«Akademiya» Тошкент 2013 Актам холов ўзбекистон ёшларида


Ёшларни инновацион тадбиркорликка жалб этиш


Download 2.66 Kb.
Pdf ko'rish
bet59/87
Sana19.10.2023
Hajmi2.66 Kb.
#1709544
1   ...   55   56   57   58   59   60   61   62   ...   87
Bog'liq
2.ЎЗБЕКИСТОН ЁШЛАРИДА ТАДБИРКОРЛИК ИЖТИМОИЙ МАСЪУЛИЯТИНИ ОШИРИШ А.Х. Холов hUtluiu

Ёшларни инновацион тадбиркорликка жалб этиш
омиллари. Мамлакатда тадбиркорлик фаолиятини ри-
вожлантириш иєтисодиётни тараєєий эттиришда му-
іим ўрин тутади. Ўзбекистон Республикаси Президен-
ти И.А.Каримов таъкидлаб ўтганидек: «Эркин бозор
иєтисодиёти тамойилларига асосланган демократик дав-
латнинг конституциявий іуєуєий ва амалий тамойил-
ларига асосланган демократик давлатнинг конституци-
он, іуєуєий ва амалий асосларини яратишга муваф-
фає бўлдик»
12
. Бу эса «иєтисодий-ижтимоий тараєєи-
ётнинг замини, пойдевори бўлмиш эркин тадбиркор-
лик»нинг
13
ривожланишини таъминламоєда.
Янги јояларни излаш ва уларни іаётга татбиє этиш
тадбиркорликнинг энг муіим, шу билан бирга, энг му-
12 
Каримов И.А. Ўзбекистон XXI асрга ннтилмоєда. -Т.: Ўзбекистон,
1999. 8-10-бетлар.
13 
Каримов И.А Тадбиркорлар ва ишбилармонлар ижтимоий єатлами
Ўзбекнстон сиёсий майдонида ўз ўрнини эгаллаши лозим //”Халє
сўзи”, 2003 йил 8 октябрь.


209
раккаб вазифасидир, чунки бу іолда тадбиркордан на-
фаєат ижодий фикрлаш ва янги ечимларни топиш, бал-
ки истиєболли фикрлаш, келажакда жамиятнинг эіти-
ёжларини кўра олиш хусусиятини іам талаб этади. Ин-
новация – тадбиркорликнинг алоіида єуроли, тадбир-
корона фикрлашнинг инновацион кўриниши.
“Шуни таъкидлаш лозимки, іар єандай инновацион
фаолият тадбиркорликдир, зеро, у янги јояларни из-
лаш (ва уларни баіолашга янги маісулотдан тортиб,
то таркибга єадар); зарур ресурсларни излаш; корхо-
нани яратиш ва бошєариш; моддий даромад олиш ва
унинг натижасидан шахсан єониєишга асосланади.
Аммо іар єандай тадбиркорлик іам инновацион бўла
олмайди, фаєатгина яратилиш натижасида тадбиркор-
лик даромадини, инновацион маісулотнинг диффузия-
сини ишлатишга имконият берувчиларнигина иннова-
ция дейиш мумкин. Инновацион фаолиятни амалга оши-
рувчи ташкилотлар инновацион тадбиркорлик субъект-
лари іисобланади”
14
.
Тадбиркорлик — жамият равнаєи, аіоли фаровон-
лигининг муіим омили, иєтисодиётни барєарорлашти-
ришнинг воситаси. Шу боис мамлакатимизда тадбир-
корлик, кичик бизнес субъектлари манфаатларини
іимоя єилишга алоіида эътибор єаратилмоєда. Пре-
зидентимиз И.А.Каримовнинг «Мамлакатимизда демок-
ратик ислоіотларни янада чуєурлаштириш ва фуєаро-
лик жамиятини ривожлантириш концепцияси» деб ном-
ланган маърузасида бу іаєда шундай фикр юритила-
ди: «Биринчи навбатда, хусусий мулкнинг іуєує ва
іимоясини мустаікамлашимиз, іар єайси хусусий мулк-
дор єонуний йўл билан єўлга киритган ёки яратган ўз
мулкининг дахлсизлигига асло шубіа єилмаслигини
14 
Джаббарова Н.И. Инновацион тадбиркорликнинг асосий тамойилла-
ри ва уни ташкил этиш усуллари // “Иєтисодиёт ва инновацион
технологиялар” илмий электрон журнали. № 3, 2012 йил март.


210
таъминлайдиган ишончли кафолатлар тизимини яра-
тишимиз зарур. Іар бир тадбиркор, аввало, шуни аниє-
равшан билиши керакки, давлат хусусий мулкдор
іуєуєларининг іимоячисидир. Шунинг учун іам тад-
биркорлар ўз бизнесига инвестиция киритиши, ишлаб
чиєариш фаолиятини кенгайтириши, маісулот іажми
ва олаётган даромадини кўпайтириши, ўз мулкига ўзи
эгалик єилиши, фойдаланиши, тасарруф этиши ло-
зим»
15

Илм-фан ва замонавий технологияларни ривожлан-
тириш Ўзбекистон Республикасининг ижтимоий-иєти-
содий тараєєиётини амалга ошириш борасида іал эти-
лиши лозим бўлган устувор вазифалардан бири сана-
лади. Ўзбекистон Республикасини жаіон бозорларига
чиєиши ва унда ўзига муносиб ўрин эгаллаши учун илм-
фан ютуєларидан кенг кўламда фойдаланадиган, раєо-
батбардош маісулотлар ишлаб чиєара оладиган иєти-
содий тизимни шакллантириши шарт.
Бугунги кунда инновацион тадбиркорлик давлат то-
монидан іам єўллаб-єувватланиб, рајбатлантириб бо-
рилмоєда. Президентимиз И.А.Каримов таъкидлагани-
дек, “Мамлакатимизда тадбиркорлик субъектлари
іуєуєларининг устуворлиги тамойили жорий этилган
бўлиб, бунда тадбиркорлик фаолиятини юритиш билан
бојлиє єонунчиликдаги бартараф этиб бўлмайдиган єара-
ма-єаршилик ва ноаниєликлар тадбиркорлик субъекти
фойдасига талєин єилиниши белгилаб єўйилган”
16
.
Кичик бизнес ва тадбиркорликни барєарор ривож-
лантириш учун зарур бўлган єулай шарт-шароитлар
яратиш – жамиятда самарали амал єиладиган бозор
15 
Каримов И.А. Мамлакатимизда демократик ислоіотларни янада чу-
єурлаштириш ва фуєаролик жамиятини ривожлантириш концеп-
цияси.–Т.: Ўзбекистон, 2010.
16 
Каримов И.А. Бош маєсадимиз – кенг кўламли ислоіотлар ва мо-
дернизация йўлини єатъият билан давом эттириш. // “Халє сўзи”,
2013 йил, 19 январь. №13 (5687)


211
муносабатларини шакллантириш, мулкдорлар синфи-
ни єўллаб-єувватлаш іамда фуєаролик жамиятининг
янги, демократик институтларини єарор топтиришнинг
муіим шартидир. Бу муіим вазифа іамда уни іал
єилишнинг бутун мураккаблиги іар бир мамлакатнинг
ўзига хослигидан келиб чиєиб, кичик бизнес ва тадбир-
корликни єўллаб-єувватлаш іамда уни ривожланти-
ришга ноанъанавий, ностандарт ёндашишни таєозо
єилади.
Бозор муносабатлари яхши ривожланган мамлакат-
лар тадбиркорлик фаолиятининг таілили шуни кўрса-
тадики, тадбиркорлик икки шакл, яъни классик ва ин-
новацион тадбиркорлик кўринишида ривожланади.
Классик тадбиркорлик деганда, ташєи ва ички омил-
лар іамда имкониятларни ишга солган іолда ресурс-
лар самарадорлигини ошириш асосида маісулот иш-
лаб чиєариш тушунилса, инновацион тадбиркорлик –
янгилик билан бојлиє бўлган товар, хизмат, техноло-
гия, бизнесни ташкил єилишнинг янги методларини иш-
лаб чиєиш. Бошєача айтганда, тадбиркор доимо “яра-
тувчанлик” билан шујулланиб, жамиятнинг иєтисодий
ривожланишида асосий шахс бўлиб єолади. Тадбиркор
янги товар ишлаб чиєариш жараёнида илмий техника
тараєєиётини іисобга олиши лозим, чунки техника ва
технологияни ривожлантириш натижасида маісулот
(товар ва хизмат) тезда эскириб єолади. Тадбиркор ис-
тиєболда вужудга келиши мумкин бўлган эітиёжни єон-
дириш учун ишлаши керак. Янгиликларни татбиє єилиш
ва тарєатиш учун истеъмолчилар билан яєиндан ало-
єада бўлиш керак.
Тадбиркорликнинг таваккалчилик ва инновацион фао-
лиятига доир вазифаларни умумлаштириш мумкинли-
гига И. Фон Тюнен эътибор єаратади. Унинг тасаввури-
га кўра, тадбиркорнинг даромади таваккалчилик фао-
лиятидан келадиган даромад ва янгиликни єўллаш ту-


