Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti hisoblash usullari kafedrasi
Download 5.01 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Masalaning qo’yilishi
- Usulning yoritilishi.
- Masalaning dasturi
- Dasturning natijasi
- Laboratoriya ishi №6
22 8 , 10 3 , 9 8 , 13 6 , 6 5 , 3 7 , 8 2 , 6 4 , 12 7 , 3 8 , 5 4 , 12 7 , 7 6 , 5 2 , 4 3 , 8 8 , 6 2 , 6 4 , 4 3 , 8 2 , 13 4 3 2 1 4 3 2 1 4 3 2 1 4 3 2 1 x x x x x x x x x x x x x x x x 23 1 , 27 5 , 3 9 , 9 7 , 1 3 , 1 1 , 2 3 , 2 10 8 , 1 7 , 1 7 , 1 4 , 3 2 , 7 7 , 1 1 , 1 10 7 , 1 1 , 9 2 , 1 1 , 8 4 3 2 1 4 3 2 1 4 3 2 1 4 3 2 1 x x x x x x x x x x x x x x x x 24 1 , 2 3 , 3 2 , 2 7 , 1 70 10 5 , 4 20 1 , 1 10 2 , 2 2 , 2 3 , 1 1 , 21 8 , 1 1 , 1 7 , 1 10 2 , 2 3 , 3 4 3 2 1 4 3 2 1 4 3 2 1 4 3 2 1 x x x x x x x x x x x x x x x x 25 7 , 1 20 3 , 3 7 , 0 3 , 3 8 , 1 5 , 0 2 , 30 20 10 1 , 2 1 , 1 1 , 30 5 , 0 20 7 , 1 7 , 1 20 9 , 9 7 , 1 4 3 2 1 4 3 2 1 4 3 2 1 4 3 2 1 x x x x x x x x x x x x x x x x 26 10 1 , 1 3 , 1 1 , 1 3 , 1 2 , 1 3 , 1 2 , 1 3 , 3 5 , 3 1 , 1 3 , 1 3 , 1 10 10 2 , 2 2 , 1 1 , 1 3 , 1 7 , 1 4 3 2 1 4 3 2 1 4 3 2 1 4 3 2 1 x x x x x x x x x x x x x x x x Mustaqil ishlash bo’yicha savollar 1. Chiziqli tenglamalar sistemasini yechishning Zeydel usulini tushuntirib bering. 2. Chiziqli tenglamalar sistemasini yechishning Zeydel usulining yaqinlashish shartini tushuntirib bering. 7. FUNKSIYaLARNI INTERPOLYaSIYaLASh Ishning maksadi: Interpolyasion ko’phadlar va ularni qurish, berilgan nuqtada funksiyaning qiymatini taqribiy hisoblashni o’rganish, masalani yechish algoritmini tuzish va EHMda ijro etish. Masalaning qo’yilishi x f y funksiya berilgan bo’lsa, x ning mumkin bo’lgan ixtiyoriy qiymatiga y ning qiymati mos qo’yilgan bo’ladi. x y ni aniqlash har doim ham oson bo’lmaydi. Masalan, agar x parametr o’rnida kelsa x y marakkab masalaning yechimi deb qaralishi mumkin yoki x y ning qiymatlari qimmat turuvchi taqiqotlar natijasida aniqlangan bo’lsa. Bunda funksiyaning qiymatlar jadvalini tuzishimiz mumkin, lekin argumentning juda ko’p qiymatlarida buni bajarish imkoni bo’lmaydi. Bunday hollarda odatda interpolyasion formulalar qo’llaniladi. b a, kesmada n x x x ,...., , 1 0 argumentning 1 n ta har xil qiymatiga mos keluvchi x f y funksiyaning qiymatlari 0 0 y x f , 1 1 y x f ,…, n n y x f berilgan bo’lsin. 249 n x x x ,...., , 1 0 berilgan tugunlarda x f y funksiya bilan bir xil qiymat qabul qiladigan va darajasi n dan oshmaydigan х n ko’pxadni qurish talab qilinsin, ya’ni . ,..., 2 , 1 , n i y х i i n х n - interpolyasion ko’pxad, n x x x ,...., , 1 0 interpolyasiya tugunlari, haralayotgan masala esa interpolyasiya masalasi deb yuritiladi. Geometrik nuqtai nazardan bu i i y х , nuqtalardan o’tuvchi х y n chiziqni topishni bildiradi (Rasm 1). Rasm 1. Interpolyasiya masalasi cheksiz ko’p yechimga ega bo’lishi yoki umuman yechimga ega bo’lmasligi mumkin. Ko’pincha interpolyasion formulalar argumentning oraliq qiymatlari uchun x f y funksiyaning qiymatini topishda foydalaniladi. Bunda nuqta х n х х , 0 oraliqda yotganda interpolyasiya, n х х , 0 kesmadan tashqarida yotganda ekstropolyasiyalash masalasi deb yuritiladi. Interpolsion ko’pxadning umumiy ko’rinishdagi turli ifodalanishlari mavjud: Nyuton, Lagranj, Gauss, Sterling, Bessel va boshqalar. Nyuton, Lagranj formulalari hisoblashlarda qulay bo’lib EHMda va qo’lda hisoblashlarda aniqlikni nazorat qilishni ta’minlaydi, qolgan boshqa formalar interpolyasiya tugunlari joylashishining xususiy xollarida o’rinli. Usulning yoritilishi. Nyuton interpolyasion formulalari teng uzoqlikda joylashgan tugunlar uchun qaralayotgan oraliqning boshi va oxiridagi nuqtalarda funksiyaning qiymatini hisoblash uchun qulay. Ixtiyoriy joylashgan tugunlarda interpolyasiyalashda Lagranj interpolyasion formulasidan foydalaniladi. n i х i ,..., 1 , 0 ixtiyoriy tugunlar va bu tugunlarda x f y funksiyaning i i x f y qiymatlarii berilgan bo’lsin. i х tugunlarda i y qiymatlarni qabul qiladigan n -darajali ko’pxadni Lagranj interpolyasion ko’phadi yordamida qurishni qaraylik. x L n n i i i i n i i i n i х х х х х х х х х х х х х х х х y 1 1 0 1 0 0 Formulaning qoldiq hadi n n n х х х х х х n х R 1 0 1 1 250 kabi bo’ladi. Bu yerda mn i х i 1 , 0 tugunlar va х nuqta o’z ichiga oladigan eng kichik oraliqda yotadi.. n i i i i i i i n i i n i х х х х х х х х х х х х х х х х х х х х х L 1 1 1 0 1 1 1 0 ifoda Lagranj koefisentlarii deb nomlanadi. Bu holda (4,1) formula quyidagi ko’rinishda bo’ladi. n i i n i n y х L х L 1 Lagranj koeffisentlarini hisoblash uchun quyida keltirilgan sxemadan foydalanish mumkin. i ) ( j i x x j i i D i y i i D y 0 0 x x 1 0 x x 2 0 x x ..... n x x 0 0 D 0 y 0 0 D y 1 0 1 x x 1 x x 2 1 x x ..... n x x 1 1 D 1 y 1 1 D y 2 0 2 x x 1 2 x x 2 x x ..... n x x 2 2 D 2 y 2 2 D y 3 ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ..... ... n i i n x x x П 0 1 n i i i D y S 0 Birinchi satr elementlari yig’indisini 0 D , ikkinchi satr elementlari yig’indisini 1 D va hakozo kabi belgilaymiz. Tagi chizilgan diogonal elementlarning yig’indisini x П n 1 orqali belgilaymiz. Bundan esa n i D х х L i n n i , , 1 , 0 1 bo’lishi kelib chiqadi. Demak n i i i n n D y х х L 1 1 o’rinli bo’ladi. Misol. х y ln funksiyaning 103 , 102 , 101 , 100 х nuqtalardagi qiymatini berilgan bo’lsin. Bu funksiyaning 5 , 100 х bo’lgandagi qiymatini toping va xatolikni baholang. Yechish: Qulaylik uchun hamma hisoblashlarni jadvalga joylashtiramiz.! i ) ( j i x x j i i D i y i i D y 0 0,5 -1 -2 -3 -3,0 4,60517 -1,53500 1 1 -0,5 -1 -2 -1,0 4,61512 -4,61512 2 2 1 -1,5 -1 3,0 4,62797 1,54365 3 3 2 1 -2,5 -1,5 4,63473 -3,08582 375 , 9 0 1 n i i n x x x П 769834 0 n i i i D y S Bu holda 251 21156 . 8 69834 . 7 375 . 9 5 . 100 3 0 4 i i i D х y Lagranj formulasi qoldiq hadi 3 n bo’lganda . ! 4 3 2 1 0 3 х х х х х х х х f х R iv kabi bo’ladi. Biz qarayotgan misolda 5 , 100 , 103 , 102 , 101 , 100 3 2 1 0 x x x x х va 103 100 . х x f ln bo’lgani uchun 4 6 x f iv bo’ladi. Demak 8 4 3 10 23 , 0 5 , 3 5 , 2 5 , 1 5 , 0 ! 4 100 6 5 , 100 R . Masalaning dasturi Program Int_Pol; const n=4; var i,j,k : integer; p,xx,Lx : real; txt1,txt2 : text; a : array[1..n,1..n] of real; x,y,d : array[0..n] of real; BEGIN xx:=100.5; assign(txt1,'Int_pol.dat'); reset(txt1); For i:=0 to n-1 do read(txt1,x[i],y[i]); close(txt1); assign(txt2,'Int_Pol.otv'); rewrite(txt2); Writeln(txt2,' Nuyton interpolyatsion formulasi'); Writeln(txt2,' X va Y ning berilgan qiymatlari'); Writeln(txt2,' x y'); For i:=0 to n-1 do begin write(txt2,x[i]:10:2,' ',y[i]:10:5); writeln(txt2); end; p:=1; For i:=0 to n-1 do Begin d[i]:=(xx-x[i]); For j:=0 to n-1 do if i<>j then d[i]:=d[i]*(x[i]-x[j]); p:=p*(xx-x[i]);End; Lx:=0; For i:=0 to n-1 do Lx:=Lx+P*y[i]/d[i]; write(txt2,'Lx=',Lx:10:5); close(txt2); END. 252 Int_pol.dat faylida berilgan qiymatlarning joylashishi 100.0 4.60517 101.0 4.61512 102.0 4.62797 103.0 4.63473 Dasturning natijasi Nuyton interpolyatsion formulasi X va Y ning berilgan qiymatlari x y 100.00 4.60517 101.00 4.61512 102.00 4.62797 103.00 4.63473 Lx= 4.60922 Laboratoriya ishi №6 Teng uzoklikda joylashgan tugunlarda y funksiyaning qiymatlari berilgan. Nyutonning birinchi va ikkinchi interpolyasion formulalari yordamida ko’phad quring va х nuqtadagi qiymatini hisoblang. x y № x x y № x 1,375 1,380 1,385 1,390 1,395 1,400 5,04192 5,17744 5,32016 5,47069 5,62968 5,79788 1 1,3832 0,115 0,120 0,125 0,130 0,135 0,140 8,65729 8,29729 7,95829 7,64893 7,36235 7,09613 2 0,1264 3 1,3926 4 0,1315 5 1,3862 6 0,1232 7 1,3934 8 0,1334 9 1,3866 10 0,1285 11 1,3795 12 0,1356 x y № x x y № x 1,415 1,420 1,425 1,430 1,435 1,440 1,445 0,888551 0,889599 0,890637 0,891667 0,892687 0,893698 0,894688 13 1,4179 0,150 0,155 0,160 0,165 0,170 0,175 0,180 6,61659 6,39989 6,19658 6,00551 5,82558 5,65583 5,42667 14 0,1521 15 1,4258 16 0,1611 17 1,4396 18 0,1662 19 1,4236 20 0,1542 21 1,4315 22 0,1625 23 1,4215 24 0,1711 25 1,4277 26 0,1753 Teng uzoklikda joylashmagan tugunlarda y funksiyaning qiymatlari berilgan. Lagranj interpolyasion formulalari yordamida ko’phad quring va х nuqtadagi qiymatini hisoblang. x y № x x y № x 0,43 1,63597 1 0,702 0,02 1,02316 2 0,102 0,48 1,73234 3 0,512 0,08 1,09590 4 0,114 0,55 1,87686 5 0,645 0,12 1,14725 6 0,125 0,62 2,03345 7 0,736 0,17 1,21483 8 0,203 0,70 2,22846 9 0,608 0,23 1,30120 10 0,154 253 0,75 2,35973 11 0,478 0,30 1,40976 12 0,087 X y № x x y № x 0,35 2,73951 13 0,526 0,68 0,80866 14 0,896 0,41 2,30080 15 0,453 0,73 0,89492 16 0,812 0,47 1,96864 17 0,482 0,80 1,02964 18 0,774 0,51 1,78776 19 0,552 0,88 0,20966 20 0,955 0,56 1,59502 21 0,436 0,93 1,34087 22 0,715 0,64 1,34310 23 0,635 0,99 1,52368 24 0,984 0,69 1,16321 25 0,667 1,07 1,75826 26 0,845 Download 5.01 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling