul «Yo parvardigoro, meni 
g‘amu tashvishdan, musibatdan, munkillaganlikdan, yalqovlikdan, qo‘rqoqlikdan, 
baxillikdan, qarzga botmoqdan hamda odamlar qahridan o‘z panohingda asragin!»—deb 
aytganlarini eshitar erdim. Men Janob Rasulullohning Xaybardan ortga qarab yo‘lga 
chiqqunlariga qadar ham xizmatlarini qilib yurdim. Janob Rasululloh o‘zlariga xotin qilib 
olgan Safiyya binti Huyay birlan birga yo‘lga chiqdilar. Shunda men ul zotning Safiyyani 
o‘z kiyimlari birlan o‘rab-chirmab tuyalariga mingashtirib olganlarini ko‘rdim. Biz Sahbo 
degan joyga yetib borganimizda yerga charm palos yozdirib, «hays» tayerladilar, so‘ng 
meni jo‘natdilar, men odamlarni dasturxonga taklif qilib keldim. Odamlar «hays» tanovul 
qilishdi. Bu Janob Rasulullohning Safiyyaga uylanganlari munosabati birlan berilgan to‘y 

Sahihi Buxoriy. 3-jild. Imom al-Buxoriy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
341
ziyofati erdi Keyin, yo‘lga chiqdilar, yo‘lda Uhud tog‘i ko‘ringach «Bu tog‘ bizni yaxshi 
ko‘rur, biz ham uni yaxshi ko‘rurmiz!» — dedilar. Madinaga yaqinlashgach ersa: «Yo 
par-vardigoro, Ibrohim Makkani muqaddas qilgani kabi, men ham Madinaning ikki tog‘i 
oralig‘idagi yerlarni muqaddas qildim! Yo parvardigoro, Madina axlining toshu tarozusiga 
barakot ato etgaysan!»—dedilar». 
 
28-bob Kumush idishda ovqat yemoq xususida 
 
Mujohid rivoyat qiladilar: «Abdurrahmon ibn Abu Laylo Huzayfaning huzurida bo‘lganida 
Huzayfa suv so‘radilar. Bir majusiy qadahda suv keltirib Huzayfaning qo‘llariga berganda 
u kishi uni otib yubordilar-da «Men unga kumush idishda suv keltirmaslikni bir-necha 
bor tayinlagandim, u bo‘lsa endi bunday qilmayman, deb «aytgandek bo‘ladi-yu, baribir 
o‘z bilganidan qolmaydi. Men Janob Rasulullohning «Na ipak va na deboj kiymangizlar, 
oltin va kumush idishda yeb-ichmangizlar, chunki bunday kiyimu idishlar bu dunyoda 
ular uchun, oxiratda ersa bizlar uchundur!» — deb aytganlarini eshitganman»,— 
dedilar» 
 
29-bob. Din ilmi xususidagi yig‘inda taom haqida so‘zlash (makruh ermas!) 
 
Abu Muso al-Ash’ariy rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam bunday 
dedilar: «Qur’on qiroat qiluvchi mo‘min utrujja (limon) singari xushbo‘y va xushta’mdur, 
Qur’on qiroat qilmaydirgan mo‘min ersa xurmo kabi shirin bo‘lgani birlan xushbuy 
hiddan mahrumdir, Qur’on qiroat qiladirgan munofiq xususiga kelsak, u rayhon kabi 
xushbo‘y bo‘lsa-da, ta’mi achchiqdur, Qur’on qiroat qilmaydirgan munofiq ersa achchiq 
tarvuz (kolokvint) kabi hidsiz va ta’mi achchiqdur!». 
 
Anas ibn Molik rivoyat qiladilar: «Oishaning boshqa ayollardan afzalligi — sarid (sutli 
xo‘rda)ning boshqa taomlardan afzalligi kabidur!» — dedilar. Rasululloh sallallohu alayhi 
va sallam». 
 
Abu Hurayra rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Safar azobning 
bir bo‘lagi bo‘lib, u sizni uyqu birlan taomdan qoldiradi. Agar kimniki safarda nafsi 
mag‘lub qilsa, darhol oilasiga qayqin!» — dedilar». 
 
30-bob. Xurush (ishtahani ochuvchi vositalar) haqida 
 
Qosim ibn Muhammad rivoyat qiladilar: «Joriya Bariraga nisbatan ado etilmog‘i lozim 
bo‘lgan uch sunnat mavjud erdi. Oisha raziyallohu anho Barirani sotib olib, ozod 
qilmoqchi bo‘ldilar. Shunda uning egalari unga homiylik huquqini o‘zlarida qoldirilishini 
shart qilib qo‘yishdi. Oisha raziyallohu anho buni Janob Rasulullohga aytdilar. Ul zot: 
«Ularning shartiga ko‘nib, uni sotib olaver, chunki homiylik huquqi uni ozod qilgan 
shaxsga o‘tadi!» — dedilar. Keyin, Oisha raziyallohu anho Barirani ozod qilib, unga eri 
birlan yashash yoki yashamaslik ixtiyorini berdilar. Bir kuni Janob Rasululloh Oishaning 
uyiga kirdilar, shunda qozonda go‘sht qaynab turardi. Ul zot ovqat keltirmoqni 
buyurdilar, dasturxonga non va uyda mavjud bo‘lgan xurushlardan olib kelib qo‘yishdi. 
Ul zot: «Qozonda go‘sht qaynatib qo‘yilganini ko‘rdim shekilli?»— dedilar. 
 
«Ha, yo Rasulalloh! Ammo, bu go‘sht Bariraga sadaqa qilingan bo‘lib, u bizga ozginasini 

Sahihi Buxoriy. 3-jild. Imom al-Buxoriy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
342
ilinib yuboribdi»,— deyishdi. Ul zot: «Bu go‘sht Bariraga sadaqa, bizga ersa hadyadur» 
— dedilar». 
 
31-bob. Halvo va asal haqida 
 
Oisha raziyallohu anho: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam halvo birlan asalni yaxshi 
ko‘rar erdilar»,— dedilar. 
 
Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Patir yemay va harir kiymay yurgan 
kezlarimda hamda biror g‘ulom yoki cho‘ri xizmatimni qilmagan chog‘larda men 
qornimni to‘yg‘azish uchun Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning ortlaridan ergashib 
yurgan erdim. Ushanda ochlikdan qornim umurtqamga yopishib qolgan bo‘lib, qornim 
och erkanligini sezarmikan, degan maqsadda, o‘zim yaxshi bilsam ham, uchragan 
odamdan miskinlarni to‘yg‘azish lozimligi haqidagi oyatni o‘qib bermog‘ini iltimos qilar 
erdim. Eng miskinparvar odam bo‘lmish Ja’far ibn Abu Tolib bizga qiyo boqib uyida bor 
narsani olib chiqib qornimizni to‘yg‘azar va agar u bo‘m-bo‘sh yog‘ idishini olib chiqsa 
ham, biz uning yuqini yalab tozalab qo‘yar erdik». 
 
32-bob. Qovoq (kadi) haqida 
 
Anas rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam tikuvchi mavlolarining 
uyiga kirib erdilar, bir idishda oldilariga pishirilgan qovoq olib kelib qo‘ydi. Janob 
Rasululloh qovoqdan tanovul qila boshladilar. Men Janob Rasulullohning qovoq 
yeganlarini ko‘rganimdan buyon qovoqni yaxshi ko‘raman». 
 
33-bob. Kishi o‘z birodarlari uchun taom tayyorlab takalluf ko‘rsatadi 
 
Abu Mas’ud al-Ansoriy rivoyat qiladilar: «Ansorlardan bo‘lmish Abu Shu’ayb ismli bir 
kishi bo‘lib, uning qassob g‘ulomi bor erdi. Bir kuni u o‘sha g‘ulomiga: «Menga bir taom 
tayyorlab bergin, Janob Rasululloh birlan yana to‘rt kishini mehmonga taklif qilaman!» — 
dedi. Keyin, u Janob Rasululloh birlan yana to‘rt kishini uyiga mehmonga chaqirib erdi, 
ularga yana bir kishi ergashib keldi.  
 
Janob Rasululloh mezbonga: «Sen bizni besh kishi bo‘lib kelmog‘imizni aytgan erding, 
ammo mana bu kishi ham bizga ergashib keldi, xohla, uni ham ichkariga taklif qil, xohla, 
taklif qilma!» — dedilar. Mezbon: «Mayli, kiraversin!» —dedi», 
 
Muhammad ibn Ismoil bunday deydilar: «Biror xontaxta (dasturxon) atrofida o‘ltirgan 
qavm o‘z xontaxtasidan (dasturxonidan) boshqa xontaxtaga (dasturxonga) o‘tib tanovul 
qilmasin, ammo bir qavm ikkinchi qavmga o‘z xontaxtasidagi (dasturxonidagi) taomdan 
uzatmog‘i yoki ularni chorlab mehmon qilmog‘i mumkindur». 
 
34-bob. Bir kishini taom birlan siylab, so‘ng o‘z ishiga ketgan shaxs haqida 
 
Anas raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Men Rasululloh sallallohu alayhi va sallamga 
dastyorlik qilib yuruvchi bir g‘ulom erdim. Bir kuni Janob Rasululloh o‘zlarining tikuvchi 
g‘ulomlari uyiga kirdilar, u bir idishda ustiga pishirilgan qovoq qo‘yilgan taom keltirib 
qo‘ydi. Janob Rasululloh ishtaha birlan qovoqdan tanovul qila boshladilar, buni ko‘rib 
men ham ul zotning oldilaridagi qovoqdan olib yeya boshladim. Tikuvchi g‘ulom ersa 

Sahihi Buxoriy. 3-jild. Imom al-Buxoriy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
343
bizni taom birlan siylab, so‘ng o‘z ishiga ketdi. Men Janob Rasulullohning ishtaha birlan 
qovoq yeganlarini ko‘rganimdan buyon qovoqni yaxshi ko‘rib qoldim!» 
 
35-bob. Suyuq ovqat (maraq) haqida 
 
Anas ibn Molik rivoyat qiladilar: «Bir tikuvchi (g‘ulom) Rasululloh sallallohu alayhi va 
sallamni o‘zi tayyorlagan taomga taklif qildi, men ham ul zot birlan birga bordim. U 
dasturxonga arpa noni, qovoq solib pishirilgan maraq va sur go‘sht keltirib qo‘ydi. 
Qarasam, Janob Rasululloh ishtaha birlan idishdagi qovoqdan tanovul qilaetirlar, men 
shu kundan e’tiboran qovoqni xush ko‘rib qoldim!». 
 
36-bob. Sur go‘sht haqida 
 
Anas raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Men Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning 
oldilariga qovoq solib pishirilgan maraq va sur go‘sht olib kelib qo‘yilganini hamda ul 
zotning qovoqdan ishtaha birlan tanovul qilganlarini ko‘rdim». 
 
Oisha raziyallohu anho: «Rasululloh sallallohu va sallam odamlar och qolgan yiligina uch 
kundan ortiq qurbonlik go‘shtidan yeyishga ruxsat bermaganlar, o‘shanda boylarning 
kambag‘allarni to‘yg‘azmog‘ini istagan erdilar. Agar bitta sonni ko‘tarib ketolsak, uni o‘n 
besh kunda yeb bitirar edik»,— dedilar. (Odamlar Oisha onamizning «Un besh kunda 
bitta sonni yeb bitirar erdik» deb hazil qilganlarini tushunmay: «Bunga sizlarni nima 
majbur qilgan erdi?» — deyishdi). Oisha onamiz (kulib yubordilar-da): «Muhammad 
sallallohu alayhi va sallamning oilalari uch kun bo‘lsa ham oq bug‘doy nonini to‘yib 
yemagan!» — dedilar. 
 
37-bob. Do‘stining (o‘rtog‘ining) oldidagi xontaxtaga biror yegulik keltirib 
qo‘ygan kishi haqida 
 
Ibn al-Muborak: «Ikki qavm bir-birini o‘z xontaxtasidagi taomdan uzatib siylamog‘i 
mumkin, ammo kishi o‘zicha bu xontaxtadan u xontaxtaga o‘tib tanovul qilmaydi»,— 
deydilar. 
 
Anas ibn Molik rivoyat qiladilar: «Bir tikuvchi (g‘ulom) taom tayyorlab Rasululloh 
sallallohu alayhi va sallamni mehmonga taklif qildi, men ham ul zot birlan birga o‘sha 
mehmondorchilikka bordim. Mezbon ul zotning oldilariga arpa noni, qovoq solib 
pishirilgan maraq va sur go‘sht keltirib qo‘ydi. Qarasam, Janob Rasululloh idishdagi 
qovoqdan ishtaha birlan tanovul qilayotirlar. Ushandan beri men qovoqni xush ko‘rib 
qolganman!». 
 
38-bob. Yangi uzilgan xurmoni bodring (tarrak) birlan yemoq haqida 
 
Abdulloh ibn Ja’far ibn Abu Tolib raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Men Rasululloh 
sallallohu alayhi va sallamning yangi uzilgan xurmoni tarrak birlan yeyayotganlarini 
ko‘rdim». 
 
39-bob. 
 
Abu Usmon rivoyat qiladilar: «Men yetti kishi bo‘lib Abu Hurayranikiga mehmonga 

Sahihi Buxoriy. 3-jild. Imom al-Buxoriy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
344
bordim. Shunda uning o‘zi, xotini va xizmatkori tunning uchdan bir qismini navbatchilik 
qilib o‘tkazishdi, ya’ni biri namoz o‘qib bo‘lib, ikkinchisini uyg‘otar erdi. Ushanda Abu 
Hurayraning bunday deb aytganini eshitgan erdim: «Rasululloh sallallohu alayhi va 
sallam sahobalariga xurmo taqsim qildilar, menga yettita xurmo tegdi, ulardan birining 
sifati yomon erdi». 
 
Abu Hurayra raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam 
bizga xurmo taqsim qildilar, shunda menga beshta xurmo tegdi, to‘rttasi yaxshi va 
bittasi yomon erdi. Qarasam, o‘sha bitta yomoniga tishim ham o‘tmaydi». 
 
40-bob. Yangi uzilgan xurmo va xurmo qoqisi haqida 
 
Olloh taoloning qavli: «Va qimirlat (silkit) xurmo daraxtini o‘z tarafinggaki, 
tushurur sanga yangi pishgan xurmoni». 
 
Oisha raziyallohu anho rivoyat qiladilar: «Xurmo birlan suvga endigina to‘yganimizda 
Rasululloh sallallohu alayhi va sallam vafot etib qoldilar». 
 
Jobir ibn Abdulloh raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Madinada bir yahudiy bo‘lib, u 
xurmolarimni (pishganda) o‘ziga uzib olish sharti birlan menga qarz bergan erdi (Ruma 
degan quduq tomonda Jobirning xurmozori bor erdi) O’sha yili xurmozorimning hosili 
kechikib ketib, qarzimni uzolmadim. Yahudiy kelasi yil hosilini yig‘ishtirish paytida kelib 
erdi, xurmozorimga kirib qarzimni uzishga yetarlik xurmo ko‘rmadim. Shunda 
yahudiydan yanagi yil hosilini kutmog‘ini iltimos qildim, u ko‘nmadi. Keyin, shu haqda 
Rasululloh sallallohu alayhi va sallamga xabar qildim. Janob Rasululloh ashoblariga! 
«Turingizlar, biz Jobirga muhlat bersin, deb yahudiydan talab qilamiz!»— dedilar. So‘ng, 
Janob Rasululloh sahobalari birlan birga xurmozorimga keldilar-da, yahudiydan koyinib: 
«Ey Abulqosim, qani o‘zi u, uni ko‘rmayapman-ku?» — dedilar. Keyin, yahudiyga ko‘zlari 
tushgach, xurmozorimni bir aylanib keldilar-da, oldiga borib uni ko‘ndirishga harakat 
qildilar, u ko‘nmadi. Men o‘rnimdan turib biroz xurmo uzib keldim-da, Janob 
Rasulullohning oldilariga qo‘ydim, ul zot ularni tanovul qilgach, menga: 
«Xurmozoringning eng soya-salqin yeri qaerda?» — dedilar. Men o‘zim dam oladirgan 
eng soya-salqin joyni ko‘rsatdim. Janob Rasululloh: «Usha yerga joy solib ber!» — 
dedilar, men joy solib berdim. Janob Rasululloh yetib dam oldilar, so‘ng uyg‘ondilar. Men 
yana biroz xurmo uzib keldim. Ul zot ulardan tanovul Qilgach, o‘rinlaridan turib yana 
yahudiyni ko‘ndirishga harakat qildilar, ammo u ko‘nmay: «Ikkinchi (kelgusi) yil hosilini 
olmayman!» — deb turib oldi. Shunda Janob Rasululloh: «Yo Jobir, xurmolarni terib olib 
qarzingni uzgil!» —dedilar-da, terim tugaguncha kutib turdilar. Men (baraka kasb etgan) 
xurmolarni terib qarzimni uzdim, yana qanchasi ortib ham qoldi. Keyin, xurmozordan 
chiqib, Janob Rasulullohning qoshlariga keldim-da, bo‘lgan voqeani aytib xursand qildim. 
Ul zot: «Darhaqiqat, men Olloh taoloning rasulidurman!» — dedilar». 
 
41-bob. Jummor (xurmoning ezilib pishgan joyi) yemoq haqida 
 
Abdulloh ibn Umar raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Bir payt biz Rasululloh sallallohu 
alayhi va sallamning huzurlarida o‘ltirib erdik, jummor olib kelib qolishdi. Shunda Janob 
Rasululloh: «Aytingizlarchi, qaysi daraxtning barakasi musulmonning barakasi 
kabidur?»— dedilar. Men: «Bu xurmo daraxti bo‘lsa kerak?»— deb o‘ylab, «Yo 
Rasulalloh, bu xurmo daraxtidur!» — deb aytmoqchi bo‘ldim-u, ammo atrofimga qarab, 

Sahihi Buxoriy. 3-jild. Imom al-Buxoriy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
345
shu yerda turganlarning eng yoshi kichigi erkanligimni ko‘rdim-da, indamay qo‘ya qol-
dim. Janob Rasululloh (hech kim javob bermagach); «Bu xurmo daraxtidur!»—dedilar». 
 
42-bob. Ajva (eng oliy nav xurmo daraxti) haqida 
 
Omir ibn Sa’d otalaridan naql qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Kimki 
erta birlan turib yetti dona ajva xurmosidan tanovul qilsa, o‘sha kuni unga zahar ham, 
sihr ham zarar yetkazmaydi»,— dedilar». 
 
43-bob. Xurmoni juftlab yemoq haqida 
 
Jabla ibn Suhaym rivoyat qiladilar: «Mudroq bosgan yili (Badr g‘azoti vaqtida Olloh taolo 
musulmonlarga yengil uyqu nozil qilib, shayton vasvasasi tufayli ularning dillarida paydo 
bo‘lgan dushman vahmini bartaraf qilgan erdi) biz Ibn Zubayr birlan xurmo yeb kun 
kechirgan erdik. Bir kuni biz xurmo yeb turgan erdik, Abdulloh ibn Umar yonimizdan 
o‘tib ketayotib: «Xurmoni juftlab yemangizlar, chunki Janob Rasululloh (xurmoni) juftlab 
yemoqdan qaytarganlar»,— dedi, so‘ng: «Agar kishi birodariga izn bersa, mumkin»—deb 
qo‘ydi». 
 
44-bob. Bodring haqida 
 
Abdulloh ibn Ja’far rivoyat qiladilar: «Men Janob Rasulullohning yangi uzilgan xurmoni 
bodring birlan yeganlarini ko‘rganman». 
 
45-bob. Xurmo daraxtining barakasi haqida 
 
Ibn Umar rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Daraxtlar ichida 
(baraka jihatidan) musulmonga o‘xshash bir daraxt mavjud, u xurmo daraxtidur!» — 
dedilar». 
 
46-bob. Bir vaqtda ikki xil taom yemoqlik haqida 
 
Abdulloh ibn Ja’far raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Men Rasululloh sallallohu alayhi 
va sallamning yangi uzilgan xurmoni tarrak birlan yeyayotganlarini ko‘rganman». 
 
47-bob. Mehmonlarni o‘nta-o‘ntadan qilib uyga kiritgan kishi hamda o‘nta-
o‘nta bo‘lib ovqatlanmoq xususida 
 
Anas rivoyat qiladilar. Ummu Sulaym bir mudd arpani un qilgach, hamir qorib kulcha 
yopdilar, keyin uyda mavjud yog‘ idishni silqitdilar-da, meni Janob Rasulullohning 
huzurlariga jo‘natdilar. Men borsam, ul zot sahobalari davrasida o‘ltirgan erkanlar, 
mehmonga taklif qildim. Shunda ul zot sahobalariga: «Barchangiz men birlan yuringiz!» 
— dedilar. Men qaytib borib: «Janob Rasululloh sahobalariga: «Barchangiz men birlan 
yuringiz!» — deb aytdilar».— dedim. Abu Talha chiqib ul zotni kutib oldilar-da: «Yo 
Rasulalloh, Ummu Sulaym biroz taom tayyorlagan erdi!» —dedilar. Janob Rasululloh Abu 
Talha birlan uyga kirgach: «Tashqaridagilarni o‘nta-o‘ntadan huzurimga kirit!»—dedilar. 
Ichkariga o‘n kishi kirib, to‘yguncha taom tanovul qildi. So‘ng, ul zot: «Yana o‘n kishini 
kirit!» — dedilar. Yana o‘n kishi kirib, to‘yguncha ovqatlandi. Janob Rasululloh: «Yana 
o‘n kishini kirit!» — dedilar. Yana o‘n kishi kirib, to‘yguncha ovqatlandi, shul tariqa qirq 

Sahihi Buxoriy. 3-jild. Imom al-Buxoriy