Anorganik moddalarning muhim sinflari. Oksid,asos,kislota va tuzlar

Gidridlarning olinishi
2Me + H₂ = 2MeH (Me = Li, Na, K)
Me + H₂ = MeH₂ (Me = Mg, Ca)
Nomlanishi: Element nomiga „gidrid” so’zi qo’shiladi:
CaH₂-kalsiy gidrid; FeH₂-temir (II) gidrid; NaH-natriy gidrid; va h.k.
IV va V guruhning asosiy guruhcha elementlari hosil qilgan gidridlar maxsus nom bilan nomlanadi: SiH₄- silan; Si₃H₈- trisilan; SbH₃-stibin, AsH₃-arsin, BiH₃-vismutin, PH₃-fosfin, As₂H₄- diarsin, BH₃-boran, B₂H₆-diboran, B₅H₁₁-pentaboran va h.k.
Galogenidlar –galogenlar (F, Cℓ, Br, I) ning elektromanfiyligi kichik bo’lgan elementlar bilan hosil qilgan birikmalari.
Past (+1, +2, ba’zan +3) oksidlanish darajasiga ega bo’lgan metallarning xloridlari – ion kristall panjarali qattiq moddalar bo’lib, yuqori temperaturada suyuqlanadigan va suvda yaxshi eriydigan moddalardir.
Oraliq metallarning yuqori oksidlanish darajasiga ega bo’lgan galogenidlari molekulyar kristall panjarali kovalent birikmalar bo’lib, suyuqlanish temperaturasi past, organik erituvchilarda eriydigan va suv ta’sirida gidrolizlanadigan moddalardir.
Elementlarning galogenli birikmalarida elementlarning maksimal valentligi galogenga nisbatan F-Cℓ-Br-I qatorida chapdan o’ngga o’tgan sari kamayadi. Masalan, SF₆ mavjud, ammo SCℓ₆ mavjud emas, shuningdek PF₅, PCℓ₅ mavjud bo’lgani holda PBr₅, PI₅ , PBr3, PI3 lar mavjud emas.
Kovalent bog’lanishli (ba’zi p va d-elementlarning galogenidlari) galogenidlar „ko’prikli” polimer tuzilishli zanjirlar hosil qiladi:



Alyuminiy xlorid faqatgina 700⁰C dan yuqori haroratda AℓCℓ₃ holida, undan past temperaturada esa polimer ko’rinishda mavjud:

Temir (III) xlorid bilan ham xuddi shunday reaksiyalarni yozish mumkin. Galogenidlarning ionli yoki kovalent tabiatga ega bo’lishi elementning oksidlanish darajasiga ham bog’liq. Masalan: FeCℓ₂ ionli tabiatga ega bo’lsa, FeCℓ₃ kovalent xarakterga ega. PbCℓ₂ ionli tabiatga PbCℓ₄ esa kovalent tabiatga ega va h.k.
Metallmaslarning galogenidlari suyuq yoki gaz holidagi kovalent bog’lanishli birikmalardir.
Trigonal bipiramida shakliga ega bo’lgan sp³d – gibridlangan ba’zi galogenidlarning tuzilish formulalari quyida berilgan:

PF₅ SF₄ CℓF₃ (ArF₂)
AsF₅ SeF₄ BrF₃ KrF₂
SbF₅ TeF₄ IF₃ XeF₂
Tipik metallmaslarning galogenidlari (CCℓ₄; SF₆; NI₃ va h.k) suvda kam eriydi va amalda gidrolizlanmaydi.
Ba’zi galogenidlar (HgCℓ₂, CdI₂, PtCℓ₄, AuCℓ₃ va shunga o’xshashlar) suvda eriydi, ammo amalda dissotsilanmaydi va shuning uchun gidrolizga uchramaydi.