Al-faqih abu lays as-samarqandiy tanbehul–G‘ofiliyn

"Sizlardan har biringiz unga (do‘zaxga) tushuvchidirsiz"[/b[, degan Allohning 
va’dasi bor (Maryam,71). 
 
343. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam aytdilar: "Qaysi mo‘minga musibat yetsa, 
garchi u musibati eskirsa ham, musibati uchun "inna lillahi va inna ilayhi roji’un" 
kalimasini aytsa, Alloh o‘sha aytganiga ajrini beradi". Ya’ni, Alloh unga musibat yetgan 
kundagi ajrining o‘xshashini beradi. 
 
Usmon ibn Affondan (r.a.) zikr qilinadi: Agar farzand tug‘ilsa, u kishi yettinchi kuni uni 

Tanbehul g’ofilin. Al-Faqih Abu Lays as-Samarqandiy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
160
qo‘lga olardilar. Bu haqda so‘rashganda: "Men uning muhabbati qalbimga tushishini 
yaxshi ko‘raman, agar o‘lib qolsa, ajrim katta bo‘ladi", degan edilar. 
 
344. Anas ibn Molikdan rivoyat qilindi: Bir kishi o‘g‘ilchasi bilan Payg‘ambar sollallohu 
alayhi vasallam oldilariga kelib turardi. Keyin uning o‘g‘li vafot etib, otasi kelmay qo‘ydi. 
Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam uni surishtirdilar. Sahobiylar: "Ey Allohni elchisi, 
uning siz ko‘rgan o‘g‘li vafot etdi", deyishdi. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam 
aytdilar: "Menga xabar bermadinglarmi? Turinglar, birodarimizga ta’ziya bildirishga 
boramiz". Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam uning oldiga kirganlarida, u g‘amnok 
edi. So‘ngra u: "Ey Allohni elchisi, men undan qarib, zaiflanadigan kunlarim uchun umid 
qilgan edim", dedi. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam aytdilar: "Qiyomat kuni kelib, 
unga, jannatga kirgin, deganda: "Ota-onam-chi, ey Rabbim!" deyishi seni xursand 
qilmaydimi?! Unga uch marta, jannatga kirgin, deyishadi. Shafoatida davom etib, oxiri 
Alloh shafoat qilib, hammalarini jannatga kirgizadi". Keyin u kishidan xafalik ketdi". 
Bu xabar bir kishiga musibat yetsa, unga ta’ziya bildirish sunnat ekaniga dalildir. 
 
Faqih aytadilar: Otam Hasan Basriydan rivoyat qildilar: Muso alayhissalom 
Parvardigordan so‘radilar: "Ey Rabbim, kasalni ko‘ruvchilar uchun qanday ajr bor?" "Uni 
xuddi yangi tug‘ilgandek gunohlardan pok chiqaraman". Muso so‘radilar: "Ey Rabbim, 
o‘likni qabristongacha kuzatib boruvchiga qanday ajring bor?" Aytdi: "O‘lgan vaqtida 
maloikalarni jo‘nataman, uni qabristonga bayroqlar bilan olib borishadi, keyin 
mahsharga ham". Muso aytdilar: "Ey Rabbim, bolasini yo‘qotgan onaga ta’ziya aytgan 
kishiga qanday ajring bor?" Aytdi: "Qiyomat kuni arshning soyasidan boshqa hech soya 
bo‘lmagan kunda uni arshning soyasiga olaman". 
 
345. Anas ibn Molikdan (r.a.) rivoyat qilinadi. Payg‘ambarimiz aytdilar: "Bandaning ikki 
narsani ichiga yutishi Alloh taologa mahbubdir: Fazabni ichiga yutib, uni hilm bilan 
qaytarishi va bir musibat yetsa, ichiga yutib, sabr qilishi. Ikki tomchidan ko‘ra Allohga 
mahbubroq tomchi yo‘qdir: Allohning yo‘lida to‘kilgan qon va kechasi sajda qilib turgan 
paytda tushgan ko‘z yoshi tomchisi. Uni Allohdan boshqa hech kim ko‘rmaydi. Ikki 
qadamdan ko‘ra Alloh taologa mahbubroq qadam yo‘qdir: Farz qilingan namozga yurib 
borgan qadam va qarindoshlikni bog‘lash uchun bosilgan qadam". 
 
Abu Dardo (r.a.) aytadilar: "Sulaymon alayhissalomning o‘g‘illari vafot etdi. U kishi ko‘p 
xafa bo‘ldilar. Ikki farishta kelib, u kishining oldilarida xusumat kiyimlarida o‘tirishdi. 
Birlari aytdiki: "Don ekdim, ammo o‘rmadim, mana bu narsa o‘tib, uni vayron qildi". 
Boshqasi aytdi: "Sen nima deysan?". Aytdi: "Joduni olib ekinzorga keldim va uni chapga, 
o‘ngga otdim. Shunda ekinzor ustida yo‘l paydo bo‘ldi". Sulaymon aytdilar: "Nimaga 
yo‘lning ustiga don ekding? Odamlarning yo‘li borligini bilmasmiding?" Farishta: "Nimaga 
farzandingga xafa bo‘lyapsan? O‘lim oxirat yo‘li ekanini bilmasmiding?" dedilar. 
 
Xabarda keladiki, Sulaymon alayhissalom Allohga tavba qilib, shundan keyin bolalariga 
motam tutmagan ekanlar. 
Abdulloh ibn Abbosga (r.a.) qizchasi vafot qilganligi to‘g‘risida xabar keldi. U kishi 
safarda edi. "Inna lillahi va inna ilayhi roji’un", dedilar. Keyin: "U avrat edi, uni Alloh 
satriga oldi, uning ashyolariga Alloh o‘zi kifoya qiladi va bu ish Alloh menga bergan bir 
ajrdir", dedi va ikki rak’at namoz o‘qidi. So‘ng aytdi: "Alloh taolo bizga buyurgandek 
qildik", dedilar va: 
"Sabr va namoz bilan Allohdan yordam so‘ranglar" (Baqara, 153), oyatini o‘qidilar. 

Tanbehul g’ofilin. Al-Faqih Abu Lays as-Samarqandiy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
161
 
346. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam aytadilar: "Etiklaringizning ipi uzilsa 
ham, "Inna lillahi va inna ilayhi roji’un", deb aytingiz, chunki u ham musibatdir". 
 
347. Ummu Salama (r.a.) rivoyat qiladilar: "Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam 
aytdilar: "Kim bir musibat bilan musibatlansa, Alloh taolo buyurgandek "biz Allohniki va 
biz Allohga qaytguvchimiz. Alloh, bu musibatim uchun menga ajr bergin va uning 
orqasidan undan yaxshisini bergin", desa, Alloh o‘shani beradi". 
 
Ummu Salama onamiz aytadilar: "Abu Salama vafot etganda o‘shanday dedim, keyin: 
"Kim menga Abu Salamadek bo‘la olardi?" deb o‘yladim. Uning orqasidan Alloh taolo 
menga rasuli Muhammadni sollallohu alayhi vasallam taqdim qildi". 
 
U zot alayhissalom Ummu Salamaga uylandilar. 
 
348. Anas ibn Molikdan (r.a.) rivoyat. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam 
aytadilar: "Musibat tushganda sonlariga urish ajrni yo‘q qiladi. Musibatga ilk 
to‘qnashgandagi sabrning ajri katta bo‘ladi. Ajr musibatning kattaligiga qarab bo‘ladi. 
Kim musibatdan keyin, biz Allohniki va biz Allohga qaytguvchimiz, desa, Alloh uning 
ajrini musibat yetgan kunidek yangilab beradi". 
 
Faqih aytadilar: Oqil kishi musibatning savobi haqida fikr qilishi lozim. Shunda unga 
musibat yengil bo‘ladi. Albatta, Alloh taolo musibatga sabr va qanoat qilsagina katta 
savob bo‘lishini aytgan. "Albatta, sizlarni imtihon qilamiz..." Allohning imtihoni o‘zi bilgan 
g‘aybni zohir qilishdir; "xavf xatar bilan..." ya’ni, dushman bosqini, qo‘rqinchi bilan; 
"ochlik bilan", "mollarni, jonlarni va mevalarni kamaytirish bilan" Alloh imtihon qiladi. 
"Sabr qiluvchilarga xushxabar bering". So‘ng ularni vasf qildi: "Biror musibat yetganda, 
albatta, biz Allohning (bandalarimiz) va, albatta, biz U zotga qaytguvchimiz, deydilar". 
 
"Biz Allohning (bandalarimiz)...", ya’ni, biz Allohning qullari va biz Uning mulkidamiz, 
agar yashasak, rizqimiz Uning ustida. "...va, albatta, biz U zotga qaytguvchimiz". Ya’ni, 
o‘limdan keyin. 
Bizlar Uning hukmiga rozi bo‘lishimiz shart. Agar biz Uning hukmiga rozi bo‘lmasak, 
Unga qaytganimizdan keyin U bizdan rozi bo‘lmaydi. 
 
"Ana o‘shalarga Parvardigorlari tomonidan salovot (mag‘firat) bordir". Salovot uch narsa 
ustidadir: Toatga tavfiq, gunohlardan saqlanish, mag‘firat. Bu gap birgina salovotning 
tafsiridir. Ammo boshqa salovotlarning nihoyasini Allohning o‘zi biladi. "...va rahmat 
bordir", ya’ni, Alloh taolodan. "Ana o‘shalar haq yo‘lni topguvchilardir" (Baqara, 155-
157). 
 
Said ibn Jubayrdan (r.a.) rivoyat qilinadi: "Istirjo’ aytish faqat shu ummatga berildi. 
Agar boshqa ummatga berilganda, Ya’qub alayhissalomga berilardi. U kishiga musibat 
yetganda: 
"Ey bechora Yusuf-a!" (Yusuf, 84) degan edilar. 
 
Said ibn Mus’ab Umar ibn Xattobdan (r.a.) rivoyat qiladilar: "Qur’oni Karimdagi ikki teng 
so‘z va uning ilovasi qanday ham yaxshi. Ular quyidagilar: "Parvardigorlari tomonidan 
salovot va rahmat bordir". Ilovasi: "Ana o‘shalar haq yo‘lni topguvchilardir". 

Tanbehul g’ofilin. Al-Faqih Abu Lays as-Samarqandiy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
162
 
349. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam o‘g‘illari Ibrohim vafot etganida yig‘ladilar. 
Ko‘zlaridan yosh oqdi. U zotga Abdurahmon (r.a.): "Ey Rasululloh, yig‘layapsiz-ku, 
yig‘idan qaytargan edingiz-ku?" dedilar. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam aytdilar: 
"Yo‘q, balki baqirib, aytib yig‘lashdan qaytarganman. Bu ikki ovoz ahmoq fojir ovozdir. 
Va yuzlarini timdalashdan, yoqalarini yirtishdan, shaytonning ovozidan, qo‘shiqchilarning 
ovozidan qaytarganman, chunki ular behuda narsa bo‘lib, shaytonning qulidir. Lekin bu 
yig‘lash Allohning rahmati, uni rahm qiluvchilarning qalblariga soladi. Kim rahm qilmasa, 
rahm ko‘rmaydi". Keyin aytdilar: "Qalb xafa bo‘ladi, ko‘z yig‘laydi, Allohning g‘azabini 
keltiruvchi so‘zni so‘zlamaymiz". 
 
Hasan Basriy aytadilar: "Alloh taolo sizlardan xato va esdan chiqarishning gunohini 
ko‘tardi va yana majbur qilingan ishlaringizni va toqatingizdan ortiq narsalarni ham 
kechirdi. Sizlarga zarurat hollarda ba’zi harom narsalarni halol qildi. Sizlarga beshta 
narsa berdi: Dunyoni ortig‘i bilan berdi va uni qarz sifatida qayta so‘raydi. Dunyodan 
xursand bo‘lib berganlaringizni o‘n barobardan to yetti yuz barobarigacha ziyoda qilib 
qaytarishni va’da berdi; sizlardan ba’zi narsalarni olib qo‘ydi, qanoat va sabr qildinglar, 
keyin bu bilan sizlar uchun salovot va rahmatni berdi: "Ana o‘shalarga 
Parvardigorlari tomonidan salovot va rahmat bordir"; "Agar shukr qilsanglar, 
albatta, ziyoda qilaman", dedi; agar gunohlarni qilaverib, uning gunohlari kufrgacha 
yetsa, keyin tavba qilsa, tavbasini qabul qilib, uni yaxshi ko‘radi:  
"Albatta, Alloh tavba qiluvchilarni va o‘zlarini mudom pok tutuvchilarni sevadi" 
(Baqara, 222); agar sizlarga berilgan narsalar Jabroil va Mikoilga ham berilganda, 
ularning ajrlari kattaroq bo‘lardi. Bas, Alloh taolo aytdiki:  
"Menga duo qilinglar, Men ijobat qilaman" (Fofir, 60). 
 
350. Yahyo ibn Jobir Toiydan rivoyat. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam aytdilar: 
"Kim o‘zining o‘n ikki yoshli farzandini o‘zidan oldin oxiratga kuzatsa, u kishi uchun 
undan ko‘ra ajri buyukroq va mahbubroq narsa bo‘lmaydi". 
 
Aytiladi: Sabr qilish musibatga birinchi to‘qnashganda muhimdir. Chunki vaqt o‘tgach, 
kishi xohlasa ham, xohlamasa ham, sabr etadi. Oqil musibatning avvalida sabr qilgan 
kishidir. 
 
Ibn Muborakning o‘g‘illari vafot etdi. Bir majusiy ta’ziyaga kelib aytdi: "Oqil inson 
bunday kunda johil besh kundan keyin qiladigan ishni qilmog‘i lozim". Bu gapni eshitib 
Ibn Muborak: "Bu hikmatni yozib olinglar", dedilar. 
 
351. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam aytadilar: "Kim musibat yetgan kishiga 
ta’ziya bildirsa, uning ajri kabi unga ham ajr bo‘ladi". 
 
352. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam aytadilar: "Sabr uch xil bo‘ladi. Toatga sabr 
qilish, musibatga sabr qilish va gunohdan tiyilish uchun sabr qilish. Kim musibatga sabr 
qilib, uni go‘zal suratda qaytarsa, Alloh unga uch yuz darajani yozadi. Kim toatga sabr 
qilsa, Alloh unga yetti yuz darajani yozadi va kim gunohdan sabr bilan tiyilsa, Alloh unga 
to‘qqiz yuz darajani yozadi. Har darajaning orasi yerning tagidan to arshgacha bo‘lgan 
masofaning ikki barobaridir". 
 
Ibn Abbosdan rivoyat. U kishi aytadilar: "Alloh taolo Lavhul-mahfuzda yozgan birinchi 

Tanbehul g’ofilin. Al-Faqih Abu Lays as-Samarqandiy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
163
narsa: Men Allohman, Mendan boshqa iloh yo‘q, Muhammad Mening elchimdir. Kimki 
qazoi qadarimga o‘zini topshirsa, balolarimga sabr etsa va ne’matlarimga shukr qilsa, 
uni siddiq deb yozaman va qiyomat kunida siddiqlar bilan turgizaman, kim qazoi 
qadarimga taslim bo‘lmasa va balolarimga sabr etmasa, ne’matlarimga shukr qilmasa, 
Mendan boshqa ilohni topib olsin". 
 
Ibn Muborak aytadilar: "Musibat bittadir. Agar musibatzada dod-voy solib, to‘polon qilsa, 
ikkita bo‘ladi". Ya’ni, musibati ikkitaga aylanadi. Birinchisi – o‘sha musibatning o‘zi, 
ikkinchisi – musibatga berilgan ajrning ketmog‘i. Bu esa, musibatning eng kattasidir. 
 
353. Ali ibn Abu Tolibdan rivoyat qilinadi. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam aytdilar: 
"Kimga musibat yetsa, menga bo‘lgan musibatni eslasin, chunki u musibatlarning eng 
kattasidir". 
 
354. Yana Alidan (r.a.) rivoyat qilinadi. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam aytdilar: 
"Kim jannatni yaxshi ko‘rsa, yaxshiliklarga shoshiladi. Kim do‘zaxga tushishdan qo‘rqsa, 
shahvatlarni tark qiladi. Kim o‘limni kutsa, lazzatlarni tark etadi. Kim dunyoda turib, 
dunyoni tark qilsa, unga musibatlari yengil bo‘ladi". 
 
Ba’zi kitoblarda oltita satr zikr qilingan: Birinchi satr – kim dunyoga haris bo‘lib tong 
ottirsa, Alloh taologa g‘azab qilgan holda tong ottiribdi; ikkinchi satr – kim o‘ziga 
tushgan musibatdan shikoyat qilsa, Rabbidan shikoyat qilibdi; uchinchi satr – kim 
rizqining qaerdan kelishiga parvo qilmasa, Alloh uning qaysi eshikdan do‘zaxga kirishiga 
parvo qilmaydi; to‘rtinchi satr – kim xatolar qilib kulsa, do‘zaxga kirganda yig‘laydi; 
beshinchi satr – kimning eng katta g‘ami shahvat bo‘lsa, Alloh uning qalbidan oxirat 
qo‘rqinchini oladi; oltinchi satr – kim boyga boyligi uchun tavozu’ qilsa, ikki ko‘zi och 
kambag‘alga aylanadi. 
 
___________________ 
Musibatga sabr qilish bobi hadislari 
 
340-hadis. Mavzu’. “Mavzu’ot”ga qarang. 
341-hadis. Juda zaif. Tabaroniy, Bayhaqiy va boshqalar rivoyat qilgan. Ibn Javziy “Mavzu’ot”da keltirgan. 
342-hadis. Muttafaqun alayh. 
343-hadis. Juda zaif. Ibn Mojja rivoyat qilgan. 
344-hadis. Sahih. Ahmad, Nasoiy rivoyat qilgan. Ibn Hibbon sahih sanagan. 
345-hadis. Mursal. Bayhaqiy rivoyat qilgan. 
346-hadis. Juda zaif. Ibn Sano “Al-yavmu val-laylu” kitobida keltirgan. 
347-hadis. Sahih. Muslim, Abu Dovud va boshqalar rivoyat qilgan. 
348-hadis. Zaif, mursal. 
349-hadis. Hasan. Termiziy, Tayolisiy, Bayhaqiy rivoyat qilgan. 
350-hadis. Zaif. Sanadida uzilish bor. 
351-hadis. Zaif. Termiziy, Ibn Mojja rivoyat qilgan. 
352-hadis. Zaif. Ibn Abu Dunyo, Abu Shayx rivoyat qilgan. 
353-hadis. Zaif. Ibn Adiy, Ibn Sano, Dorimiy rivoyat qilgan. 
354-hadis. Zaif. Ibn Adiy, Bayhaqiy rivoyat qilgan.
 
 
 
O‘TTIZINCHI BOB 
TAHORATNING FAZILATLARI 
 
355. Faqih Abu Lays Samarqandiy (Alloh u kishini rahmatiga olsin) Abu Umoma 
Bohiliydan rivoyat qiladilar: "Men Amr ibn Abasaga: "Qanday qilib, Islomning to‘rtinchisi 
bo‘lding", dedim. Aytdilarki: "Men odamlarning zalolatda ekanini ko‘rardim. 
Sanamlardan boshqa narsalarni bilmasdim. So‘ng bir kishidan Makkadagi xabarlarni 

Tanbehul g’ofilin. Al-Faqih Abu Lays as-Samarqandiy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
164
eshitdim. Ulovimga minib, Makkaga keldim. Bu kunlarda Rasululloh sollallohu alayhi 
vasallam yashirin da’vat etardilar. Chunki qavmlari u zotning ishlariga to‘sqinlik qilar edi. 
Men u kishiga o‘zimni bildirib, oldilariga kirdim va: "Siz kimsiz?" deb savol berdim. U 
kishi: "Men payg‘ambarman", dedilar. Men: "Payg‘ambar degani nima?" deb so‘radim. 
"Allohning elchisi", dedilar. "Alloh sizni yubordimi?" dedim. "Ha", dedilar. "Sizni qaysi ish 
bilan yubordi?" deb so‘radim. "Allohni bir demog‘imiz va Unga hech narsani sherik 
qilmasligimiz, butlarni sindirish va qarindoshlikni bog‘lashimiz uchun", dedilar. "Siz bilan 
yana kimlar bor bu ishning boshida?" dedim. "Hurlar va qullar bor", dedilar. O‘shanda u 
kishi bilan birga Abu Bakr va Bilol bor edi. Men: "Sizga ergashaman", dedim. "Sen 
hozirgi kuningda hech ham qodir bo‘lmaysan. Hozir sen uyinga qayt va mening ishim 
ko‘ringanini eshitsang, menga ergash", dedilar. So‘ngra ahlimga qaytib, musulmon 
bo‘ldim". 
 
Amr ibn Abasa hikoyalarini davom ettiradilar: "O‘sha kunda men Islomdagi to‘rtinchi 
kishi bo‘lganman. (Ya’ni, o‘sha vaqtda bu to‘rttalaridan boshqa musulmon yo‘q edi). 
So‘ngra Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam Madinaga hijrat qildilar. Ulovimga minib, 
men ham Madinaga keldim va u zotning oldilariga kirib: "Ey Rasululloh, meni 
taniyapsizmi?" dedim. "Ha, tanidim, – dedilar, – Makkada mening oldimga kelgan sen 
emasmiding?" "Ey Rasululloh, Alloh sizga o‘rgatgan narsalardan menga ham o‘rgating", 
dedim. "Bomdod namozini o‘qiganingdan keyin quyosh chiqquncha namoz o‘qima. 
Quyosh chiqayotganda ham namoz o‘qima, to ko‘tarilguncha. Chunki u shaytonni ikki 
shoxi orasidan chiqadi. Shu vaqt kofirlar unga sajda qilishadi. Agar bir nayza bo‘yi yoki 
undan ko‘proq ko‘tarilsa, namoz o‘qiyver. Chunki namoz farishtalar hozir bo‘lib, guvohlik 
beradigan amaldir. Quyosh qiyomga yaqin bo‘lsa ham, namoz o‘qima, chunki bu paytda 
jahannam qizdiriladi. Agar zavolga ketsa, namozingni o‘qiyver, chunki namoz shohidlik 
beruvchidir. Keyin asrni o‘qi, uni o‘qiganingdan keyin quyosh botgunicha namoz o‘qima. 
Chunki u shaytonning ikki shoxi orasida botadi. Bu payt kofirlar sajda qilishadi", dedilar. 
Men aytdim: "Ey Allohning payg‘ambari, tahoratdan xabar bering". "Sizlardan kim 
tahorat qilishga kelsa, keyin og‘ziga suv olib, g‘arg‘ara qilsa, keyin burnini chaysa, qilgan 
xatolari og‘zidagi va burnidagi suv bilan yuvilib ketadi. So‘ng Alloh buyurganidek yuzini 
yuvsa, yuzining xatolari suv bilan chiqib ketadi. Keyin Alloh buyurganidek qo‘lini 
tirsagigacha yuvsa, Alloh qo‘llarining xatolarini suv bilan chiqarib yuboradi. Keyin Alloh 
buyurganidek boshiga mash tortsa, boshidagi, sochining atrofidagi xatolar suv bilan 
chiqib ketadi. Keyin Alloh buyurganidek ikki oyog‘ini to‘piqlari bilan yuvsa, ikki 
oyog‘ining va barmoqlarining atrofidagi xatolari suv bilan chiqib ketadi. Keyin turib 
Allohga hamd va sano aytib, ikki rak’at namoz o‘qisa, onasidan yangi tug‘ilgandek 
gunohlardan xoli bo‘ladi", dedilar u zot sollallohu alayhi vasallam. 
 
356. Faqih aytadilar: Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat qilindi: Payg‘ambar sollallohu alayhi 
vasallam: "Alloh taolo xatolarni o‘chirib, darajalarni ko‘taradigan narsalarni sizlarga 
aytaymi?" dedilar. "Ha", deyishdi. "Qiyinchilik vaqtlarda tahorat qilish, makruh 
narsalarga sabr etish, masjidlarga qadamlarni ko‘paytirish, namozning ketidan namozni 
kutish. Bu ishlar sizlarga qo‘rg‘ondir" (ya’ni, dushmandan qo‘rg‘ondir). 
 
Faqih aytadilar: Otam (r.a.) Abdulloh ibn Salomdan rivoyat qildilar: "Alloh tushirgan 
kitoblarning ba’zisida o‘qidimki, kim har tahorat ketganda, tahorat qilsa, xotinlarning 
huzuriga ko‘p kiravermasa, nohaqdan mol topgan bo‘lmasa, Alloh uni hisobsiz dunyo 
bilan rizqlantiradi". 
 

Tanbehul g’ofilin. Al-Faqih Abu Lays as-Samarqandiy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
165
357. Abu Hurayradan (r.a.) rivoyat. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam aytdilar: "Kim 
pok holatda pok to‘shakda yotsa, u bilan to‘shagida farishta bo‘ladi (qo‘riqlaydi). Kechasi 
qaysi soatda uyqudan uyg‘onsa, farishta, ey Parvardigor, falonchi bandangning gunohini 
kechir, chunki u pok holatda yotdi, deb aytadi". 
 
358. Humron ibn Abon aytadilar: "Usmon ibn Affonning tahorat qilayotganlarini ko‘rdim. 
Suvni qo‘llariga olib uch marta yuvdilar, keyin g‘arg‘ara va istinshoqni uch martadan 
qildilar. So‘ng uch marta yuzini yuvdilar, o‘ng qo‘lini tirsagi bilan qo‘shib uch marta, 
chap qo‘lini tirsagi bilan qo‘shib uch marta yuvdilar. Keyin boshlariga mash tortdilar. 
So‘ngra ikki oyog‘ini uch marta yuvdilar. Va: "Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning 
men tahorat qilganimdek tahorat qilganlarini ko‘rganman. U zot, kim mening tahoratim 
kabi tahorat qilsa, keyin ikki rak’at namoz o‘qisa, shu vaqtda dunyo ishlaridan 
gapirmasa, o‘tgan va kelajak gunohlari mag‘firat qilinadi, degan edilar", deb aytdilar. 
 
359. Savbon Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamdan rivoyat qiladilar. U zot sollallohu 
alayhi vasallam aytdilar: "To‘g‘ri bo‘linglar, hech sanay olmaysizlar. Bilingizki, 
amallaringizning yaxshisi namozdir. Faqat mo‘min kishigina doim tahoratli bo‘ladi". 
 
Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning "hech sanay olmaysizlar", degan so‘zlarini 
ma’nosi – to‘g‘ri bo‘lishga hech qodir bo‘lmaysizlar, deganidir. Yana aytiladiki, u so‘zning 
ma’nosi, kim to‘g‘ri bo‘lsa, uning savobini sanamoqning imkoni bo‘lmaydi, deganidir. 
To‘g‘ri bo‘lish – imon va toatdadir. "Faqat mo‘min kishigina doim tahoratli bo‘ladi", 
degan so‘zlarini ma’nosi, tahoratni davomli qilish mo‘minlarning axloqlaridan, deganidir. 
Mo‘min kishiga kun bo‘yi va kechasi uxlayotganda tahoratli bo‘lmog‘i lozim, chunki bu 
amal tufayli Alloh va farishtalar uni yaxshi ko‘radi, Allohning panohida bo‘ladi. 
 
Faqih aytadilar: Otam (r.a.) dedilar: "Menga yetdiki, Umar ibn Xattob (r.a.) 
Rasulullohning (s.a.v) sahobalaridan birini Misrga Ka’ba yopinchig‘i uchun yubordilar. 
Sahobiy Shomda bir nasoro olimining ibodatxonasiga tushdi. Bu olimdan ilmliroq odam 
ularda yo‘q edi. Rasulullohning (s.a.v) elchilari u bilan uchrashmoqni, ilmidan eshitmoqni 
xohladi. Uyiga kelib, eshikni ochishlarini so‘radi. Eshik uzoq vaqt ochilmadi, nihoyat 
olimning oldiga kirdi va eshikda ushlanib qolganidan shikoyat qildi. Olim aytdiki: "Biz 
oldimizga kelayotganingda seni sulton haybatida ko‘rdik va qo‘rqib eshikni ochmadik. 
Alloh taolo Musoga: "Ey Muso, sultondan qo‘rqsang, tahorat qil va ahlingni ham 
tahoratga buyur. Chunki kim tahorat qilsa, qo‘rqqanidan omonda bo‘ladi", degan. Senga 
eshikni ochmay turganimiz tahorat qilib olib, namoz o‘qib, sendan omonlik topishimiz 
uchun edi. Va keyin eshikni ochdik". 
 
Faqih aytadilar: Tahorat qilayotgan kishi tahoratini ta’zim bilan qilishi va bu tahorat bilan 
Rabbining ziyoratida bo‘lishini bilishi, so‘ngra hamma gunohlariga tavba qilishi lozim. 
Chunki Alloh taolo suv bilan yuvishni gunohlardan ham poklanish belgisi qildi. Tahoratni 
Alloh ismi bilan boshlamog‘i lozim. Farg‘ara, istinshoq qilsa, og‘zini g‘iybatdan va 
yolg‘ondan, yuzini yuvsa, haromga qarashdan poklangan bo‘ladi. Boshqa a’zolarda ham 
shunday. A’zolarini yuvib bo‘lsa, Allohga duo qiladi va tasbeh aytadi. 
 
360. Hadisda rivoyat qilinadi: "Mo‘min banda tahoratni qilib bo‘lgandan keyin: 
"Subhanakallohu va bihamdika, ashhadu alla-a ilaha illa anta, astag‘firuka va atubu 
ilayk", desa, yaxshilik tamg‘asini bosadi. So‘ng u tamg‘a arshning tagiga qo‘yiladi. U 
qiyomat kunida egasiga qaytarilguncha sindirilmaydi". 

Tanbehul g’ofilin. Al-Faqih Abu Lays as-Samarqandiy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
166
 
361. Uqba ibn Omir Umar ibn Xattobdan (r.a.) rivoyat qiladilar. Payg‘ambar sollallohu 
alayhi vasallam aytdilar: "Sizlardan qaysi biringiz tahorat qilib bo‘lgandan keyin: 
"Ashhadu alla-a ilaha illallohu vahdahu la-a sharikalahu va anna Muhammadan abduhu 
va rosuluh", desa, jannatning sakkiz darvozasi ochiladi. U yerga xohlaganidan kiradi". 
 
362. Abu Dardo (r.a.) Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamdan rivoyat qiladilar: "Kim 
besh amalni imon bilan qilsa, jannatga kiradi: Besh vaqt namozlarini o‘z vaqtida o‘qigan, 
tahoratlari, ruku’lari, sajdalarini qilib, zakotini xursand holda ado etgan kishi, Allohga 
qasamki, bu ishni faqat mo‘min qiladi; yana ramazonda ro‘za tutgan, qodir bo‘lsa, 
Allohning uyiga haj qilgan va omonatni ado etgan kishi". 
 
Abu Dardodan omonatning nimaligini so‘rashdi. U zot (r.a.): "Jinobatdan yuvinish. Alloh 
taolo dinida odam farzandiga bundan ko‘ra omonatroq narsa bermagan", dedilar. 
 
363. Usmon ibn Affon rivoyat qiladilar. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam aytdilar: 
"Kim tahoratini Alloh buyurgandek mukammal qilsa va namozni Alloh buyurgandek ado 
etsa, u ikkisi orasidagi gunohlarga kafforat bo‘ladi". 
 
364. Abu Hurayra (r.a.) aytadilar: "Bir kuni Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam 
bomdod namozi paytida Bilolga: "Ey Bilol! Islomda qilgan pok amalingni menga ayt, 
chunki shu kecha jannatda kovushingning tovushini eshitdim", dedilar. Bilol: "Men 
Islomda umidlik bir ish qilganim yo‘q, lekin kechasimi, kunduzimi, qachon tahorat olsam, 
kam bo‘lsa-da, qodir bo‘lganimcha namoz o‘qiyman", deb javob qildilar. 
 
Boshqa bir rivoyatda: "Tahorat ketishi bilan uni yangilayman, yangilashim bilan ikki 
rak’at namoz o‘qiyman", deganlar. 
 
_______________________