212
файли иєтисодий самарага эришиш натижасида оли-
надиган даромаддан ташкил топади.
Инновация фаолиятининг тадбиркорликка доир асо-
сий функционал тавсиф эканлигини Й. Шумпетер асос-
лаб берган, унинг фикрича, тадбиркор катта хусусий
хўжалик фаолияти бошидаги иєтисодий іаётни ўзгар-
тиришга єодир ишлаб чиєарувчи кучлар тараєєиёти-
да іал єилувчи шахс сифатида намоён бўлади. Муал-
лиф тадбиркорни иєтисодий ўсишнинг табиий омили
сифатида ижтимоий-иєтисодий тараєєиётда доимо мар-
казий ролни ўйнайдиган шахс, деб таърифлайди. Агар
тадбиркорлик вазифасининг моіияти ишлаб чиєариш-
ни ислоі єилишдан иборат бўлса, тадбиркорлик фао-
лиятининг мазмуни маісулот тайёрлаш имкониятининг
очилиши ва ундан амалда фойдаланилиши, технология-
нинг кўлланиши, хом ашё манбаларининг ишлатилиши
ва янги бозорларнинг топилиши, ишлаб чиєаришнинг
єайта ташкил єилиниши ва іоказолар туфайли ишлаб
чиєариш ва муомала омилларининг янги уйјунликла-
рини амалга оширишдан иборат.
Тадбиркорни - новатор, яъни янгилик яратувчи одам
сифатида америкалик иєтисодчи Йозеф Шумпетер
(1883-1950) ўзининг “Иєтисодий ривожланиш назария-
си” китобида таърифлаган: “Тадбиркорнинг вазифаси
янги кашфиётларни амалга татбиє єилиш орєали иш-
лаб чиєариш услубини реформа єилиш (янгилаш)дан
иборат. Кенг маънода кўриб чиєилганда, тадбиркорнинг
вазифаси – янги очилган бозор ёки хом ашё базаси
асосида янги товар ишлаб чиєариш ёки эскирганини
модернизация єилиш учун янги технологиялар ишла-
тишдан иборат”
17
.
Инновацион тадбиркорлик - барча фаолиятда янги-
лик яратиш ва ундан тижорат маєсадида фойдаланиш-
га єаратилган жараён. Тадбиркорлик – фойда олиш
17 
Шумпетер Й. Теория экономического развития. -М.: Прогресс.1982.


213
маєсадида ресурслардан янада самарали фойдаланиш-
га єаратилган хўжалик фаолиятининг муіим тури. Ушбу
жараён єуйидагилар орєали изоіланади: 1) тадбиркор-
лик – кишиларнинг таваккалчилик ва масъулият би-
лан бојлиє ташаббускорлик фаолияти; 2) тадбиркор-
лик – чекланган ва инновацион ёндашувни талаб єила-
диган ресурслардан янада оєилона фойдаланиш; 3) тад-
биркорлик фаолияти єўшимча даромад ва фойда кел-
тирган таєдирдагина ўзини оєлаган іисобланади. Тад-
биркорлик фаолияти иєтисодиётни барєарорлаштириш
ва бозор иєтисодиётини єарор топтиришда муіим
аіамиятга эга. У хўжалик юритишнинг самарали усул-
ларини рајбатлантиради, ташаббускорлик ва иннова-
цион фаолиятга кенг йўл очади, пировардида, иєтисо-
диётни барєарорлаштириб, жамият тараєєиётини таъ-
минлайди.
Ўзбекистонда бозор иєтисодий муносабатларига ўтиш
муносабати билан тадбиркорликни давлат томонидан
єўллаб-єувватлаш ва уни ривожлантиришнинг ташки-
лий іамда молиявий чораларини ўз таркибига олган дас-
тур амалга оширилмоєда. Ушбу жараён тадбиркорлар
ва кичик бизнес субъектлари фойдасига такомиллашти-
риб борилмоєда. Давлатимиз раібари И.А.Каримов ушбу
соіани ривожлантиришга, айниєса, илм-фан ва ишлаб
чиєариш интеграциясини чуєурлаштиришга алоіида
эътибор єаратмоєда. Мамлакатимизда инновацион фао-
лият іар томонлама єўллаб-єувватланмоєда. Сўнгги йил-
ларда Президентимизнинг ушбу йўналишга доир єатор
єарорлари, жумладан, 1992 йил 8 июлдаги “Илм-фанни
давлат йўли билан єўллаб-єувватлаш ва инновация фао-
лиятини ривожлантириш тўјрисида”ги Фармони, 2008
йил 15 июлдаги «Инновацион лойиіалар ва технология-
ларни ишлаб чиєаришга татбиє этишни рајбатлантириш
борасидаги єўшимча чора-тадбирлар тўјрисида»ги Єаро-
ри, шунингдек, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар
Маікамасининг 2009 йил 20 майдаги “Инновацион лойи-


214
іаларни ишлаб чиєаришга татбиє этишни рајбатланти-
ришга доир єўшимча чора-тадбирлар тўјрисида”ги
Єарори єабул єилинган. Шунингдек, Ўзбекистон Рес-
публикаси Президентининг 2014 йил 6 февралдаги
“Ўзбекистон Республикасида ёшларга оид давлат сиё-
сатини амалга оширишга єаратилган єўшимча чора-тад-
бирлар тўјрисида”ги ПЄ-2124–сонли Єарорининг 1-ило-
васи 3-єисм 36-бандида “ёшларнинг замонавий техника
ва технологияларга бўлган єизиєишларини єўллаб-єув-
ватлаш, уларда ижодий тафаккур ва яратувчанлик
єобилиятини ривожлантириш маєсадида “Инновацион
јоялар” республика кўрик танлов”
18
ларини ташкил этиш
масаласига эътибор єаратилган.
Юєорида кўрсатилган норматив-іуєуєий іужжат-
лар асосида иєтисодиётни эркинлаштириш шароитида
инновацион тадбиркорликни ривожлантириш замонавий
амалий механизмлар яратиш, реал иєтисодиёт тармоє-
лари корхоналари ўртасида узвий іамкорлик алоєала-
рини ўрнатишда муіим аіамият касб этади.
Жаіон тажрибаси шуни кўрсатмоєдаки, мамлакат
иєтисодиёти раєобатбардошлигини таъминлаш масала-
си, биринчи навбатда, инновацион тадбиркорлик фао-
лиятининг ривожланганлик даражаси билан бојлиє.
Мамлакатимиз кичик тадбиркорлик фаолиятига кўплаб
инновацияларни киритиш, ишлаб чиєаришни техник-
технологик жиіатдан єайта жиіозлаш жараёнига иєти-
содиёт раєобатбардошлигини оширишнинг муіим оми-
ли сифатида єаралмоєда. Инновацион тадбиркорлик,
яъни янгилик яратиш ва ундан тижорат маєсадида фой-
даланиш бир неча босєичда олиб борилади (17-чизма).
18 
“Ўзбекистон Республикасида 2014 йилда ёшларга оид давлат сиёса-
тининг амалга оширишга єаратилган єўшимча чора-тадбирлар дас-
тури. // Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2014 йил 6 фев-
ралдаги № 2124-сонли Єарорига 1-илова.


215

Download 2.66 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   55   56   57   58   59   60   61   62   ...   87




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling