Anorganik kimyo


Download 5.87 Mb.
Pdf ko'rish
bet9/61
Sana26.09.2017
Hajmi5.87 Mb.
#16581
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   61

K _  !C]c  [D]d 

[ A ] a [ B ] b  '

[A],  [ В ],  [С ],  [D] 

r e a k s iy a n in g   m u v o z a n a t   k o n s e n t r a t-  

siy a la ri;  a,  b,  c,  d   —   re a k siy a   te n g la m a s in in g   s te x e o m e tr ik   k o e f- 

fits iy e n tla ri;  К   —  k im y o v iy   re a k s iy a n in g   m u v o z a n a t  k o n s ta n ta s i 

b o ‘lib ,  u   h a r o r a tg a   bogM iq  b o 'lg a n   k a tta lik .


T o 'g 'r i   v a  te s k a ri  r e a k s iy a la r   te z lik la r i  te n g la s h g a n   h o la t 

k im y o v iy   m u v o z a n a t d ey ilad i.  M o d d a la r n in g   m u v o z a n a t v a q tid a g i 

k o n s e n tr a ts iy a la r i  m u v o z a n a t  k o n s e n tr a ts iy a s i  d e y ila d i.  Y u q o -  

rid a g i  a m m i a k   h o sil  b o 'lis h i  re a k s iy a s i  u c h u n   t o ‘g ‘ri  v a  te s k a ri 

re a k s iy a la r:

N 2  + 3 H 2  <->  N H 3 

V,  =  к ,   [N 2]  [H 2]3 ;  V2  =  K 2  ■

 [N H 3]2;  K  =  K , / K 2

M u v o z a n a t  h o la tid a   re a k siy a   m a h s u lo tla ri  k o n s e n tra ts iy a la ri 

k o 'p a y tm a s in in g   d a stla b k i  m o d d a la r   k o n s e n tra ts iy a la ri  k o 'p a y t -  

m a sig a  n is b a ti d o im iy  s o n   b o ‘lib ,  m u v o z a n a t k o n s ta n ta s i  d e y ila d i.

M u v o z a n a t  k o n s ta n ta s i  m o d d a la r n in g   ta b ia tig a ,  h a r o r a tg a  

b o g ‘liq   b o ‘lib ,  k o n s e n tra ts iy a g a ,  b o s im g a   va  k a ta liz a to r g a   b o g 'liq  

e m a s.


G e te r o g e n   re a k s iy a la rd a   q a ttiq   m o d d a la r   k o n s e n tr a ts iy a s i 

m u v o z a n a t  k o n s ta n ta s i  ifo d a sig a   k irm a y d i:

3F e(q) + 4 H 20 (g ) 

F e 30 4(q) + 4 H 2(g) 



у  

[H 2] 4 


[H 20 ] 4

K im y o v iy   re a k s iy a la r n in g   m u v o z a n a t  k o n s ta n ta s i  a s o s id a  

iz o b a rik   iz o te rm ik   p o te n s ia l  h is o b la n is h i  m u m k in :

AG°  = - R T l n K .

K o ‘rin ib   tu rib d ik i,  A G °   q iy m a ti  k ic h ik   b o 'lis h i  u c h u n   ATkatta 

q iy m a tg a   e g a   b o 'l i s h i   k e ra k .  D e m a k ,  m u v o z a n a t  j a r a y o n i d a  

m a h s u lo tla r n in g   m u v o z a n a t  k o n s e n tra ts iy a la ri  k o 'p   b o 'ls a ,  iz o b a r 

iz o te rm ik   p o te n s ia l  k ic h ik  q iy m a tg a  ega b o 'la d i.  A G

0

 n in g   m u s b a t 



q i y m a t la r i g a   m u v o z a n a t   h o l a t i n i n g   d a s tla b k i  m o d d a l a r n i n g  

k o n s e n tra ts iy a la ri  y u q o ri  b o 'lg a n   h o la ti  m o s   k e la d i.  M u v o z a n a t 

k o n s t a n t a s i   h a r o r a t g a   b o g 'l a n g a n .   E n d o t e r m i k   j a r a y o n l a r d a  

h a r o r a tn in g   o rtish i  m u v o z a n a t  k o n s ta n ta s i  q iy m a ti  o rtis h ig a   o lib  

keladi.  E k z o te rm ik  ja ra y o n la rd a   h a ro ra t ortsa  m u v o z a n a t k o n sta n ta si 

k a m a y a d i.

L e - S h a te l e   p rin sip i.  M u v o z a n a td a   tu rg a n   s is te m a g a   b ir o r  b ir 

ta s h q i  t a ’s ir  k o 'r s a tils a ,  m u v o z a n a t  b u z ila d i  v a  m a ’lu m   v a q td a n



s o 'n g   y a n g i  m u v o z a n a t  q a r o r  to p a d i.  B u j a r a y o n   m u v o z a n a tn in g  

siljishi  d ey ilad i.

M u v o z a n a tn i  q a y  ta ra fg a   siljish in i  L e -S h a te le   p rin s ip i  a n iq la b  

b e ra d i:  m u v o z a n a td a   tu r g a n   s is te m a g a   b i r o n - b i r   ta s h q i  t a ’s ir  

k o ‘rs a tils a ,  m u v o z a n a t  sh u   t a ’sirn i  k a m a y tiru v c h i  re a k s iy a n in g  

b o rish i ta ra fig a  siljiydi.

M a s a la n : 

N

2



  +   3 H

2

  =   2 N H



3

 

AH  <  0



U s h b u   re a k siy a d a  a z o t, v o d o ro d  k o n s e n tra ts iy a la rin in g  o s h is h i 

h a m d a   a m m i a k   k o n s e n tr a ts iy a s in in g   k a m a y is h i  m u v o z a n a tn i 

o 'n g g a ,  a m m ia k  h o sil b o 'lish i  tarafg a siljishiga olib  keladi.  A k s in c h a  

a z o t y o k i  v o d o r o d   k o n s e n tra ts iy a s in i  k a m a y tiris h   h a m d a   a m m ia k  

k o n s e n tra ts iy a s in i  o s h iris h   m u v o z a n a tn i  c h a p   ta ra fg a   siljita d i.

H a r o r a t o s h g a n d a   m u v o z a n a t e n d o te r m ik  re a k siy a n in g  b o ris h i 

ta ra fg a ,  y a ’ni  a m m ia k n in g  p a rc h a la n is h i  ta ra fg a   siljiydi.

B o sim   o s h g a n d a   esa   m u v o z a n a t g a z   m o d d a   m o le k u la la ri s o n i 

k a m a y a d ig a n   ta ra fg a ,  y a ’n i a m m ia k  h o sil  b o 'lis h i  ta ra fig a   siljiyd i.

K a ta liz a to r   k im y o v iy  ja r a y o n n i  te z la s h tir m a y d i,  fa q a t  m u v o ­

z a n a t h o la tig a   k e lis h in i te z la s h tira d i.

5 . 8 .   K im y o v iy   r e a k s i y a l a r n i n g   m e x a n i z m i

T a ’s irla s h u v c h i  m o d d a la r n in g   ta b ia tig a   v a  s h a r o itg a   k o 'r a  

k im y o v iy   re a k s iy a la rd a   a to m la r,  m o le k u la la r,  ra d ik a lla r  v a  io n la r 

ish tiro k  e ta d i.

E rk in  r a d ik a lla r  m o le k u la la rn in g   p a r c h a la n is h id a n   h o sil  b o 'l ­

g a n   q is m la r d a n   ib o r a t  b o 'la d i.  M a s a la n ,  * O H   ( H 20   m o le k u la ­

sin in g   q is m i),  * N H

2

  ( N H


3

  m o le k u la sin in g   q is m i),  * H S   ( H 2S  d a n  

h o sil  b o 'lg a n ) ,  e rk in   ra d ik a lla ig a  e rk in  a to m la r  h a m  k ira d i.  B u n d ay  

re a k siy a la r ra d ik a l  m e x a n iz m   a so sid a   s o d ir  b o 'la d i.  E rk in   ra d ik a l- 

la rn in g   re a k s io n   q o b iliy a ti ju d a  y u q o ri,  lek in   u la r  is h tir o k  e ta d ig a n  

re a k s iy a la rn in g   a k tiv la n is h   e n e rg iy a si  k ic h ik   ( 0 —4 0   k J / m o l) .

E rk in   r a d ik a lla r   h o s il  b o 'lis h i  q iz d iris h ,  y o ritis h ,  y a d ro v iy  

n u r la n is h ,  m e x a n ik   t a ’s irla r h a m d a   e le k tr  ra z ry a d la ri  t a ’siri  n a t i ­

ja sid a  y u za g a k eladi.

I o n la r   is h tir o k id a  k e ta d ig a n   re a k s iy a la rn in g   a k tiv la n is h   e n e r ­

g iy asi  0 — 80  k J / m o l   n i  ta s h k il  e ta d i.  Io n li  m e x a n iz m   b o 'y i c h a  

b o r a d ig a n   r e a k s iy a la r h a m   a n c h a   te z   b o ra d i.



M o le k u la la r  is h tir o k id a   k e ta d ig a n   re a k s iy a la rn in g   fa o lla n is h  

en erg iy asi ju d a  y u q o ri  b o 'la d i.  M a s a la n ,  H J   h o sil  b o 'lis h   re a k siy a - 

s in in g   a k tiv la n is h   en e rg iy a si  150  k J /m o l  g a   te n g .  B u n d a y   re a k ­

s iy a la r m o le k u la r   m e x a n iz m   a s o s id a   b o ra d i.

F a rm a tsiy a d a g i a h a m iy a ti.  D o riv o r m o d d a la rn i s a n o a td a  ish lab  

c h iq a r is h   u c h u n   u n d a   k e ta y o tg a n   ja r a y o n la r n in g   k in e tik a si  va 

m e x a n iz m in i  y a x sh i  b ilish   z a ru r.  O 's im lik la r ,  h a y v o n la r  h a m d a  

tirik  o ig a n iz m d a  k e ta y o tg a n  ja ra y o n la rd a  b a r c h a  o rg a n ik  m o d d a la r 

ju d a   te z   o k s id la n is h i  k erak .  L e k in   a s lid a   o k s id la n is h  ja ra y o n la ri 

a n c h a   se k in   b o ra d i.  B u ja ra y o n la r d a   o x irg i  o k s id la n is h   m a h s u lo ti 

b o 'ls a   suv  v a   C 0

2

  h is o b la n a d i.  B a rc h a   d o ri  m o d d a la r n in g   t a ’siri 



o rg a n iz m d a  k e ta d ig a n   reaksiyalarga b o g 'liq d ir.  D o ri  m o d d a la rin in g  

s a q la n is h i  u la rn i  esk irish ig a   o lib   k e la d i.  U la r n in g   esk irish   re a k - 

siy alarin i  b ilish  d o ri  m o d a la rin in g  s a q la n is h   m u d d a tin i  b a h o la s h g a  

im k o n   y a ra ta d i.

K im y o v iy  v a fa rm a tse v tik  te x n o lo g iy a  ja ra y o n la r in i  tu s h u n is h  

va  b o s h q a r is h n i  b ilish   u c h u n   k im y o v iy   k in e tik a   q o n u n la ri  v a  s h u  

ja r a y o n d a   k e ta y o tg a n   re a k s iy a la rn in g   m e x a n iz m in i  b ilish   k a tta  

a h a m iy a t  kasb   e ta d i.  K im y o v iy   re a k s iy a la r  tezlig i  o rq a li  m a h s u ­

lo tla r  u n u m i,  k im y o v iy   a s b o b - u s k u n a la r   v a  ja r a y o n n in g   s a m a -  

ra d o rlig i  to 'g 'r is i d a   fik r  y u ritish   m u m k in .

K im y o v iy   re a k siy a la rn in g   k in e tik a s in i  o 'r g a n is h   fa rm a ts iy a d a  

k a tta   rol  o 'y n a y d i.  K o 'p   d o ri  m o d d a la r n in g   t a ’siri  o r g a n iz m d a  

k e ta y o tg a n   re a k s iy a la rg a   c h a m b a r c h a s   b o g 'la n g a n .  D o ri  m o d d a ­

la rn in g  s a q la n is h   m u d d a tin i  b a h o la s h ,  o rg a n iz m g a  d o ri  m o d d a la r  

k iritilish id a  y u z a g a  k e la d ig a n   n o jo 'y a  t a ’sirlar,  d o ri  m o d d a la r in in g  

o rg a n iz m d a g i  k eyingi  ta q d iri  k im y o v iy   re a k siy a la r  tez lig in i  a n i q ­

lash  o rq a li  b a h o la n a d i.

O rg a n iz m d a g i  tu rli  k im y o v iy  ja ra y o n la rn i  m o 'ta d illa s h   u c h u n  

k o 'p d a n - k o 'p   fe rm e n t  d o r i- d a r m o n l a r   ish la b   c h iq ilg a n .  O s h q o - 

z o n - ic h a k   tiz im i  k a s a llik la rid a   p e p s in ,  p a n k r e a tin   b u y u rila d i. 

K u y g a n ,  y irin g li  y a r a la r n i  d a v o la s h d a   p r o t o l o t ik   f e r m e n t l a r  

is h la tila d i.  Q o n   to m ir la rin in g   tu rli  k a sa llik la rin i  (tro m b o z )  d a ­

v o la sh d a   p la z m in ,  trip sin ,  x im io trip s in   kabi  fe rm e n t  p re p a ra tla ri 

sam arali t a ’sir etadi.  B u n d ay  fe rm en t p reparatlari ta ’siri o rg an izm d ag i 

turli ja ra y o n la rg a   k a ta litik  t a ’sirg a a so sla n g a n .


5 . 9 .   K im y o v iy  j a r a y o n l a r n i n g   s o d i r   b o ‘l i s h   s h a r t l a r i

K im yoviy m o d d a la rn in g   reak sio n  q o b iliy a tig a   h a ro ra t, y o 'r u g '-  

lik ,  ra d ia tsiy a ,  b o s im ,  m e x a n ik   k u c h la r   v a   b o s h q a la r   t a ’s ir   e ta d i.

K im yoviy re a k siy a la rn in g   b o rish ig a h a r o ra tn in g  t a ’siri  y u q o rid a  

b a ta fsil  k o ‘rib   c h iq ild i.

K o ‘zg a  k o ‘r in a d ig a n   y o ru g ‘lik  n u r in i n g   s h u n in g d e k ,  in fra - 

qizil,  u ltra -b in a fs h a  n u rla rn in g  turli  m o d d a la rg a  t a ’sir etib kim y o v iy  

ja r a y o n la r n i  y u z a g a   k e ltirish i  m o d d a la r n in g   p a r c h a la n ib   io n la r, 

m o le k u la la r  v a  r a d ik a lla r  h o s il  b o 'lis h i  b ila n   b o g 'liq .  V o d o ro d  

x lo rid n in g   h o s il  b o 'l is h i,  y o n is h ,  o k s id la n is h ,  z a n jir   re a k siy a la ri 

fo to k im y o v iy   j a r a y o n la r d a   k a tta   a h a m iy a tg a   eg a.  F o to g r a fiy a , 

fo to se z g ir e le m e n tla r,  p o lim e r  m o d d a la r,  y a n g i  k im y o v iy  m a te r ia l­

la r  fo to k im y o v iy  ja r a y o n la r n in g   a m a liy   a h a m iy a ti  b e n ih o y a lig in i 

k o 'r s a ta d i.

O xiigi p a y tla rd a  laze r nuri t a ’sirid a kim yoviy  ja ra y o n la rn i yu zag a 

k eltirish   a n c h a   k en g   o 'r g a n ilm o q d a .  M a ’lu m  to 'lq in  u z u n lig ig a  eg a 

b o 'lg a n  y o ru g 'lik   n u ri  k im y o v iy  re a k siy a la rg a   ta n la b  t a ’s ir  e ta d i  va 

f a q a t  m a ’lu m   y o 'n a lis h d a g i  k im y o v iy   re a k s iy a la rn in g   b o ris h ig a  

sa b a b c h i  b o 'la d i.  L a z e rla r n in g  q a ttiq   m o d d a la r g a  t a ’siri  n a tija s id a  

h a ro ra t b ird an ig a k o 'ta rila d i va bu ja ra y o n   y u q o ri  k u ch g a eg a b o 'lg a n  

n u r la n is h d a   p la z m a   h o sil  b o 'lis h ig a   o lib   k e la d i.  L a z e r  n u rla n is h i 

m o d d a n in g   y u q o ri  h a r o ra td a g i  ja r a y o n la r in i  o 'r g a n is h g a   im k o n  

b e ra d i.  L a z e r n u r la n is h i  tu fay li  g ra f itd a n   o lm o s   o lin g a n .  G r a f it  va 

v o d o ro d d a n   u g le v o d o ro d la r s in te z   q ilin g a n .  B u  n u rla n is h   m o d d a ­

la rn in g  x o ssa la ri,  s tru k tu ra s in i  te k s h ir is h ,  s o 'n g g i  p a y tla rd a   tib b iy  

ja rr o h lik d a  h a m  k e n g  k o 'la m d a  q o 'lla n ilm o q d a .

K im y o v iy   m o d d a la r g a   n u r  t a ’s irid a   b o 'la d ig a n   o 'z g a ris h la rn i 

ra d ia tsio n  k im y o  o 'rg a n a d i.  A yniqsa b u  ja r a y o n la r  a to m  tex n ik asid a, 

y u q o ri  m o le k u la r  m o d d a la r   o lis h ,  k im y o   s a n o a tid a   k e n g   q o 'l ­

lan ilad i.

M e x a n ik   t a ’s i r l a r   n a tija s id a   k im y o v iy   ja r a y o n la r n i  y u z a g a  

k e ltiris h   h a m   o x irg i  p a y tla r d a   k e n g   q o 'll a n i l m o q d a .  M e x a n ik  

t a ’s ir la r   tu fa y li  m a y d a la s h ,  k u k u n la s h   j a r a y o n la r id a   k im y o v iy  

b o g 'l a r n i n g   u z u l i s h i   v a   y a n g i  x il  m o l e k u l a l a r   h o s il  b o 'l i s h i



k u z a tila d i.  M e x a n o k im y o v iy  s in te z  p o lim e r la r  o lin is h i v a  o rg a n ik  

sin tezd a  k a tta  a m a liy  a h a m iy a tg a  ega.

J u d a   y u q o ri  b o sim   t a ’sirid a   h a m   k im y o v iy  ja r a y o n la r  y u z a g a  

k elib ,  g ra fitn in g   o lm o s g a   a y la n is h i,  b o r a z o n n in g   h o sil  b o 'lis h i 

ju d a  y u q o ri b o sim d a  a m alg a o sh ad i.

O x iig i p a y tla rd a  tu rli p o rtlo v c h i  m o d d a la rn in g  p o rtla sh  p a y tid a  

y u za g a k ela d ig a n  b o sim  k u c h in in g  kim yoviy m o d d a la rg a  t a ’siri  keng 

k o 'l a m d a   o 'r g a n i lm o q d a .  A n a   s h u n d a y   b o s im   k u c h i  b i r   xil 

m o d d a la r n i  p a r c h a la b   ta s h la s a ,  ik k in c h i  m o d d a la r n i  b ir-b irig a  

b irik tir a d i.  B u n d a y   s in te z   o d d iy   m o d d a la r n i  o lis h d a ,  o rg a n ik  

m o d d a la r  s in te z i v a  p o lim e rla r o lis h d a  q o 'l   k e lm o q d a .

H o z irg i  p a y td a  o lim la r p o rtla s h  p a y tid a g i  k u c h li  to 'lq in la r d a n  

fo y d a la n ib  suvni v o d o ro d  va k islorodga p arch alash g a h a m d a  o lin g an  

a ra la s h m a n i y o n d irib   ichki  y o n u v  d v ig atellarn i  y u rg a zish g a  m u v af- 

fa q   b o 'ld ila r .  B o sim   k u c h i  t a ’s irid a   k a u c h u k   re z in a g a ,  a m in o k is ­

lo ta la r o q s illa ig a  ay la n ish i k u z a tilg a n .  B u  ja ra y o n   y u q o ri h a r o r a td a  

m e ta llu ig iy a d a   ish la tilm o q d a .

T u rli  k im y o v iy  ja ra y o n la rn i fizik  u s u lla r b ila n   a m a lg a  o s h iris h  

v a b u n d a y  kim y o v iy  ja ra y o n la rn i b o sh q a ris h n in g  sa m a ra li u su lla rin i 

is h la b   c h iq is h   b o 'y ic h a   ilm iy   i z la n is h la r   k e n g   k o 'l a m d a   o lib  

b o rilm o q d a .

5 -   b o b g a   oid   sa v o l  v a  m a s a la la r

1.  Quyidagi  reaksiyalar tezligi  ifodasini yozing:

a ) 


N

2 ,g >  


+   О ад =   2 N O (g)

b)  C (eram)  +   C 0 2(e) =  

2

C O (g)


d)  3 F e (k)  +  4 H

2

0 (



6

) = F e


3

0 4(k)  +  4 H 2(g)

e)  C u O (k)  +   С О щ-   C u(k)  +   C 0 2(g)

0   CO,  +   H , 0 , , =   C O „  +  

,

'

 

( S )  



2  

( g )  


2 ( g )  

2 ( g )


2.  Quyidagi reaksiyaning tezlik konstantasi 8,9-10-2 ga teng. Agar azot 

(II)  oksidning  konsentratsiyasi  0,3  m ol/1  b o ‘lsa,  kislorodning  k o n ­

sentratsiyasi  qancha bo'lganda  reaksiyaning tezligi  1,210-3  m ol/l s bo'ladi? 

2 N O (g)  +  0 2(g)  =  2 N 0 2(k). 



(Javob-.  0,15  m o l/1 ).

3.  Reaksiyaning tezlik konstantasi 508°C da 0,16 ga teng:



H 2 va J, ning boshlang'ich konsentratsiyalari mos ravishda 0,08  mol/1 

va  0,04  m ol/1  b o 'lsa,  yodning  k ontsentratsiyasi  20%  ga  kam aygandagi 

reaksiyaning  tezligini  hisoblang  (Javob:

 

3,7-10 ^  m ol/l-s).

4 .

  R eaksiyaning   b o s h la n g 'ic h   k o n se n tra tsiy a la r:  N O —0 ,6   m o l, 



С1,—0,4  m ol/1  b o'lsa,  reaksiyaga  70%  C l2  kirishgandagi reaksiya  tezligi 

boshlang'ich reaksiya tezligiga nisbatan qanday o'zgaradi?

2 N O ,.  +   C L ,.  ->   2 N O C 1 ,,

( g )  


2 ( g )  

(8 )


(Javob:

 

750 m arta  kamayadi).

5.

  4 H C l(g) 



+  

0 2(g) 


=  

2C l2(g)+   2 H 20 (g)  reaksiya  b o shlang and an   keyin 

m a ’lum   vaqt  o 'tg a c h ,  m o d d alarn in g   konsentratsiyasi:  H C I—2  m o l/1 ,

0 2  — 1  m ol/1,  Cl2— 1,6 mol/1  bo'lgan b o'lsa,  H C l v a 0 2  ning boshlang'ich 

k onsentratsiyalarini  hisoblang  (Javob:

 

[H C I]  =   5,2;  [ 0 2]  =   1,8  m o l/1 ).

6.  U sh b u   reaksiyada  bosim ni  3  b a ro b a r  oshirsak,  reaksiya  tezligi 

q an d a y   o 'zg arad i?  C aO (k)  +   C 0 2(g)  =   C a C 0 3(k)  (Javob:



 

3  m arta  oshadi).

7. Berk idishda borayotgan quyidagi reaksiyada boshlang'ich m oddalar 

konsentratsiyasi 2  barobar kam ayganda  bosim qanday o'zgaradi?.

N H 3,g, +   H C 1 ,g, =  

nh

4

ci

(W

8.  Quyidagi reaksiyaning tezligini  125  m arta oshirish u ch u n   bosim ni 

necha m arta oshirish kerak?

2N O   ,  +   C L ,.  ->   2NOC1  .

( e )  

2 ( g )  



( g )

9.  Agar h aro ratn i 45°C osh irg an im izd a  reaksiya tezligi  360  b aro b ar 

oshgan  bo'lsa,  reaksiya  tezligining  h a ro ra t  koeffitsiyenti  у  ni  hisoblang 

(Javob:

 

у  =   3,7).

10.  20°C da ikkita reaksiya bir xil tezlikda borm oqda.  1-reaksiya tezli­

gining   h aro rat  koeffitsiyenti  —  2,  ikkinchisiniki  —  3  b o 'ls a ,  q an d a y  

h a ro ratd a  2-reaksiyaning  tezligi  1-sin ik id an   2  b a ro b a r  o rtiq   b o 'la d i?  

(Javob:

 

37°C).


11.  R eaksiya  tezligining  h a ro ra t  koeffitsiyenti  2,4  ga  ten g   b o 'lsa, 

h aro ratn i  necha  gradusga  osh irg an d a  reaksiya  tezligi  150  m arta oshadi? 



(Javob:

 

57°C).


12.  Quyidagi  reaksiyada v o d o ro d ,  azot va am m iakning boshlang'ich 

konsentratsiyalari  mos  ravishda 2,0; 4 ,0  va 0,02  mol/1

3 H „  ,  +  N   .- 2 N H ,, ,

2 ( g )  

2 ( g )  

J ( g )


M uv ozanat  qaro r  topganda v o d o ro d n in g   konsentratsiyasi  30%  ka- 

m aygan bo'lsa,  m uvozanat konstantasini  hisoblang  (Javob:



 

K =   1,69-10 2).



13.  Sig'imi 4  1  b o ‘lgan idishda quyidagi reaksiya sodir bo'lm oqda:

H „  ,  +   Cl„  .  <->  2HC1,  ,

2 ( g )  

2 ( g )  

( g )

Agar vodorod  va xlorning boshlang'ich  massalari  m os  ravishda 0,4 g 



va 7,1  g bo'lsa ham da m uvozanat qaror topganda  10% vodorod  reaksiyaga 

kirishganligi  m a ’lum   b o 'lsa,  reaksiyaning  m u v o zan a t  k o n stan tasin i 

hisoblang.(Javob:

 

K =   1,1 

10-1).

14. Quyidagi reaksiyaning tezlik konstantasi 2,38 ga teng. C H 3COOC2H 5+  



+   N aO H   =   C H jC O O N a +   C2H 5OH

Agar  3  litr  0,5  M   etilatsetat  va  2  litr  1  M  N a O H   eritm alarini 

aralashtirsak,  reaksiyaning  b o sh lan g 'ich   vaqtidagi  tezligini  hisoblang 

{Javob:

 

0,29  m ol  /1  s).

15. Agar reaksiyaning 45°C va 22°C dagi tezligi  mos ravishda 8,4x1 O'2 

m ol/l-s va  9,1 M0'3  m ol/l-s  b o 'lsa,  reaksiya  tezligining  h a ro ra t  k o effit- 

siy en tin i  hisoblang.  {Javob:  у =   2,6).

16.  Quyidagi  reaksiyada:

a)  hajm ni  oshirganda;b)  suv  b ug'ini  kondensatsiyaga  u ch ratg an d a 

C 0 2(g)+   H 2(g)<  ->  C O (g)  +   H 20 (g)  m uvozanat  qay tarafga siljiydi?

17.  N 0 2  ning  quyidagi  reaksiyaga  b in o an   p arch alan ishini  q anday 

kam aytirish  m um kin?  2 N 0 2(g)  <-»  2 N O (g)  +  0 2(g);  ДН  >  0.

18.  M uvozanat  holatid a turgan sistem ada:

2 N 0 2(g) +   0 3(g)  +>  N

2

0

5



  +   0 2(g)

a)  N 0 2 konsentratsiyasini  oshirsak;

b)  0 3  konsentratsiyasini  oshirsak;

d)  N 20 3  konsentratsiyasini  kam aytirsak;

e)  0 2 konsentratsiyasini oshirsak qolgan m oddalarning konsentratsiyasi 

qanday o'zgaradi?

19.  Quyidagi reaksiyada m oddalarning m uvozanat konsentratsiyalari:

2 N O ,,  +   0 „   ,  <->  2 N O „  ,

( g )  

2 ( n )  



2 ( g )

N 0 —0,04  m o l/1 ,  0 2—0,06  m o l/1 ,  N 0 2—0,02  m ol/1  b o 'ls a , 

m uvozanat  konstantasini  ham da  N O   va  0 2  ning  bo shlan g 'ich   k o n sen - 

tratsiy alarin i  h isob lang.  {Javob:



 

К  =  4,16;  [N O ]b  ,|  =   0,06  m o l/1 ;

IO 2]b0A.  =   ° -07

20.  M uvozanat  holatida  turgan   sistem aning  hajm ini  2  b arob ar  ka- 

maytirsa,  2N O (g)  +   0 2(g) <->  2 N 0 2(g) to'g'ri va  teskari  reaksiyalarning  tezlik- 

lari necha  barobar o'zgaradi?  {Javob:



 

M os ravishda 8 va 4 m arta ortadi).



21.  Uglerod  (II)  oksidi va suv bug‘ining dastlabki konsentratsiyalari

0,03  mol/1  ga teng:

C

°

l s ,  +



  H

2

° (e )  «



  C

0

2,g>  +   H



, S)

Agar  C 0 2  ning  m uvozanat  konsentratsiyasi  0,01  m ol  /1  b o ‘lsa, 

reaksiyadagi  C O ,  H 20   va  H 2  ning  m uvozanatdagi  konsentratsiyalarini 

hisoblang.

22.  M a ’lum  bir h a ro ra td a   quyidagi  reaksiyada  2 S 0 2  +   0 2  <->  2 S 0 3 

m o d d alarn in g   m u v o zan at  k o n sen tratsiy asi  quyidagicha:  [ S 0 2]  =   0,04 

m o l/1 ;  [ 0 2]  =  0,06  m o l/l;  [ S 0 3]  =  0,02  m ol/1.  Reaksiyaning m uvozanat 

konstantasini,  S 0 2 va 0 2 ning dastlabki konsentratsiyalarini hisoblang.

23.  Quyidagi  reaksiyada:


Download 5.87 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   61




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling