Abu abdulloh

1-bob. «Kahf» surasining fazilati 
 
Barro raziyallohu anhu aytadilar: «Bir odam «Kahf» surasini o‘qur erdi, yonida oti bog‘liq 
turur erdi. nogahon, o‘shal odamni bir bulut qurshab ola boshladi. Buni ko‘rib ot bezovta 
bo‘ldi. Boyagi odam tong otganda Janob Rasulullohning huzurlariga keldi-da, voqe’ani 
baen qildi. Janob Rasululloh: «Bu sakiynat (xotirjamlik farishtasi) bo‘lib, Qur’on qiroati 
sababidan tushgan»,— dedilar». 
 
2-bob. «Fath» surasining fazilati 
 
Zayd ibn Aslam otalaridan nahl qilib aytadilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam bir 

Sahihi Buxoriy. 3-jild. Imom al-Buxoriy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
252
safarda erdilar. Umar ibn al-Xattob raziyallohu anhu ul zot birlan birga ketaturib bir 
savol so‘radilar. Janob Rasululloh javob qilmadilar. Hazrat Umar yana so‘radilar, ul zot 
yana javob qilmadilar. Hazrat Umar yana so‘radilar, ul zot yana javob qilmadilar. Umar 
raziyallohu anhu: «Onang sendan ajrab qolgur, Janob Rasulullohdan uch marta savol 
so‘rading, ul zot senga javob bermadilar»,— dedilar-da, tuyalarini choptirib odamlardan 
ilgarilab ketdilar. «Mening haqimda Qur’on (oyat) nozil bo‘lib qolmasa erdi, deb 
xavotirlandim,— deydilar Hazrat Umar,— ko‘p o‘tmay bir kishining meni chaqirganini 
eshitib qoldim. Shunda o‘zimga-o‘zim: «Aytdim-a, mening haqimda oyat nozil bo‘lib 
qolmasa erdi, deb»,— dedim-da, Rasulullohning oldilariga keldim. Rasululloh sallallohu 
alayhi va sallam menga: «Bul kecha menga bir sura nozil qilindi, bu sura men uchun 
quyosh charaqlab turgan butun olamdan ham mahbubroqdur!»— dedilar, keyin «Inno 
fatahno laka fatham mubiyno» surasini o‘qidilar». 
 
3-bob. «Qul huvallohu ahad»ning fazilati 
 
Abu Sa’id al-Xudriy raziyallohu anhu aytadilar: «Bir odam bir kishining «Qul huvallohu 
ahad»ni takror o‘qiyotganini eshitib, tong otganda Janob Rasulullohning oldilariga bordi-
da: «Falonchi odam «Qul huvallohu ahad»ni amali oz hisoblab, takror o‘qiyotir»,- dedi. 
Rasululloh sallallohu alayhi va sallam «Mening jonim qo‘lida bo‘lgan zot haqi, «Qul 
huvallohu ahad» surasi Qur’onning uchdan bir qismiga tengdir!»— dedilar» 
 
Bu yerda yuqoridagi hadis takrorlangan. 
 
Abu Sa’id al-Xudriy raziyallohu anhu ashyaae)sh7ar.ch
ashoblariga: «Bir kechada Qur’onning uchdan bir qismini o‘qimog‘ingiz qiyin bo‘lurmi?» 
— dedilar. Sahobalarga bu mashaqqatli ko‘rinib: «Ey Ollohning rasuli, bunga 
birortamizning qudratimiz yetgaymi?» — deyishdi. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam 
«Olloh yagona va abadiy» degan sura Qur’onning uchdach biridur»,— dedilar». 
 
4-bob. Ikki «Qul a’uuzu» surasining fazli 
 
Oisha raziyallohu anho rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam, agar 
kasal bo‘lsalar, ikki «Qul a’uuzu» surasini o‘qib, o‘zlariga dam solur erdilar, og‘riqlari 
kuchayganda ersa, men o‘zim o‘qir erdim-da, barakoti tegsin, deb ul zotning qo‘llari 
birlan badanlarini silar erdim» 
 
Oisha raziyallohu anho rivoyat qiladilarki, Payg‘ambar sallallohu alayhi va sallam har 
kecha to‘shakka yotayotganlarida «Qul huvallohu ahad» birlan ikki «Qul a’uuzu»ni o‘qib, 
kaftlariga dam urardilar, keyin ikki kaftlari birlan badanlarining qo‘llari yetgan joyigacha 
silar erdilar, silashni boshlari va yuzlaridan boshlab, ko‘kraklariga qadar davom ettirar 
erdilar, buni uch bor takrorlar erdilar». 
 
5-bob Qur’on o‘qilganda (osmondan) sakiynat va maloikalarning tushishlari 
 
Muuammad ibn Ibrohim aytadilar: «Usayd ibn Hazir kechasi «Baqara» surasini 
o‘qiyotgan erdilar, yonlarida otlari bog‘liq turar erdi, birdan ot bezovta bo‘la boshladi. Ul 
kishi o‘qishdan to‘xtagan erdilar, ot ham tinchlandi, keyin o‘qishni davom ettirgan 
erdilar, ot yana bezovtalana boshladi. Ul kishi shul tariqa uch bor o‘qib, uch bor 
o‘qishdan to‘xtadilar Har safar o‘qiganlarida ot bezovtalanar va har safar o‘qishdan 

Sahihi Buxoriy. 3-jild. Imom al-Buxoriy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
253
to‘xtaganlarida tinchlanar erdi. Shunda ul kishi o‘rinlaridan turib, otning yoniga bordilar 
Ot bog‘langan joy yaqinida Yahyo ismli o‘g‘illari uxlab yotgan bo‘lib, unga ot shikast 
yetkazmasaydi, deb xavotir oldilar. Nogahon, osmonga qaragan erdilar, uni bir narsa 
qoplab turganini ko‘rdilar. Tong otgach, Janob Rasulullohning huzurlariga borib, bo‘lgan 
voqeani aytib berdilar. Janob Rasululloh «Ey Ibn Hazir, o‘qiyveringiz, ey Ibn Hazir, 
o‘qiyveringiz!»— dedilar. Usayd ibn Hazir «Yo Rasulalloh, o‘g‘lim Yahyo ot bog‘liq turgan 
joy yaqinida uxlab yotgan erdi, uni ot bosib olmasaydi, deb qo‘rqdim. Oldiga borgach, 
osmonga qarasam, bir bulut yanglig‘ narsa turibdi, uning chiroqdek charaqlagan 
narsalari ham bor. Darhol, tashqariga chiqdim, lekin uni boshqa ko‘rmadim»,—dedilar 
Janob Rasululloh «Bildingizmi, u ne erkan »—dedilar Usayd «Yo‘q»,— dedilar Janob. 
Rasululloh «Ushal narsa farishtalar bo‘lib, qiroatingizni eshitib, sizga yaqin kelganlar. 
Agar siz Qur’onni o‘qiyverganingizda, tong otib qolib, odamlar ham ularni ko‘rib olgan 
bo‘lur erdilar, ular odamlar nigohidan berkinmas erdilar»,— dedilar» 
 
6-bob «Janob Rasulullohdan faqat ikki muqova orasidagi narsagina, ya’ni 
Qur’oni Karim qolgandur»,— degan kishi haqida 
 
Ibn Abbos raziyallohu anhuning aytishlariga qaraganda, «Shaddod ibn Mu’aqqal ul 
kishidan «Payg‘ambar alayhissalom o‘zlaridan so‘ng biror narsa qoldirganlarmi?»— deb 
so‘rabdilar. Ibn Abbos raziyallohu anhu «Ikki muqova orasidagi narsa, ya’ni Qur’ondan 
bo‘lak hech narsa qoldirmaganlar»,— debdilar. Shaddod «Biz Muhammad ibn Hanafiyya 
huzurlariga kirib shu savolni berganimizda ul kishi ham «Rasululloh sallallohu alayhi va 
sallam ikki muqova orasidagi narsadan bo‘lak hech narsa qoldirmaganlar» — deb javob 
berdilar»,— deydilar» 
 
7-bob Qur’onning boshqa kalomlardan afzalligi haqida 
 
Abu Muso al-Ash’ariy aytadilar: «Payg‘ambar alayhissalom bunday dedilar: «Qur’on 
qiroat qiluvchi kishining utruja (rangi chiroyli, lazzatli, xushbo‘y meva) yanglig‘ mazasi 
ham, hidi ham yaxshi. Qur’on o‘qimaydirgan kishi ersa, xurmoga o‘xshash mazasi shirin, 
lekin hidi yo‘q o‘zi fojir, lekin Qur’on o‘qiydirgan kishi rayhon kabi xushbo‘y, ammo 
mazasi achchiq Uzi fojir va buning ustiga Qur’on o‘qimaydirgan kishi ithamakka 
o‘xshaydi, uning hidi ham yo‘q, mazasi ham achchiq» 
 
Ibn Umar raziyallohu anhu aytadilar: «Payg‘ambar alayhissalom bunday dedilar: «Utgan 
ummatlarning Olloh taologa ibodat qilgan davriga qaraganda sizlarning davringiz asr 
namozi birlan shom namozi o‘rtasicha muddatdur. Sizlarni va yahudiylar birlan 
nasorolarni o‘zaro taqqoslaydirgan bo‘lsak, bu shunga o‘xshaydiki, bir odam: « Kim 
kunning yarmiga qadar bir qiyrot-bir qiyrot haq uchun menga ishlab bergay?»—deb 
o‘ziga xizmatchilar yolladi. Yahudiylar ana shuncha muddat Olloh taologa ibodat qildilar. 
Keyin u «Kim kunning yarmidan asrgacha menga ishlab bergay?» - dedi. Nasorolar ana 
shuncha muddat Olloh taologa ibodat qildilar. Keyin sizlar asrdan to shomgacha ikki 
qiyrot-ikki qiyrot haq uchun ishlaisizlar. Shunda ular: « Biz ko‘p ishladik ammo haqni oz 
oldik»,— deyishgay. U: «Men sizlarga zulm qildimmi?»—degay. Ular «Yo‘q»,— degaylar. 
U Bu mening fazlim, uni o‘zim xohlagan kishiga ato etgayman!»—degay» 
 
8-bob. Ollohning Kitobi vasiyat qilib qoldirilgani haqida 
 
Talha raziyallohu anhu aytadilar: « Men Abdulloh ibn Abu Avfodan «Payg‘ambar 

Sahihi Buxoriy. 3-jild. Imom al-Buxoriy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
254
alayhissalom vasiyat qildilarmi? deb so‘radim. Ul kishi «yo‘q» — dedilar. Men: «Unday 
ersa odamlarga bajarmoqlik buyurilgan vasiyat qanday yozildi, axir Rasululloh sallallohu 
alayhi va sallam vasiyat qilmabdilar-ku'»—dedim. Abdulloh «Rasululloh sallallohu alayhi 
va sallam Ollohning Kitobini vasiyat qilib qoldirdilar» — dedilar» 
 
9-bob. Qur’onni tajvid birla o‘qimoq haqida 
 
Olloh taoloning qavli: «Axir, biz sizga nozil qilgan va ularga (har vaqt) tilovat 
qilinayotgan bu Kitob ularga kifoya qilmaydimi?!» 
 
Abu Hurayra raziyallohu anhu aytadilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam «Olloh 
taolo hech narsaga Payg‘ambar sallallohu alayhi va sallamning tajvid birla qilgan 
qiroatlariga quloq solganchalik quloq solmagan»,— dedilar» 
 
Abu Hurayra raziyallohu anhudan nakl qilinadiki, «Payg‘ambar alayhissalom «Olloh taolo 
hech bir narsani Payg‘ambar sallallohu alayhi va sallamning tajvid birla qilgan 
qiroatlarini eshitganchalik eshitmagan»,— dedilar» 
 
10-bob Quron o‘quvchiga hasad qilmoq haqida 
 
Abdulloh ibn Umar raziyallohu anhu aytadilar: «Men Rasululloh sallallohu alayhi va 
sallamning bunday deganlarini eshitganman: «Hasad qilish mumkin ermas, ammo ikki 
kishiga hasad qilsa bo‘lur ulardan biri — agar Olloh taolo bir kishiga Qur’on ato etgan 
bo‘lsa-yu, u kechayu kunduz Qur’on tilovati birlan mashg‘ul bo‘lsa, ikkinchisi — bir 
odamki, Olloh taolo unga halol mol bergan bo‘lsa-yu, u kecha-yu kunduz uni sadaqa 
qilib turgan bo‘lsa» 
 
Bu yerda yuqoridagi hadis takrorlangan 
 
11-bob. «Orangizdagi yaxshi kishilar — Qur’onni o‘rganib, uni boshqalarga ham 
o‘rgatuvchilardur» 
 
Usmon raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Payg‘ambar alayhissalom «Sizlarning 
orangizdagi yaxshilaringiz — Qur’onni o‘rganib, uni boshqalarga ham o‘rgatuvchilardur» 
— dedilar» 
 
Usmon ibn Affon raziyallohu anhu aytadilar: «Payg‘ambar sallallohu alayhi va sallam 
«Darhaqiqat, sizlarning fazlda ulug‘roqlaringiz — Qur’onni o‘rganib, uni boshqaga ham 
o‘rgatuvchingizdur!» — dedilar» 
 
Sahl ibn Sa’d aytadilar: «Bir xotin Janob Rasulullohning huzurlariga kelib, o‘zini Olloh 
taolo yo‘lida uning payg‘ambari uchun tortiq qilganini aytdi. Rasululloh sallallohu alayhi 
va sallam «Mening xotinlarga hojatim yo‘q»,— dedilar. Shunda bir sahobiy «Ey Ollohning 
rasuli bu ayolni menga nikohlab beringiz!» — dedilar. Rasululloh sallallohu alayhi va 
sallam «Unday ersa, ayolga mahr ber!» — dedilar. Sahobiy «Mahr topolmagayman»,— 
dedilar. Janob Rasululloh «Bir temir uzuk bo‘lsa ham una ber!» — dedilar. Sahobiy xafa 
bo‘lib jim qoldilar. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam «Qur’ondan nelarni bilursan?» 
— deb so‘radilar. Sahobiy «Falon va falon suralarni» — deb aytdilar. Janob Rasululloh 
«Men bu ayolni o‘shal o‘zing bilgan Qur’on evaziga senga nikohlab qo‘ydim»,— dedilar» 

Sahihi Buxoriy. 3-jild. Imom al-Buxoriy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
255
 
12-bob Qur’onni yoddan o‘qimoq haqida 
 
Saul ibn Sa’d aytadilar: «Bir ayol kelib Janob Rasulullohga «Ey Ollohning rasuli, men 
sizga o‘zimni hadya qildim!» — dedi. Janob Rasululloh unga boshdan-oyoq bir qarab 
chiqdilar-da, boshlarini quyi egdilar. Ayol o‘zi haqida ul zotning bir qarorga 
kelmaganlarini ko‘rib, o‘ltirdi. Janob Rasulullohning ashoblaridan biri turib «Ey Ollohning 
rasuli, agar sizning bu ayolga hojatingiz bo‘lmasa, uni menga nikohlab qo‘yingiz!» — 
dedilar. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam undan «Mahrga biror narsang bormi?»—
deb so‘radilar. Sahobiy «Xudo haqi, yuq!»— dedilar. Janob Rasululloh ul kishiga «Uyga 
borib qara-chi, ehtimol biror narsa toparsan!» — dedilar. Sahobiy ketib, yana qaytib 
keldilar-da: «Xudo haqi, yo Rasulalloh, hech narsa topolmadim!» — dedilar. Janob 
Rasululloh yana «Qara-chi, temirdan yasalgan uzuk bo‘lsa ham, mayli!» — dedilar. 
Sahobiy yana uyga borib, qaytib keldilar-da: «Ey Ollohning rasuli! Temir uzuk ham yo‘q 
erkan, lekin mana bu ishtonim bor»,—dedilar. Bechora sahobiyning ustlarida hatto 
ko‘ylaklari ham bo‘lmay, birgina ishtonlarining yarmini ayolga mahr uchun bermoqchi 
bo‘ldilar. Janob Rasululloh «Ishtoningni qanday mahrga berasan? Agar uni sen kiysang, 
ayolga va agar ayol kiysa, senga hech vaqo qolmaydi-ku|»— dedilar. Sahobiy uzoq 
o‘ltirib qoldilar. Keyin, o‘rinlaridan turdilar. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam 
ko‘rdilarki, sahobiy ketayotirlar, ul kishini darhol chaqirtirib: «Qur’ondan qancha sura 
bilursan?»—deb so‘radilar. Sahobiy «Qur’onning falon va falon surasini bilurman» — deb 
o‘zlari bilgan suralarni sanab berdilar. «Ularni yoddan qiroat qila olursanmi?» — dedilar. 
Janob Rasululloh Sahobiy «Ha»,— deganlaridan keyin, ul zot «Bor, o‘zing bilgan Qur’on 
evaziga seni bu ayolga ega qildim! — dedilar». 
 
13-bob Qur’onni yodlagan kishining uni takrorlab, mustahkamlab turmog‘i 
lozimligi haqida 
 
Ibn Umar raziyallohu anhu aytadilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam bunday 
dedilar: «Sohibi Qur’on (hofizi Qur’on) boglab qo‘yilgan tuyaning egasiga o‘xshaydi. 
Agar u uni bog‘liqda saqlab ehtiyotlasa, olib qolgay, bo‘shatib yuborsa, ketib qolgay» 
 
Abdulloh aytadilar: «Payg‘ambar alayhissalom bunday dedilar: «Kishining «Men mana 
bu va mana bu oyatni esdan chiqardim» deb aytmog‘i naqadar baxqizlikdur. Qur’onni 
hech kim o‘zicha esidan chiqarmagay, balki esidan chiqartiriladi. Qur’onni doim takrorlab 
turingizlar, chunki uning odamlar dilidan chiqib ketishi sho‘x tuyadan ham tezroqqur!» 
 
Abu Muso razilllohu anhu aytadilar: «Payg‘ambar sallallohu alayhi va sallam: «Qur’onni 
takrorlab turingizlar, chunki u, mening jonim qo‘lida bo‘lgan zot haqi, bog‘liq tuyadan 
ham qochuvchanroqdur!» — dedilar». 
 
14-bob. Ulov minib turib Qur’on qiroat qilmoq haqida 
 
Abdulloh ibn Mugaffal: «Men Makka fathi kuni Janob Rasulullohning tuyalarida o‘ltirib 
«Fath» surasini qiroat qilganlarini ko‘rdim»,— deydilar». 
 
15-bob. Bolalarga Qur’onni o‘rgatmoq haqida 
 
Sa’id ibn Jubayr: «Sizlar «mufassal» deb ataydirgan suralarning hammasi «muhkam» 

Sahihi Buxoriy. 3-jild. Imom al-Buxoriy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
256
suralardur»,— dedilar. Ibn Abbos: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam vafot etgan 
paytlarda men o‘n yashar bola bo‘lib, «muhkam» suralarni yod olgan erdim»,— dedilar». 
 
Ibn Abbos: «Men «muhkam» suralarni jamladim»,— dedilar. Sa’id: «Muhkam nedur?» — 
dedilar. Ibn Abbos: «Muhkam — mufassal, ya’ni batafsil suralardur»,— dedilar. 
 
16-bob. Qur’onni yoddan chiqarmoq haqida, «Men falon va falon oyatlarni 
yodimdan chiqardim» — deb aytish mumkinmi? 
 
Olloh taoloning qavli: «Biz sizni qiroat qildirurmiz. Bas, siz Ollohning o‘zi 
unutishingizni xohlagan oyatlardan boshqasini unutmagaysiz» 
 
Oisha raziyallohu anho aytadilar: «Payg‘ambar sallallohu alayhi va sallam masjidda bir 
kishining qiroat qilayotganini eshitib: «Uni Olloh taolo yarlaqasin, u falon suradagi falon 
oyatni mening yodimga solib qo‘ydi»,—dedilar». 
 
Oisha raziyallohu anho rivoyat qiladilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam kechasi 
bir kishining bir surani o‘qiyotganini eshitib: «Uni Olloh taolo yarlaqasin, u falon suradagi 
falon oyatni esimga soldi, bu oyat mening esimdan chiqartirilgan erdi»,— dedilar». 
 
Abdulloh aytadilar: «Payg‘ambar alayhissalom: «Kishining «Men falon va falon oyatni 
esdan chiqardim» deb aytmog‘i naqadar baxqizlikdur. Qur’on o‘zicha esdan chiqmagay, 
balki unuttirilgay»,— dedilar». 
 
Abdulloh aytadilar: «Payg‘ambar alayhissalom: «Kishining «Men falon va falon oyatni 
esdan chiqardim» deb aytmog‘i naqadar baxqizlikdur. Qur’on o‘zicha esdan chiqmay, 
balki unuttirilgay»,— dedilar». 
 
17-bob. «Baqara» yoki falon va falon sura deb aytilsa, gunoh sanalmasligi 
haqida 
 
Abu Mas’ud al-Ansoriy aytadilar: «Payg‘ambar alayhissalom: «Baqara» surasining 
oxirida ikki oyat bor bo‘lib, kimki ularni kechasi o‘qisa, unga kifoya qilgay»,— dedilar». 
 
Umar ibn al-Xattob raziyallohu anhu rivoyat qiladilar: «Men Hishom ibn Hakimning 
«Furqon» surasini Janob Rasululloh o‘rgatmagan uslubda o‘qiganini eshitdim. Namozda 
boshiga chang solishdan o‘zimni tiydim. Namozni o‘qib bo‘lguncha sabr qildim, keyin 
libosini boshiga o‘rab ushladim-da, unga: «Hozir sen o‘qigan surani senga kim 
o‘rgatdi?»—dedim. Hishom: «Menga buni Rasululloh sallallohu alayhi va sallam 
o‘rgatganlar»,— dedi. Men unga: «Yolg‘on gapirayotirsan, xudo haqi, bu surani menga 
Rasululloh sallallohu alayhi va sallam boshqacha o‘rgatganlar!» — dedim. Uni yetaklab 
Janob Rasulullohning oldilariga keldim. «Ey Ollohning rasuli, manavi «Furqon» surasini 
siz menga o‘rgatgandan boshqa uslubda o‘qiyotir. Bu surani siz menga o‘rgatgan 
erdingiz»,— dedim. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Ey Hishom, o‘sha surani 
o‘qi!» — dedilar. Hishom o‘sha men eshitgan uslubda o‘qidi. Rasululloh sallallohu alayhi 
va sallam: «Xuddi shunday nozil qilingan»,— dedilar. Keyin, menga: «Ey Umar, siz ham 
o‘sha surani o‘qingiz!»—deb buyurdilar. Men Janob Rasululloh menga o‘rgatganlaridek 
qiroat qildim. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Xuddi shunday nozil qilingan. 
Darhaqiqat, Qur’on yetti harfda (etti uslubda qiroat qiladirgan qilib) nozil qilingan. Bas, 

Sahihi Buxoriy. 3-jild. Imom al-Buxoriy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
257
qaysinisi o‘zingizga oson bo‘lsa, o‘sha uslubda o‘qingiz!» — dedilar». 
 
Oisha raziyallohu anho aytadilar: «Rasululloh sallallohu alayhi va sallam kechasi 
masjidda bir qorining Qur’on o‘qiyotganini eshitib: «Uni Olloh taolo yarlaqasin, u falon 
suradagi falon oyatni esimga soldi, men uni tushirib qoldirar erkanman»,— dedilar». 
 
18-bob. Qiroatda tajvidga rioya qilmoq lozimligi, Olloh taoloning «Qur’onni 
tajvid qoidasi birlan o‘qingiz!» va «Sizning Qur’onni odamlarga astasekin o‘qib 
bermog‘ingiz uchun biz uni bo‘lib-bo‘lib nozil qildik» degan qavllari hamda 
Qur’onni she’r singari bo‘lib-bo‘lib o‘qishning makruhligi haqida 
 
Abdulloh ibn Mas’uddan naql kilinadi: «Bir kishi: «Men o‘tgan kecha «mufassal»ni o‘qib 
chiqdim»,— dedi. Abdulloh unga: «She’r singari o‘qigansan. Biz haqiqiy qiroatni 
eshitganmiz. Men Qur’ondagi «nazira» suralarni Janob Rasulullohning o‘zlaridan o‘rganib 
yodlaganman. Ularning o‘n sakkiztasi «mufassal» va ikkitasi «ho-mim» jumlasiga 
kiruvchi suralardur»,— dedilar». 
 
Ibn Abbos raziyallohu anhu «Lo tuharrik bihi lisonaka» oyati haqida bunday deb rivoyat 
qiladilar: «Qachon Hazrat Jabroil vahiy keltirsalar, Janob Rasululloh tillari va ikki lablarini 
harakatlantirar erdilar, buning ul zotga mashaqqatli erkanligi shundoqqina sezilib 
turardi. Bas, Olloh taolo «Lo uqsimu» surasidagi «yodlab olishga oshiqib vahiy so‘zlarini 
takrorlab tilingizni harakatlantirmangiz, Qur’onni dilingizga jo qilish, uni tilingizda o‘qitish 
bizning zimmamizdadur» ya’ni, «Vahiyni qalbingizga joylash va uni o‘qitish bizning 
zimmamizdadur, qachon biz Jabroil tili orqali o‘qib bo‘lsak, shundagina siz unga 
ergashingiz, agar biz vahiy nozil qilsak, avval uni eshitingiz, - keyin uni sizning tilingiz 
birlan bayon qilurmiz» degan mazmundagi oyatni nozil qildi. Shundan keyin, qachon 
Hazrat Jabroil vahiy keltirsalar, ul zot sukut saqlar, ketganlaridan keyin ersa Olloh va’da 
qilgandek o‘qir erdilar». 
 
19-bob. Qiroatni cho‘zmoq haqida 
 
Qatoda raziyallohu anhu aytadilar: «Anas ibn Molik raziyallohu anhudan Janob 
Rasulullohning qiroatlari haqida so‘radim. Anas: «Janob Rasululloh cho‘zib qiroat qilur 
erdilar»,— dedilar». 
 
Qatoda aytadilar: «Anas raziyallohu anhudan: «Janob Rasulullohning qiroatlari qanday 
erdi?» —deb so‘ralganda, ul kishi: «Cho‘zib o‘qir erdilar»,— dedilar. So‘ng, Bismillohir 
rahmonir rahiymning «bismilloh» so‘zini alohida, «ar-rahmon» so‘zini alohida va «ar-
rahiym» so‘zini alohida cho‘zib o‘qib ko‘rsatdilar». 
 
20-bob. Tarji’ birlan qiroat qilish haqida 
 
Abdulloh ibn Mugaffal aytadilar: «Men Payg’ambar alayhissalomning tuyalari ustida 
o‘ltirib «Fath» surasini tarji’ birlan o‘qiganlarini eshitdim». 
 
21-bob. Yoqimli ovoz birlan qiroat qilish haqida 
 
Abu Burda aytadilar: «Payg’ambar alayhissalom Abu Musoga (yoqimli ovozlarini nazarda 

Sahihi Buxoriy. 3-jild. Imom al-Buxoriy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
258
tutib); «Ey Abu Muso, darhaqiqat Olloh taolo tomonidan sizga dovudiylarning 
surnaylaridan biri ato etilgan»,— dedilar». 
 
22-bob. Qur’on qiroatini boshqadan eshitmoqni yaxshi ko‘rgan kishi haqida 
 
Abdulloh ibn Mas’ud raziyallohu anhu aytadilar: «Payg‘ambar alayhissalom: «Menga bir 
Qur’on o‘qib bersangiz!» —dedilar. Men: «Sizga men Qur’on o‘qib berayinmi, axir Qur’on 
sizga nozil qilingan-ku?!»—dedim. Janob Rasululloh: «Men Qur’onni o‘zimdan bo‘lakdan 
eshitmoqni xush ko‘rurman»,— dedilar». 
 
23-bob. Qur’on o‘qittiruvchining qoriga: «Bo‘ldi, yetarli!» — deb aytmog‘i 
haqida 
 
Abdulloh ibn Mas’ud raziyallohu anhu aytadilar: «Payg’ambar alayhissalom menga: «Bir 
Qur’on o‘qib bersangiz!»—dedilar. Men: «Ey Ollohning rasuli, sizga men Qur’on o‘qib 
berayinmi, axir Qur’on sizga nozil qilingan-ku?!»—dedim. Janob Rasululloh: «Ha, 
o‘qi!»—dedilar. Men «Niso» surasini o‘qiyotib, «Endi, ul kun na holat paydo bo‘lur, 
vaqtiki biz chaqirurmiz har ummatdan guvoh va keltirurmiz sizni (ey Muhammad) ularga 
guvoh qilib» degan oyatga kelganimda, Janob Rasululloh: «Bo‘ldi, yetarli!» — dedilar. 
Men to‘xtab, ul zotga qaradim, ikki ko‘zlaridan yosh quyilar erdi». 
 
24-bob. Qur’onning qanchasi o‘qilsa, kifoya qilur? 
 
Olloh taoloning qavli: «Qur’ondan Olloh muyassar qilgancha o‘qingizlar!» 
 
Ibn Shibrimma aytadilar: «Men: «Kishi namozda Qur’onning qanchasini o‘qisa, kifoya 
qilgay?»—deb fikr qildim. Qur’on suralari ichidan uch oyatli («Al-Kavsar») surasidan 
kichigini topmadim. Shunda: «Demak, uch oyatdan kam o‘qish mumkin ermas»,— 
dedim». 
 
Alqama rivoyat qiladilar: «Men Abu Mas’udni Baytullohni tavof qilayotganlarida uchratib 
qoldim. Shunda ul kishi Janob Rasulullohning «Kimki kechasi «Baqara» surasining oxirgi 
ikki oyatini o‘qisa, unga kifoya qilur» degan hadislarini zikr qildilar». 
 
Abdulloh ibn Amr rivoyat qiladilar: «Otam meni tagli-taxtli bir ayolga uylab qo‘ydilar. 
Keyin, otam kelindan hol-ahvol so‘rab, mening xususimda ham surishtiribdilar. Shunda 
kelin: «Erkaklar orasida juda ajoyiblar, lekin hanuz mening to‘shagimda yotganlari yo‘q, 
hatto men birlan taom ham yemadilarki, hojatxonaga chiqay desalar, men kelganimdan 
buyon ahvol shu!» — deb javob beribdi. Otam kelinning shikoyati ko‘payib ketgandan 
keyin, bul haqda Payg’ambar alayhissalomga zikr qilibdilar. Rasululloh sallallohu alayhi 
va sallam: «Huzurimga yuboringiz!» — debdilar. Men Janob Rasulullohga uchradim. 
Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Ro‘zani qanday tutayotir-san?» — deb so‘radilar. 
Men: «Har kuni»,— dedim. Ul zot: «Qanchada xatm qilayotirsan?» — dedilar. Men: «Har 
kecha»,— dedim. Ul zot: «Har oy uch kun ro‘za tutgil, har oy bir xatm qilgil!» —dedilar. 
Men: «Ey Ollohning rasuli, men bundan ko‘progiga qodirman!» —• dedim. Janob 
Rasululloh: «Unday ersa, bir _jum’ada (haftasiga) uch kun ro‘za tutgil!» — dedilar. Men 
yana: «Bundan ko‘progiga ham qodirman»,— dedim. Janob Rasululloh: «Bo‘lmasa, ikki 
kun ogiz ochib, bir kun ro‘za tutgil!»—dedilar. Men: «Bundan ko‘progiga qodirman»,— 
dedim. Rasululloh sallallohu alayhi va sallam: «Unday ersa, ro‘zaning afzalini — Dovud 

Sahihi Buxoriy. 3-jild. Imom al-Buxoriy