Amir temur va temuriylar davlatchiligida soliq munosabatlari


Аmir Temurning soliq sohasidagi islohotlarini umumiy tarzda quyidagicha


Download 105.28 Kb.
bet7/12
Sana31.01.2024
Hajmi105.28 Kb.
#1829048
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12
Bog'liq
AMIR TEMUR VA TEMURIYLAR DAVLATCHILIGIDA SOLIQ MUNOSABATLARI

Аmir Temurning soliq sohasidagi islohotlarini umumiy tarzda quyidagicha
ifodalash mumkin

Аmir Temur tarixda
birinchilardan bo’lib davlat, xalq va sipoh
o’rtasidagi o’zaro
bog’liqlikni
to’g’ri anglab yetgan

Аmir Temurning
―Temur tuzuklari‖ da soliqlarni
tartibga soluvchi
qonun-qoidalar yaxlit holga keltiriladi.

Soliqlardan faqatgina fiskal
vazifani emas, balki davlat
boshqaruvi va xalq manfaati
uchun ham keng foydalanila boshlanadi

Soliqqa tortishda rag’batlantiruvchi instrumentlardan
foydalangan holda bir qator soliq
imtiyozlari joriy etiladi

Soliq yig’uvchilarning
o’zboshimchaligi ga chek
qo’yishga imkon
qadar harakat qilinadi







5.4-rasm. Soliq islohotlarining umumiy ko’rinishlari


Temur yasovulboshilar (soliq to’plovchilar) xalqning ustiga yuk bo’lib yashashlariga yo’l qo’ymasdan, ularga maosh tayinlash bilan birga bu borada qonuniy cheklovlarni ham o’rnatadi. Mazkur qoida Adam Smit asarida soliqqa tortishning tejash tamoyili deb atalgan.
Bu haqda tuzuklarda shunday deyiladi - ―Yana buyurdimki, agar amaldorlari va kalontarlari oddiy fuqaroga jabr-zulm qilsa va shu yo’l orqali bechoraga zarar yetkazgan bo’lsa, yetkazilgan zararni kalontardan undirib, jabr ko’rganga bersinlar, toki ular yana o’z hollariga kelsinlar‖. Bu esa an‘anaviy tarzda davom etib kelayotgan soliq sohasidagi o’zboshimchalikka chek qo’yishga xizmat qilgan.
Shuni aytish kerakki, chorvachilikdan keladigan daromadlar xazinaga to’liq miqdorda o’tmasdan, soliqning ko’p qismi natura shaklida undirilgan. Chunki, ular hisobidan sipohlar va saroy xizmatchilari oziq-ovqat bilan ta‘minlanar edi. Ba‘zan olingan ot, tuya va boshqa hayvonlar sipohiylar hamda amaldorlar uchun ulov vositasi sifatida xizmat qilgan. Manbalarda 40 ta qo’ydan - 1 ta qo’y, 120 tadan 200 tagacha qo’ydan - 2 ta, 300 qo’ydan - 3 ta qo’y olingani yoki bir bosh otdan ikki dinor olinganligi haqida ma‘lumotlar bor.
Shu bilan birga, ayrim manbalarda foydali qazilmalardan foydalanuvchilar uchun ham soliq yig’ilganligi haqida ma‘lumotlar keltirilgan. Jumladan, Xuttalondagi (hozirgi Tojikistonning Xatlon viloyati) tog’larda oltin, kumush, qalayi, temir, mis va boshqa metallar o’rni ko’rsatiladi. ―O’sha viloyatda o’lpon to’laydigan aholi uchun eng muhim soliq oltin hisoblangan, chunki bir necha qishloqlarda soliq oltin bilan to’lanadi‖deb yozadi Maxmud ibn Vali54.
Manbalarda sohibqiron tomonidan bir qancha soliq imtiyozlari joriy qilinganligi bayon etilgan. Bu imtiyozlar quyidagilarni o’z ichiga olgan:
Quruq (bo yerlarni ‘z) unvoniga ega Tarxon Аyurishlarida yaqindan mir Temurning harbiy
o’zlashtirgan kishilar koko’chmanchi aholi’maklashgan shaxslar

Download 105.28 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling