Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti hisoblash usullari
Matrisaning xos vektorlarini topish
Download 5.01 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Eng katta xos son va unga mos keladigan xos vektorni topishda darajali metod.
Matrisaning xos vektorlarini topish. Endi xos vektorlarni topish masalasiga o’tamiz. Faraz qilaylik, i m m m m c q q q . . . ) ( 2 2 1 1 ) 0 ( minimal ko’phadning ildizi bo’lsin (keyingi mulohazalar n m va n m hollar uchun bir xil). A matrisaning i xoc soniga mos keladigan ) (l x xoc vektorini oldingi punktda topilgan ) 1 ( ) 1 ( ) 0 ( , . . . , , m c c c vektorlarning chiziqli kombinasiyasi shaklida izlaymiz: ) 1 ( ) 1 ( 2 ) 0 ( 1 ) ( . . . m im i i l c c c x . (18) Bu tenglikni A ga ko’paytirib va ) 1 ( ) ( j j c A c ham ) ( ) ( i i i x x А tengliklarni hisobga olib, ) ( ) 2 ( 2 ) 1 ( 1 ) 1 ( ) 1 ( 2 ) 0 ( 1 . . . ) . . . ( m im i i m im i i i c c c c c c (19) ga ega bo’lamiz. Bundan tashqari, yana 0 . . . ) ( ) 0 ( ) 2 ( 2 ) 1 ( 1 ) ( ) 0 ( ) 0 ( c q c q c q c c A m m m m c ni hisobga olsak, u holda (19) ni ) . . . ( . . . ) . . . ( ) 0 ( ) 1 ( 1 ) 2 ( 2 ) 1 ( 1 ) 1 ( 1 , ) 2 ( 2 ) 1 ( 1 ) 1 ( ) 1 ( 2 ) 0 ( 1 c q c q c q c q c c c c c c m m m m im m m i i i m im i i i yoki 63 0 ) ( ) ( . . . ) ( ) ( ) 1 ( 1 1 , ) 2 ( 2 2 , 1 , ) 1 ( 1 1 2 ) 0 ( 1 m im m i im i m im m i m i i m im i i i m im i i c q c q c q c q ko’rinishda yozib olishimiz mumkin. Bundan ) 1 ( ) 1 ( ) 0 ( , . . . , , m c c c vektorlarning chiziqli erkliligini hisobga olsak, 0 , 0 . . . . . . . , 0 , 0 1 1 , 2 2 , 1 , 1 1 2 1 q q q q im m i im i im m i m i i m im i i i m im i i tengliklar kelib chiqadi. Oxirgi tenglikdan boshlab, ketma-ket ik larni topamiz: . 0 ) . . . ( , ) . . . ( . . . . . . . . , ) ( , ) ( 1 1 1 2 1 1 1 2 1 2 2 , 1 1 , im m m i m i im m m i m i i im i i m i im i m i q q q q q q q Oxirgi tenglik barcha im lar uchun o’rinlidir, chunki 0 . . . ) ( 1 1 m m i m i i c q q . Bu tenglikdan hisoblashni kontrol qilish uchun foydalanish mumkin. Hisoblashni soddalashtirish maqsadida 1 im deb olishimiz mumkin. Unda qolganlari quyidagicha topiladi: . . . . . . . . . . . . , , , 1 1 2 1 1 1 2 1 2 2 , 1 1 , m m i m i i i i m i i m i im q q q q q (20) Bularny hisoblashda Gorner sxemasidan foydalanish ma’quldir. Agar berilgan i xos songa A matrisaning bir necha xos vekto ri mos kelsa, u holda ularni izlash uchun boshqa dastlabki vektorni tanlab olib, shu hisoblash jarayonini takrorlash mumkin. Eng katta xos son va unga mos keladigan xos vektorni topishda darajali metod. Faraz qilaylik, A matrisa oddiy strukturaga ega va uning xos sonlari n , . . . , , 2 1 bo’lib, ularga mos keladigan chiziqli erkli xos vektorlar ) ( ) 2 ( ) 1 ( , . . . , , n x x x bo’lsin. Bu yerda to’rt holni ko’rib chiqamiz: 1-hol. A matrisaning xos sonlaridan bittasi moduli bo’yicha eng katta bo’lsin. Umumiylikka zarar yetkazmasdan xos sonlar quyidagi tartibda joylashgan deb faraz qilishimiz mumkin: | | . . . | | | | | | 3 2 1 n . (21) Biz 1 , ning taqribiy qiymatini topish usulini ko’rsatamiz. Ixtiyoriy noldan farqli ) 0 ( y vektorni olib, uni A matrisa xos vektorlari bo’yicha yoyamiz: ) ( ) 2 ( 2 ) 1 ( 1 ) 0 ( . . . n n x b x b x b y . Bu yerdan i b lar o’zgarmas sonlar bo’lib, ayrimlari nol bo’lishi ham mumkin. ) 0 ( y vektor ustida k A matrisa yordamida almashtirish bajaramiz: 64 n j j k j k k x A b y A y 1 ) ( ) 0 ( ) ( . Bu yerdan ) ( ) ( j k j j k x x A ekanligini hisobga olib, n j j k j j k x b y 1 ) ( ) ( (22) ga ega bo’lamiz. Endi n o’lchovli vektorlar fazosi n R da ixtigriy n e e e , . . . , , 2 1 bazis olamiz. Shu bazisda ) , . . . , , ( ) ( ) ( 2 ) ( 1 ) ( k n k k k y y y y , ) , . . . , , ( 2 1 ) ( nj j j j x x x x bo’lsin. (22) tenglikni koordinatalarda yozib chiqamiz: ) , 1 ( 1 ) ( n i x b y n j k j ij j k i (23) Shunga o’xshash n j k j ij j k i x b y 1 1 ) 1 ( (24) Bu yerda ij j ij х b c deb belgilab, (24) ni (23) ga bo’lamiz: k n in k i k i k n in k i k i k i k i c c c c c c y y . . . . . . 2 2 1 1 1 1 2 2 1 1 1 ) ( ) 1 ( . (25) Faraz qilaylik, 0 1 i c bo’lsin, bunga erishish uchun dastlabki vektor ) 0 ( y va n e e e , . . . , , 2 1 bazisni kerakli ravishda tanlash kerak. Endi 1 i ij ij c c d va 1 1 i deb (25) ni quyidagicha yozamiz: k n in k i k n in k i k i k i d d d d y y . . . 1 . . . 1 2 2 1 1 2 2 1 ) ( ) 1 ( . (26) Bu yerdan esa (21) ni hisobga olsak, k da 0 . . . 2 k k n kelib chiqadi. Demak, (26) ni quyidagicha yozishimiz mumkin: ) | | ( 0 )] | | ( 0 1 [ )] | | ( 0 1 [ )] | | ( 0 1 [ 2 1 2 1 2 1 2 1 ) ( ) 1 ( k k a k k k i k i y y . Bu yerdan esa yetarlicha katta k lar uchun ) ( ) 1 ( 1 k i k i y y (27) deb olishimiz mumkin. Odatda ) 1 ( x vektorning bir necha koordinatalari noldan farqli bo’ladi. Shuning uchun (27) da nisbatni i ning bir necha qiymatida hisoblash mumkin. Agar bu nisbatlar yetarli aniqlikda ustma-ust tushsa, u holda biz i , ni yetarli aniqlik bilan topgan bo’lamiz. Ravshanki, bu jarayonning yaqinlashish tezligi 2 ning kichikligiga bog’liqdir. Eslatma. Yuqoridagi iterasion jarayonning yaqinlashishini tezlashtirish uchun ayrim hollarda quyidagi matrisalar ketma-ketligini tuzish foydalidir: 65 . . . . . . , , 1 2 1 2 2 2 2 4 2 m m m A A A A A A A A A Bu yerdan esa m k 2 deb olib, ) 0 ( ) ( y A y k k va ) ( ) 1 ( k k y A y ga ega bo’lamiz. Topilgan eng katta xos son i ga mos keladigan xos vektor sifatida ) (k y ni olishimiz mumkin. Haqiqatan ham, (22) formuladan n j j k j j k k x b x b y 2 ) ( ) 1 ( 1 1 ) ( ga ega bo’lamiz. Bu yerdan n j j k j j k k x b b x b y 2 ) ( 1 ) 1 ( 1 1 ) ( . Agar biz 0 k k j ekanligini hisobga olsak, u holda yetarli aniqlik bilan ) 1 ( 1 1 ) ( x b y k k ga ega bo’lamiz, ya’ni ) (k y xos vektor ) 1 ( х dan sonli ko’paytuvchi bilan farq qilyapti va, demak, u 1 xoc songa mos keladigan xos vektordir. 2-hol. A matrisa xos sonining moduli bo’yicha eng kattasi karrali bo’lsin. Faraz qilaylik, | | . . . | | | | | | , . . . 2 1 1 2 1 n s s s bo’lsin. Bu holda (25) tenglik quyidagi ko’rinishga ega bo’ladi: k n in k s s i k is i k n in k s s i k is i k i k i c c c c c c c c y y . . . ) . . . ( . . . ) . . . ( 1 1 , 1 1 1 1 1 1 , 1 1 1 ) ( ) 1 ( . (28) Bu yerda ham 0 . . . 1 is i c c deb faraz qilamiz va 1 1 ), ( . . . i i is i ij ij s j c c c d belgilashlarni kiritib, (28) ni quyidagicha yozamiz: k n in k s s i k n in k s s i k i k i d d d d y y . . . 1 . . . 1 1 1 , 1 1 1 1 , 1 ) ( ) 1 ( . Bundan esa, 0 0 1 k k s ni hisobga olib, ) | (| 0 1 ) ( ) 1 ( 1 k s k i k i y y ga ega bo’lamiz. Shunday qilib, yuqorida keltirilgan jarayon bu yerda ham o’rinlidir. 1) holdagidek A matrisaning i , xos soniga mos keladigan xos vektor sifatida taqribiy ravishda ) (k y ni olishimiz mumkin. Umuman aytganda, boshqa dastlabki ) 0 ( y vektorni tanlab boshqa ) 0 ( y A k xos vektorga ega bo’lamiz. Shunday kilib, i ga mos keladigan boshqa xos vektorlarni ham topish mumkin. 66 3-hol. Faraz qilaylik, A matrisaning xos sonlari quyidagi shartlarni qanoatlantirsin: p r r r i . . . . . . 1 va | | . . . | | | | . . . | | 1 1 n p r p r . Bu yerda yuqoridagi iterasion jarayonni qo’llab bo’lmaydi. Haqiqatan ham, (23) tenglikni quyidagicha yozish mumkin: . . . . ) 1 ( . . . ) )( . . . ( ) . . . ( 1 1 , 1 1 , 1 1 1 1 , 1 1 , 1 , 1 1 1 1 ) ( k n in k p r p r i k k r i k i k n in n k p r p r i p r k p r i p r r i r k ir r i k i d d d d x b x b x b x b x b x b y Bu yerda k i d 1 1 va k k r i d 1 1 , ) 1 ( hadlar bir xil tartibga ega bo’lib, k ning o’zgarishi bilan ikkinchisi o’z ishorasini o’zgartiradi. Demak, ) ( ) 1 ( k i k i y y nisbat k da limitga ega bo’lamaydi. Lekin bu yerda ) 2 ( k i y va ) 2 2 ( k i y yoki ) 1 2 ( k i y va ) 1 2 ( k i y dan foydalanib, 2 1 ni topishimiz mumkin: ). | | ( 0 ), | | ( 0 2 1 2 1 ) 1 2 ( ) 1 2 ( 2 1 2 1 ) 2 ( ) 2 2 ( k p k k i k i k p k k i k i y y y y Shunday qilib, bu holda A matrisaning moduli bo’yicha eng katta xos sonini topishimiz mumkin. A matrisaning 1 va 1 xos sonlarga mos keladigan xos vektorlarini topish uchun ) ( 1 ) 1 ( k k y y va ) ( 1 ) 1 ( k k y y vektorlarni tuzamiz: )]. | | ( 0 ) . . . ( 2 [ ) ( )], | | ( 0 ) . . . ( 2 [ ) ( . . . ) ( ) . . . ( 2 1 ) ( ) 1 ( 1 1 1 ) ( 1 ) 1 ( 1 ) ( ) 1 ( 1 ) 1 ( 1 ) ( 1 ) 1 ( 1 1 1 1 ) ( ) 1 ( 1 1 1 ) ( 1 ) 1 ( k p r p r p r r r k k k k p r r r k n n k n n p r k p r p r p r r r k k k x b x b y y x b x b x b x b x b x b y y A matrisaning 1 xos soniga ) ( ) 1 ( 1 . . . r r x b x b xoc vektor va 1 xoc soniga ) ( ) 1 ( 1 . . . p r p r r r x b x b xos vektor mos keladi. Shuning uchun ham, 1 ga mos keladigan xos vektor sifatida ) ( 1 ) 1 ( k k y y ni olshshshiz mumkin. Arap r va p yoki bularning birortasi birdan katta bo’lsa, u holda boshqa dastlabki ) 0 ( y vektorni tanlab shu jarayonni takrorlash kerak. 4-hol. Bu holga A matrisaning moduli bo’yicha eng katta xos sonlari qo’shma kompleks bo’lgan hol yoki modullari bilan o’zaro juda yaqin bo’lgan hol kirali. Faraz qilaylik, 1 va 2 xos sonlar qo’shma kompleks sonlar bo’lib, quyidagi shartni qanoatlantirsin: | | . . . | | | | | | 3 2 1 n . Bu holda, quyidagi taqribiy tengliklarning o’rinli ekanligiga osongina ishonch hosil qilish mumkin: ) 2 ( 2 2 2 ) 1 ( 2 1 1 ) 2 ( ) 2 ( 1 2 2 ) 1 ( 1 1 1 ) 1 ( ) 2 ( 2 2 ) 1 ( 1 1 ) ( , , x b x b y x b x b y x b x b y k k k k k k k k k (29) Demak, bu vektorlar orasida quyidagi taqribiy chiziqli bog’lanish mavjud: 0 ) ( ) ( 2 1 ) 1 ( 2 1 ) 2 ( k k k y y y . 67 Agar hisoblash jarayonida ) 2 ( ) 1 ( ) ( , , k k k y y y vekterlar orasida 0 ) ( ) 1 ( ) 2 ( k k k y q y p y (30) chiziqli bog’lanish o’rinli bo’lsa, u holda 1 va 2 lar 0 2 q pu u (31) kvadrat tenglamani qanoatlantiradi. Bu tenglamaning p va q koeffisiyentlarini quyidagi mulohazalar yordamida topish mumkin. (30) tenglikda komponentlarga o’tsak, 0 , 0 ) ( ) 1 ( ) 2 ( ) ( ) 1 ( ) 2 ( k j k j k j k i k i k i qy py y qy py y bo’lib, j i deb olamiz. Bu yerdan r va q ni topib, (31) ga qo’ysak, u holda (31) ni quyidagicha yozsak bo’ladi: ) ; , 1 , ( 0 1 ) 2 ( ) 2 ( 2 ) 1 ( ) 1 ( ) ( ) ( j i n j i y y u y y u y y k j k i k j k i k j k i . (32) (31) tenglikdan 1 va 2 topilgandan keyin ularga mos keladigan xos vektorlarni ham topish mumkin, (29) dan ) 1 ( 2 1 1 1 ) ( 2 ) 1 ( ) 2 ( 1 2 2 2 ) ( 1 ) 1 ( ) ( , ) ( x b y y x b y y k k k k k k ga ega bo’lamiz. Bu natijalarni, modullari teng yoki yaqin bo’lgan xos sonlarning soni bir juftdan ko’p bo’lgan hol uchun ham umumlashtirish mumkin. Download 5.01 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling