Abu abdulloh

8-bob. Agar kishi ov (o‘lja) yonida begona itning turganini ko‘rsa... 
 
Adiy ibn Hotim rivoyat qiladilar: «Yo Rasulalloh, men itimni tasmiya aytib ovga qo‘yib 
yuboraman, shul xususda ne deysiz?»—dedim. Janob Rasululloh: «Agar itingni tas-miya 
aytib ovga qo‘yib yuborsang-u, u o‘ljani tutib o‘ldirib yesa, yemagil, chunki u uni o‘zi 
uchun tutgandur!» — dedilar. «Agar men itimni ovga qo‘yib yuborsam-u, keyin uning 
yonida begona itning turganini ko‘rsam va ulardan qaysi birining o‘ljani tutganini 
bilmasam-chi?» —dedim. Janob Rasululloh: «Uni yemagil, chunki sen o‘z itingga tasmiya 
aytgansan, begona itga aytmagansan!»—dedilar. So‘ng, men mi’roz birlan ov qilmoq 
haqida so‘radim. Janob Rasululloh: «Agar uning o‘tkir (uchli) tomoni birlan jarohatlagan 
bo‘lsang, yeyaver va agar uning yug‘on (yon) tomoni birlan (urib) o‘ldirgan bo‘lsang, u 
urib o‘ldirilgan bo‘lib, uni yemagil!» — dedilar». 
 
9-bob. Ovchilik qilib kun ko‘rmoq xususidagi hadislar 
 
Adiy ibn Hotim raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Yo Rasulalloh, biz manavi itlar birlan 
ovchilik qilib kun kechiruvchi bir qavmmiz, shul xususda fikringiz qanday?» — dedim. 
Janob Rasululloh bunday dedilar: «Agar o‘rgatilgan itingni tasmiya aytib ovga qo‘yib 
yuborsang, u senga tutib bergan o‘ljani yeyaver! Agar iting o‘ljadan yegan bo‘lsa, 
yemagil, chunki men u uni o‘zi uchun tutgan bo‘lishi kerak, degan xavotirdaman. 
Basharti itingga begona it qo‘shilib qolgan bo‘lsa (ham), yemagil!» 
 
Abu Sa’laba raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Men Rasululloh sallallohu alayhi va 
sallamning huzurlariga borib: «Yo Rasulalloh! Biz (hozir) ahli kitoblardan bo‘lmish bir 
qavmning yerida turibmiz, ularning idishida ovqat yeymiz va men ular ov qiladirgan 
joylarda kamonim hamda ovga o‘rgatilgan va o‘rgatilmagan itlarim birlan ov qilaman»,— 
dedim. Janob Rasululloh bul xususda bizga nimalar halol qilinganligini aytgach, bunday 
dedilar: «Ammo, ahli kitoblardan bo‘lmish bir qavm yerida erkaningni eslab yaxshi ish 
qilding! Ularning idishida ovqat yeyishing xususiga kelsak, agar bo‘lak idish topsangizlar, 
ularning idishida ovqat yemangizlar, agar topmasangizlar, ul holda ularning idishini 
yuvib tashlab, so‘ng unda ovqat yengizlar! Ammo, ahli kitoblardan bo‘lmish bir qavm ov 
qiladirgan yerda erkanligingni eslab ham yaxshi ish qilding! Kamoning birlan nimaiki 
ovlasang, avval Olloh taoloning ismini zikr qilib, so‘ng yegil! Ovga o‘rgatilgan iting birlan 
(ham) nimaiki ovlasang, avval Olloh taoloning ismini yod etib, so‘ng yegil! Ovga 
o‘rgatilmagan iting birlan ovlagan o‘ljangni ersa, agar uni itingdan ololsang, yeyaver!». 
 
Anas ibn Molik raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Biz Marrizahron degan yerda bir 
quyonni cho‘chitib yubordik. Odamlar uni quva-quva charchashdi. Keyin, men uni quvib 
tutib oldim-da, Abu Talhaning oldiga olib bordim. Keyin, u quyonning bir qo‘li va ikki 

Sahihi Buxoriy. 3-jild. Imom al-Buxoriy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
355
oyog‘ini Janob Rasulullohga ilinib yuborib erdi, ul zot oldilar». 
 
Abu Qatodaning mavlolari rivoyat qiladilar: «Abu Qatoda Rasululloh sallallohu alayhi va 
sallam birlan birga Makka yo‘llaridan birida ketayotib, hamrohlari birlan ortda qolib 
ketdilar. Hamrohlari ehromda bo‘lib, o‘zlari ehrom bog‘lamagan erdilar. Shunda Abu 
Qatoda bir qulonni ko‘rib qolib, otlariga mindilar-da, hamrohlaridan qamchilarini olib 
bermoqni iltimos qildilar, ular bosh tortishdi. Keyin, nayzalarini olib bermoqlarini iltimos 
qilgan erdilar, buni ham rad etishdi. Abu Qatoda o‘zlari otdan tushib qamchi va 
nayzalarini oldilar-da, qulon ustiga shitob birlan ot solib borib, nayza sanchib uni 
o‘ldirdilar. Keyin, Janob Rasulullohning ayrim sahobalari qulon go‘shtidan yeyishdi, 
ba’zilari ersa yemoqdan bosh tortishdi. So‘ng, ular Janob Rasulullohga yetib olishgach, ul 
zotdan shul haqda so‘rashdi. Ul zot: «Bu sizlarga Olloh taolo ato etgan rizqdur!» — 
dedilar». 
 
Ato ibn Yasor Abu Qatodadan naql qiladilarki, Janob Rasululloh o‘shanda: «Qulonning 
go‘shtidan menga ham biror bo‘lak olib keldingizlarmi?» — deb aytgan erkanlar. 
 
10-bob. Tog‘larda ovchilik qilmoq haqida 
 
Abu Qatoda rivoyat qiladilar: «Men Rasululloh sallallohu alayhi va sallam birlan birga 
Makka birlan Madina oraligidagi bir joyda ketayotgan erdim, ular ehrom bog‘lab olishgan 
erdi. Menga ersa ot minib yurish ruxsat etilgan bo‘lib, tez-tez toqqa chiqib turar erdim. 
Bir mahal qarasam, odamlar bir narsaga tikilib turishibdi, men ham borib o‘sha tomonga 
ko‘z tashlab bir qulon turganini ko‘rdim. Men ularga: «Bu nima?»— dedim. Ular: 
«Bilmaymiz»—deyishdi. Men «Bu qulonku!» — dedim. Ular: «Nimani ko‘rib turgan 
bo‘lsang, o‘sha!»—deyishdi. Keyin, men qulonni ovlamoqchi bo‘lib otimga mindim-u, 
lekin qamchini olishni unitibman. Men ularga «Qamchimni olib beringizlar!» — dedim. 
Ular: «Bu ishda senga yordam bera olmaymiz!» — deyishdi (chunki, ehrom kiygan 
odamning ov qilmog‘i hamda ehrom kiymagan odamga ov xususida yordam bermog‘i 
mumkin ermas) Keyin, men o‘zim otdan tushib, qamchimni oldim-da, yana otimga minib 
qulonni quvib ketdim, so‘ng unga yetib olib nayza sanchdim. Keyin, hamrohlarim oldiga 
kelib: «Turingizlar, qulonni olib kelingizlar!»—dedim. Ular «Unga qo‘l ham 
tekkizmaymiz!» — deyishdi. Shunda men o‘zim borib qulonni olib keldim. 
Hamrohlarimning ba’zisi qulon go‘shidan yedi, ba’zisi yomoqdan bosh tortdi. Men ularga 
«Janob Rasulullohni to‘xtatib, sizlarga shul haqda so‘rab bilib beraman» — dedim-da, ul 
zotga yetib olib, bo‘lgan voqeani aytib berdim. Ul zot menga «Qulonning go‘shtidan 
menga ham olib qo‘ydingizlarmi?» —dedilar. Men: «Ha» — dedim. Ul zot 
«Yeyaveringizlar, chunki u Olloh taolo sizlarga ato etgan rizqdur!» — dedilar». 
 
11-bob Olloh taoloning «Dengiz jonivorlarini ovlamoq sizlar uchun halol 
qilindi!» degan qavli xususida. 
 
Ibn Umar: «Suv jonivori ovlab olinsagina ov hisoblanib, otib olingan jonivornigina yeyish 
mumkin!» — deydilar. 
 
Abu Bakr: «Suv betida qalqib turgan o‘lik (suv) jonivori haloldur!» — deydilar. 
 
Ibn Abbos «Ulik (suv) jonivorini, undan jirkanmasang, yeyaver! Ilonbaliqni yahudiylar 
yemaydilar, biz ersak yeyaveramiz»,— deydilar. 

Sahihi Buxoriy. 3-jild. Imom al-Buxoriy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
356
 
Shurayh: «Dengizdagi har bir jonivor — so‘yilgandur|» — deydilar (ya’ni, o‘zi islom yo‘li 
birlan so‘yilgan kabi haloldur) 
 
Ato: «Ammo, qushni so‘yish lozim, deb hisoblayman» — deydilar 
 
Ibn Jurayj bunday deydilar: «Daryolardagi va qoya toshlar oralig‘ida to‘planib qolgan sel 
suvidagi jonivorlarni ovlash shartlari dengiz jonivorlarini ovlash shartlari kabidurmi?» — 
deb Atodan so‘radim. Ato «Ha»,— dedi so‘ng «Furot daryosining suvi chuchuk bo‘lib, 
juda ichishlidir, dengizning suvi ersa, sho‘r bo‘lib, ichingni kuydiradir, ammo har 
ikkalasidan ham yumshoq, lazzatli go‘sht olib yeysizlar!» degan mazmundagi bir she’rni 
o‘qidi». 
 
Hasan alayhissalom hut (kit) terisidan qilingan egarga minganlar. 
 
Sha’biy «Agar bola-chaqam suv baqasini yeganida erdi, ularni suv baqasi birlan boqqan 
bo‘lur erdim!» — deydilar. 
 
Hasan suv toshbaqasining go‘shtini «beqiyos deb hisoblaganlar. 
 
Ibn Abbos: «Dengizda ov qilmoqdan qo‘rquvchi kishi — nasroniy, yahudiy va 
majusiydur!» — deydilar 
 
Jobir raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Biz «Jayshulxabt» («Barg lashkari») Abu 
Ubayda qo‘mondonligida g‘azotga chiqdik (Yeguliklarimiz tugab qolib), juda och qoldik, 
(hattoki daraxglarning bargini ham yedik) Nogahon, dengiz to‘lqinlari bir o‘lik hut (kit)ni 
sohilga chiqarib tashladi. Bu hutning nomi «anbar» (kashalot) bo‘lib, ilgari bu qadar 
bahaybat hutni ko‘rmagan erdim. Biz uni yarim oy yedik Keyin, Abu Ubayda uning 
suyaklaridan birini olib tiklab erdi, uning ostidan tuya mingan kishi bemalol o‘tib ketdi». 
 
Jobir raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam biz uch 
yuz chog‘lik chavandozlarni g‘azotga jo‘natdilar, amirimiz Abu Ubayda bo‘lib, Quraysh 
karvonini qo‘lga tushirmog‘imiz darkor erdi. Yo‘lda qattiq och qolib, hatto daraxtlarning 
bargini ham yedik. Shul boisdan ham bizning lashkarimiz «Barg lashkari deb ataldi. 
Keyin, dengiz to‘lqinlari «anbar» deb ataluvchi bir (o‘lik) hutni sohilga chiqarib tashladi, 
biz uni yarim oy yedik, uning yog‘ini surib hatto jismimiz shifo topdi. Keyin, Abu Ubayda 
uning qobirg‘alaridan birini olib yerga o‘rnatib qo‘yib erdi, bir kishi tuya minib uning 
ostidan o‘tdi. Oramizda bir kishi bo‘lib, ochlik qattiq qiynagan vaqtda uchta ulovni, keyin 
yana uchta ulovni, keyin yana uchta ulovni so‘ydi, so‘ng Abu Ubayda uni bunday 
qilmoqdan qaytardi». 
 
12-bob. Malah yemoq haqida 
 
Ibn Abu Avfo raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Biz Rasululloh sallallohu alayhi va 
sallam birlan yettita yoki oltita g‘azotda birga bo‘ldik. Shunda biz ul zot birlan birga 
malah yer erdik» (Ammo, Abu Dovudning rivoyatlarida Janob Rasululloh «Men malah 
yemayman ham, uni harom demayman ham!» — deb aytganlar). 
 

Sahihi Buxoriy. 3-jild. Imom al-Buxoriy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
357
13-bob Majusiylar tutgan idish hamda o‘limtik haqida 
 
Abu Sa’laba rivoyat qiladilar: «Men Janob Rasulullohning huzurlariga kelib «Yo 
Rasulalloh, biz (hozir) kitob ahlining yerida turibmiz, ular tutgan idishda ovqat 
yeyayotirmiz hamda men ularning shikorgohida kamonim, o‘rgatilgan va o‘rgatilmagan 
itlarim birlan ov qilayotirman, shu haqda ne deysiz?» — dedim. Janob Rasululloh «Ahli 
kitob yerida erkanligingni eslab yaxshi ish qilding! Bo‘lak idish topsangizlar, ularning 
idishida ovqat yemangizlar, bo‘lak idish topmasangizlar, ul holda ularning idishini yuvib 
tashlab, so‘ng unda ovqat yengizlar! Ahli kitob shikorgohida erkanligingni eslab ham 
yaxshi ish qilding! Kamoning birlan nimayki ovlasang, Olloh taoloning ismini zikr qilib 
yeyaver! Urgatilgan iting birlan ovlagan jonivorni ham Olloh taoloning ismini zikr qilib 
yeyaver! Ammo, o‘rgatilmagan iting birlan ovlagan jonivorni, agar uni undan ololsang, 
yeyaver!»—dedilar». 
 
Salama ibi al-Akva’ rivoyat qiladilar: «Xaybar fath (zabt) qilingan kuni kechqurun 
musulmonlar ko‘plab gulxan yoqishdi. Janob Rasululloh buni ko‘rib «Bu gulxanlar ne 
uchun yoqildi?» — dedilar. «Xonaki eshaklar go‘shtini pishirmoq uchun»,— deyishdi. 
Janob Rasululloh «Qozonlardagi go‘shtlarni ag‘darib, so‘ng qozonlarni sindirib tashlan-
gizlar!»— dedilar. Shunda bir kishi o‘rnidan turib: «Go‘shtlarni ag‘darib, qozonlarni yuvib 
tashlab qo‘yaqolayilikda?!»—dedi. Janob Rasululloh: «Yoki shunday qilingizlar!» — 
dedilar» 
 
14-bob So‘yiladirgan jonliqqa tasmiya (Bismillohi, Ollohu akbar!) aytmoq 
hamda ataylab tasmiya aytmagan shaxs xususida 
 
Ibn Abbos «Kimki so‘yiladirgan jonliqqa tasmiya aytmoqni unutib qo‘ysa hechqisi yo‘q,—
deydilar 
 
Olloh taoloning qavli: «Ollohning nomi zikr qilinmagan jonliq go‘shtidan yemangizlar, 
chunki uni yemoqlik gunohdur!» (Tasmiya atishni unutgan kishi fosiq deyilmaydi). 
 
Olloh taoloning qavli: «Va albatta shaytonlar o‘z do‘stlariga vasvasa qilurlar toki ular 
sizlar ila janjal qilsinlar va agar sizlar ularga itoat qilsangizlar, albatta sizlar mushrik 
bo‘lursizlar!» 
 
Rofi’ ibn Xadij rivoyat qiladilar: «Biz Rasululloh sallallohu alayhi va sallam birlan birga 
Zulhulayfada erdik. Odamlar och qolib, bir tuya birlan bir qo‘yni so‘ydik. Shunda Janob 
Rasululloh bizdan orqaroqda kelayotgan erdilar. Odamlar o‘choq qilib, qozonlarni o‘rnata 
boshlashdi. Janob Rasululloh ularning oldiga yetib kelib, qozonlarni ag‘darib tashlashni 
amr qildilar, qozonlar ag‘darib tashlandi. So‘ng, o‘nta qo‘yni bir guruh odamlarga 
taqsimlab, qolganlarga o‘nta qo‘y hisobida bir tuya ajratdilar. Keyin, boyagi tuya qochib 
ketdi. Qavmda bir kichik poda bo‘lib, odamlar uni o‘shaning orasidan izlab topishdi, lekin 
uni tutolmay toza charchashdi. Shunda bir kishi tuyaga nayza otib erdi, uning joni 
Ollohning dargohiga ravona bo‘ldi. Janob Rasululloh «Bu jonivorlarda vahshiy 
hayvonlarda bo‘lgani kabi yovvoyilik mavjuddur, qaysi bir hayvon sizga shu qilig‘ni qilsa, 
hozirgidek ish tutingizlar!» — dedilar». 
 
15-bob Ka’ba yoniga o‘rnatilgan toshga hamda butga atab qurbon qilingan 
jonlig‘ haqida 

Sahihi Buxoriy. 3-jild. Imom al-Buxoriy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
358
 
Abdulloh rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam Baldah degan joyning 
quyi tomonida Zayd ibn Amrni uchratdilar. Bu voqea Janob Rasulullohga hali vahiy nozil 
bo‘lmagan kezlarda sodir bo‘lgan erdi. Shunda Zayd ul zotga bir dasturxonda go‘sht 
keltirdi. Ul zot uni yeyishdan bosh tortib: «Men o‘z butlaringizga atab qurbon qilgan 
jonlig‘ingiz go‘shtidan yemagayman, men faqat Ollohning nomi zikr qilinib so‘yilgan 
jonlig‘ go‘shtidan yegayman!» — dedilar». 
 
16-bob Janob Rasulullohning: «Olloh taoloning ismini aytib so‘ysin!» — 
deganlari haqida 
 
Jundub ibn Sufyon rivoyat qiladilar: «Biz Janob Rasululloh birlan birga qurbon hayiti kuni 
ko‘plab jonlig‘ qurbon qildik. Ushanda ko‘pchilik odamlar jonlig‘larini hayit namozidan 
ilgari so‘yib quyishdi. Namozdan qaytgach, Janob Rasululloh ularning o‘z jonlig‘larini 
namozdan ilgari so‘yib qo‘yishganini ko‘rib: «Kimki namozdan ilgari suygan bo‘lsa, 
o‘rniga boshqasini so‘ysin, kimki namoz o‘qib bo‘lgunimizga qadar so‘ymagan bo‘lsa, 
Olloh taoloning ismini aytib so‘ysin!»—dedilar». 
 
17-bob. Qamish, chaqmoqtosh va temir birlan so‘yilgan jonlig‘ haqida 
 
Ibn Ka’b ibn Molik otalaridan naql qiladilar: «Ularning bir cho‘risi bo‘lib, u Sal’ degan 
togda qo‘y boqar erdi. Bir kuni qarasa, qo‘ylaridan biri o‘lar holatda yotibdi. Shunda u bir 
toshni sindirib o‘sha qo‘yni so‘ydi. Ibn Ka’bning otalari: «Uni yemangizlar!«— deb 
oilalariga aytdilar-da, Janob Rasulullohning huzurlariga borib shul xususda so‘radilar. 
Janob Rasululloh o‘sha qo‘yni yemoqni amr qildilar» 
 
Bu yerda yuqoridagi hadis takroran keltirilgan. Sa’id ibn Masruq rivoyat qiladilar: «Aboya 
ibn Rofi’ning bobolari «Yo Rasulalloh, bizning pichogimiz yo‘q!» — dedilar. Janob 
Rasululloh «Qoni oqizilib, Olloh taoloning ismi zikr qilingan jonlig‘ni yeyaver, tirnoq va 
suyak (tish) birlan qon chiqarilmagan bo‘lsa, bo‘ldi!» — dedilar». 
 
18-bob Ayol va cho‘ri so‘ygan jonlig‘ haqida. 
 
Bu yerda Ibn Ka’b ibn Molikning otalari rivoyat qilgan hadis takroran keltirilgan 
 
19-bob. Tish, suyak va tirnoq birlan so‘yilmaydi! 
 
Rofi’ ibn Xadij rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam «Tish (suyak) va 
tirnoqdan bo‘lak narsa birlan so‘yilgan (qoni oqizilgan) jonligni yeyaver!» — dedilar» 
 
20-bob Badaviylar va shularga o‘xshash kishilar so‘ygan jonlig‘ haqida 
 
Oisha raziyallohu anho rivoyat qiladilar: «Bir qavm Janob Rasulullohga «Bizga bir qavm 
go‘sht olib keladi, ammo ular jonligni Olloh taoloning ismini zikr qilib so‘yganlarmi yoki 
yo‘qmi, biz bilmaymiz!» — dedi. Janob Rasululloh «Ular keltirgan go‘shtni o‘zlaringiz 
Olloh taoloning ismini zikr qilib yeyaveringizlar!» — dedilar. Bizga go‘sht olib keluvchilar 
kofirlikdan qaytib endigina musulmon bo‘lgan (badaviylar) erdi» 
 

Sahihi Buxoriy. 3-jild. Imom al-Buxoriy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
359
21-bob Urush va boshqa soha kishilaridan bo‘lmish kitob ahli so‘ygan jonlig‘lar 
go‘shti va yog‘i haqida 
 
Olloh taoloning qavli: «Bugun sizlar uchun pokiza narsalar halol qilindi va kitobiylarning 
taomlari sizlarga haloldur va sizlarning taomlaringiz ularga haloldur!». 
 
Zuhriy: «Nasroniy arablar so‘ygan jonlig‘ go‘shtini yesangiz, zarari yo‘qdur va agar 
ularning jonlig‘ so‘yayotganlarida Olloh taolodan bo‘lak tangrining nomini zikr qilganlarini 
eshiqangiz, yemangiz, basharti eshitmagan bo‘lsangiz ul holda Olloh taolo ularning kofir 
erkanliklarini bilgan holda uni halol qilgandur!» — deydilar. 
 
Hasan va Ibrohim «Xatna qilinmagan kishi so‘ygan jonlig‘ go‘shtini yesa, hechqisi yo‘q!» 
— deyishadi. 
 
Ibn Abbos «(Oyatdagi) «taomlari» degan so‘z— «so‘ygan jonlig‘lari» demakdur», — 
deydilar 
 
Abdulloh ibn Mugaffal raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Biz Xaybar qal’asini qamal qilib 
turgan erdik, bir kishi bir xalta yog‘ tashladi. Men uni olaman, deb intilgan erdim, 
qarasam yonginamda Janob Rasululloh turibdilar, shunda ul zotdan uyalib ketdim» 
 
22-bob Qochib ketgan mol vahshiy (yovvoyi) hayvon o‘rnidadur! 
 
Ibn Mas’ud bunday molni (otib tutmoqqa) ijozat berganlar 
 
Ibn Abbos «Qo‘lingdagi mol-hollardan qaysi biri (itoat etmay) seni holdan toydirsa, u ov 
hayvoni hisobidadur. Quduqqa qulab tushgan tuyani, agar uni tortib olishga kuching 
yeqa, so‘yib yubor!» — deydilar. Hazrat Ali, Ibn Umar va Oisha onamiz ham shunday 
deb hisoblashadi 
 
Rofi’ ibn Xadij rivoyat qiladilar «Yo Rasulalloh! Biz ertaga dushmanga ro‘baro‘ bo‘lamiz, 
(dushman bizni ko‘p, deb o‘ylamog‘i uchun tunda ko‘plab gulxanlar yoqib, ko‘plab mol-
hol so‘ymog‘imiz darkor), ammo bizning pichog‘imiz yo‘q»,— dedim. Janob Rasululloh 
«Tezdan biror narsa top! Tish (suyak) va tirnoqqan bo‘lak narsa birlan Olloh taoloning 
nomi zikr qilinib qoni oqizilgan (so‘yilgan) jonlig‘ni yeyaver!» — dedilar. (Bir kuni) biz bir 
qancha tuya va qo‘y o‘lja olib erdik, tuyalardan biri qochib ketdi. Shunda bir kishi uni 
nayza otib .o‘ldirdi. Janob Rasululloh «Bu tuyada vahshiy hayvonlarda bo‘lgani kabi 
yovvoyilik mavjud erkan, agar biror tuyangiz sizga itoat qilmasa, uni ham hozirgidek 
ahvolga solingizlar!» — dedilar» 
 
23-bob. Nahr va zabh xususida 
 
Ibn Jurayj rivoyat qiladilar: «Ato «(Tuyadan bo‘lak) jonlig‘larni qaeridan buyurilgan 
bo‘lsa, o‘sha yeridan zabh qilmoq va tuyani ham qaeridan buyurilgan bo‘lsa, o‘sha 
yeridan nahr qilmoq darkor!» — dedilar. Men «Zabx qilinadirgan jonlig‘ni nahr qilsam, 
joizmi?»—dedim. Ato «Ha! Sigirni Olloh taoloning ismini zikr qilib zabh qilmoq kerak, 
ammo nahr qilinadirgan jonlig‘ni zabh qilib quygan bo‘lsang, joizdur. Men o‘zim nahr 
qilmoqni afzal ko‘rurman Zabh ersa, bo‘yin tomirlarini kesmoqlikdur»,— dedilar (ya’ni, 
tuyadan bo‘lak jonlig‘lar bo‘ynining bir xil yeridan so‘yilaveradi, tuya ersa avval yuragiga 

Sahihi Buxoriy. 3-jild. Imom al-Buxoriy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
360
tig‘ urilib holdan ketib yiqilgach, bo‘inining muayyan yeridan bo‘g‘izlanadi) Men «Bo‘yin 
tomirlaridan so‘ng, harom mag‘iz ham qirqiladimi?» — dedim. Ato «Bunday deb 
o‘ylamayman»,— dedilar. Keyin, Nofi’ menga aytdilarki, Ibn Umar (ham) orqa miyani 
(harom mag‘izni) qirqmoqdan qaytarib: «Suyakdan bo‘lak narsalar qirqiladi, so‘ng 
o‘lguniga qadar tashlab qo‘yiladi»,— degan erkanlar. Olloh taolo: «Vaqtiki dedi Muso o‘z 
qavmiga: «Olloh taolo hukm qilur sizlargaki, bir sigir so‘yinglar!» keyin ular uni (sigirni) 
so‘ydilar, (aslida ersa) ular bunday qilmoqchi ermas erdilar»,— deydi». 
 
Sa’id ibn Jubayr Ibn Abbosdan naql qilib: «Bo‘g‘iz va ko‘krakning yuqori qismidan 
so‘yiladi» — deydilar. Ibn Umar, Ibn Abbos va Anas «Agar kallasi qirqib yuborilsa, 
hechqisi yo‘q» — deyishadi. 
 
Asmo binti Abu Bakr raziyallohu anhumo: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning 
davrlarida ot so‘yib yedik»,— deydilar. Bu yerda yuqoridagi hadis takroran keltirilgan. 
 
24-bob. Jonivorlarga azob bermoq, ularni suvsiz, yeguliksiz qoldirib 
tutqunlikda ushlab turmoq makruhdur! 
 
Hishom ibn Zayd rivoyat qiladilar: «Men Anas birlan birgalikda Hakam ibn Ayyubning 
huzuriga kirdim. Anas bir to‘da bolalarning bir tovuqni bog‘lab qo‘yib toshbo‘ron 
qilayotganlarini ko‘rib: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam jonivorlarni ushlab olib 
(qiynamoqdan) qaytarganlar!»—dedilar». 
 
Ishoq ibn Sa’id ibn Umar otalarining bunday deb aytganlarini eshitgan erkanlar: «Ibn 
Umar raziyallohu anhu Yahyo ibn Sa’idning huzuriga kirib, uning o‘g‘illaridan birining bir 
tovuqni bog‘lab qo‘yib toshburon qilayotganini ko‘rdilar-da,tovuqning oldiga borib uni 
yechdilar. So‘ng,tovuq birlan bolani olib Yahyoning oldiga keldilar-da: «Rasululloh 
sallallohu alayhi va sallam jonivorlarni tutib olib (qiynab) o‘ldirmoqdan qaytarganlar!»—
dedilar». 
 
Sa’id ibn Jubayr rivoyat qiladilar: «Men Ibn Umarning huzurlarida erdim. Shunda bir 
bolaning (yoki bir necha bolalarning) bir tovuqni bog‘lab quyib toshbo‘ron qilayotganida 
yonidan o‘tib qoldim. Ular Ibn Umarni ko‘rib tovuqni tashlab qochishdi. Ibn Umar: 
«Kimki shunday qilsa Janob Rasululloh shunday qilgan kishini la’natlaganlar!» —
dedilar». 
 
Abdulloh ibn Yazid rivoyat qiladilar: Rasululloh sallallohu alayhi va sallam birovning 
molini o‘g‘irlamoqdan (tortib olmoqdan) hamda jonivorlarga azob bermoqdan 
qaytarganlar». 
 
25-bob. Tovuqlar (uy parrandalari) xususida 
 
Abu Muso al-Ash’ariy raziyalloohu anhu rivoyat qipadilar: «Men Rasululloh sallallohu 
alayhi va sallamning tovuq (parranda) go‘shti yeyayotganlarini ko‘rdim» 
 
Zuhdum (Zahdam) rivoyat qiladilar: «Biz Abu Muso al-Ash’ariyning huzurida bo‘ldik. Biz 
birlan Jarm qabilasiga mansub bu mahalla ahli o‘rtasida aka-ukalarcha munosabat 
mavjud erdi. Ushanda Abu Muso dasturxonga tovuq go‘shtidan tayyorlangan taom 
keltirib qo‘ydi. Ultirganlyar orasida bir afti-angori qizg‘ish kishi ham bo‘lib, u Abu Muso 

Sahihi Buxoriy. 3-jild. Imom al-Buxoriy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
361
keltirgan taomga hadeganda qo‘l uzatavermadi. Shunda Abu Muso: «Ol, yegil! Men 
Janob Rasulullohning shunday taom yeganlarini ko‘rganman»,— dedi. Boyagi kishi «Men 
tovuqning bir narsani yeganini ko‘rganman, shul boisdan ham men uning go‘shtidan 
hazar qilaman, tovuq go‘shti yemaslikka ont ichganman!»—dedi. Abu Muso «Beri kel, 
men senga ont ichmoq xususida bir hadis aytib berayin. Men bir necha ash’ariylar birlan 
birga Janob Rasulullohning huzurlariga borib erdim, qarasam ul zot g‘azabnok holda 
o‘ltiribdilar-u, zakotga berilgan mollarni taqsim qilayotirlar. Biz ul zotdan yuk ortib, 
minib ketishimiz uchun ulov so‘radik. Shunda ul zot ulov bera olmasliklarini aytib ont 
ichdilar-da: «Sizlarni mindirib yuboray desam, ulovim yo‘q!» — dedilar. So‘ng, Janob 
Rasulullohning huzurlariga o‘lja olingan tuyalarni yetaklab kelib qolishdi. Janob Rasu-
lulloh: «Boyagi ash’ariylar qani? Boyagi ash’ariylar qani?»—dedilar. Keyin, Janob 
Rasululloh bizga beshta oq o‘rkachli tuya berdilar. So‘ng, biz unchalik uzoq yurmay 
to‘xtadik, shunda men hamrohlarimga: «Janob Rasululloh boya ont ichganlarini unitdilar, 
Olloh taolo nomi birlan qasam ichamanki, agar biz tufayli ont ichganlarini unutgan 
bo‘lsalar, endi sira ham omadimiz yurishmagay!» — dedim. Keyin, biz ul zotning 
huzurlariga qaytib borib: «Yo Rasulalloh! Biz boya sizdan ulov so‘rab erdik, siz ont ichib 
ulov bera olmasligingizni (ulovingiz yo‘qligini) aytdingiz, akli zaifimizcha, siz ont 
ichganingizni unutgan ko‘rinasiz»,—dedik. Ul zot: «Sizlarni tuyalarga mindirib yuborgan 
(sizlarga tuyalarni ato etgan) Olloh taolodur! Men ersam, inshoolloh, toki ilgarigi 
qasamimni kafforat berib halollab olmagunimga qadar, boshqa bir qasamni afzalroq 
ko‘rib qasam ustiga qasam ichmagayman!» — dedilar».