AZƏrbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti
Download 5.13 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Pulun diktaturası
- . Lenini alim kimi qiymətləndirməmə- yin özü ədalətsizlikdir.
- Lenin qüdr ətli intellektə malik qeyri-adi adam idi. O, günahkar idi, lakin «dahi günahkar» idi.
- Analoji müqayis ə nəticəsində demək olar ki, o dövrdə d ə, elə bu gün də bəzi dövlət rəhbərləri yaranmış vəziyyəti
|
t əzad əmələ gəlmişdir. Leninin
2 (1870-1924) r əhbərliyi ilə işlənib hazırlanmış sosializm x ətti, sosializm quruculuğunun Stalin 1 t ərəfindən zor-
1 Bax: Süleymanov Oljas. Az-Ya. – B.: Az ərnəşr, Azərbaycan Bədii T ərcümə və Ədəbi Əlaqələr Mərkəzi. 1993, s. 10. 2
Qeyd: ABŞ prezidenti olmuş oğul Corc Buş Usamə bin Ladeni Lenin və Hitlerlə bir sıraya qoyub. O, Amerikanın hərbi zabitlər assosiasiyasının qarşısında çıxışı zamanı dünyanın vaxtilə Leninin və Hitlerin açıq bəyanatlarına fikir vermədiyini və bunun milyonlarla insanın ölümünə gətirib çıxardığını vurğulayıb və qeyd edib ki, bu gün Usam
ə bin Laden və onun müttəfiqləri öz niyyətlərini Lenin və Hitler kimi açıq bildirirl ər.
Pulun diktaturası
114
Görün n ə dərəcədə ədalətsiz müqayisədir. Lenini alim kimi qiymətləndirməmə- yin özü ədalətsizlikdir. Rus hərbi tarixçisi Dmitri Volkoqonov (1923-1996) «Lenin: siyasi portret» əsərində göstərir ki, əvvəllər deyirdilər ki, Lenin daha 20 il yaşasaydı h ər şey başqa cür olardı. Bu tam yanlış fikirdir. Lenin yüz faiz Stalinin mənəvi atası idi. Rusiyanın bütün fəlakətlərinin kökü – Lenində və leninizmdədir. Eyni zamanda Lenin qüdr ətli intellektə malik qeyri-adi adam idi. O, günahkar idi, lakin «dahi günahkar» idi. Qorbaçovun prezidentliyi dövründ ə radikal əhval-ruhiyyəli demokratlar mavzo- leyd
ən V.İ.Leninin cəsədinin götürülməsi və torpağa basdırılması qərarının çıxarıl- mas
ına cəhd etmişlər. Onlar B.N.Yeltsinin prezidentliyi dövründə də buna təşəbbüs göst
ərmişlər. SSRİ dağıldıqdan sonra V.İ.Leninə qoyulmuş çoxsaylı heykəllərin ço- xu sökülmüş, muzeylər bağlanmış, adı şəhərlərin, küçələrin, müəssisə və təşkilatların üz ərindən götürülmüşdür. 1993-cü ildən hətta Moskvada, Qızıl meydanda, Lenin mav zoleyi qarşısındakı 1№-li qarovul postu ləğv edilmişdi. 2001-ci ildə Kremldə m ətbuat konfransında sələflərindən fərqli olaraq V.V.Putin V.İ.Leninin cəsədinin bas dırılmasının əleyhinə çıxmış və demişdir: «Ölkə 70 il Sov.İKP-nin inhisarında ya şamışdır. Bu bütöv nəslin həyat dövrüdür və çox insanlar öz şəxsi həyatlarını Le- ni nin adıyla bağlayırlar. Leninin dəfni onu göstərəcək ki, onlar yanlış dəyərlərə sita- yiş etmişlər, qarşılarına yanlış məqsədlər qoymuşlar və onların həyatı bihudə yaşan- mışdır». V.V.Putin qeyd etdi ki, V.İ.Leninin cəsədinin basdırılması cəmiyyətdə və- ziyy əti poza bilər və «Rusiyanın real yeniləşdirilməsinə mane ola bilər». Bununla ya- naşı, o vurğuladı ki, «əgər biz iqtisadiyyatı və siyasi mühiti dəyişsək, onda bu əhali- nin böyük hiss əsinin şüurunun qaçılmaz dəyişilməsinə gətirib çıxaracaq». Və onda « əhalinin böyük əksəriyyətinin həyata yeni baxışlarına arxalanaraq biz Rusiya xalqı- nın iradəsini yerinə yetirəcəyik. Lakin o necə olacaq, biz gələcəkdə baxacağıq». (Bax: Zenkoviç N.A.Putin ensiklopediyası. Ailəsi. Komandası. Rəqibləri. Ardıcılları. (Rus dilind ən tərcümə). Bakı.: «Nurlan», 2006, s. 364-365). Tarix göst ərir ki, bəzi dövlət başçıları çox hallarda öz səviyyələrinə uyğun fikirlər söyl əmişlər. Oğul Corc Buşun səviyyəsi insanları, özü də 55 cildlik əsər yazan, əvvəlki mütəfəkkirləri oxuyub təhlil edən bir insanı bu cür qiymətləndirməyə əsas verirmi? «Times» q əzetinin məlumatına görə keçirilən psixoloji tədqiqatdan sonra məlum olub ki, ABŞ-ın sabiq prezidenti oğul Corc Buş 1920-ci illərin əvvəllərində prezident olmu
ş Uorren Hardinqi (1865―1923) çıxmaq şərtilə, intellektual səviyyəsinə görə XX
əsrdəki bütün ABŞ prezidentlərindən geridə qalır. (Uorren Hardinq 1921―1923- cü ill
ər ərzində ABŞ-ın prezidenti olmuşdur). Kaliforniya Universitetinin psixoloqu Din Kit Simonton «Siyasi psixologiya» jur- na lında prezidentlərin intellektini qiymətləndirərkən tərcümeyi-halları əsas götürərək yazır ki, oğul prezident C.Buşun açıqlığa, yeniliyə, öyrənməyə, fantaziyaya, este- tikaya, d əyərlərə və ideallara olan marağı sıfra bərabərdir. H ələ bütün bunlar C.Buşun prezident işlədiyi dövrün təhlili idi. O, artıq prezident deyil, bundan sonra onun haqqında nələr yazılacaq – bunu isə tarixin ixtiyarına bura- xaq.
Pulun diktaturası
115 la q
əbul etdirilmiş ağır nəticələri, yolları və metodları, N.S.Xruşşovun «demokratiya» və «şəxsiyyətə pərəstişliyə qar- şı» addımları, ziddiyyətlərlə dolu qeyri-elmi fəaliyyətinin xa- rakteri
2 , L.İ.Brejnevin, Andropov və Çernenkonun heç nədən
1 Qeyd: B əxtiyar Vahabzadə «İnsanla, torpaqla üz-üzə» adlı kitaba yazdığı ön sözdə qeyd edir: «Stalin ölübs ə də stalinizm bu gün belə yaşayır və bizim demokratiyaya v ə aşkarlığa doğru gedən yolumuzu yenə də kəsir. Mən bu dəhşəti hər yerdə, hər gün hiss edir əm. Buna baxmayaraq, çox yerdə eşidirik: «Ölünün dalınca nə qədər danı- şarlar? Bəs deyil?». Mən deyirəm, bəs deyil, Stalinin ölümüylə onun ənənəsinə son qoyulsayd ı, bəs olardı. Axı, son qoyulmayıb, axı bu gün də danışanın ağzını yu-
n əşr, 1989, s. 5). Fikrin söyl ənilməsindən müəyyən müddət keçməsinə baxmayaraq bu gün də aktu- al dır. Stalin milyonlarla insanın düşünmək qabiliyyətini sanki əlindən almış, hamının əvəzinə sanki özü düşünürdü. (Bu xüsusiyyət təkcə Stalində deyildir. Hakimiyyət başında olanların əksəriyyəti bu cür düşünürdü. Fransız filosofu və hüquqşünası Mon teskyö Mişel de (1533-1592) doğru demişdir: «Ötən əsrlərin təcrübəsindən mə- lumdur ki, hakimiyy ətə malik olan hər bir şəxs bu hakimiyyətdən sui-istifadə et- m əyə meyillidir və o istiqamətdə son həddə çatana qədər irəliləyəcəkdir)». Stalin bir çox xüsusiyy ətlərinə görə «dahi» şəxsiyyət olmuşdur. ABŞ prezidenti Trumen atom bombası haqqında ilk dəfə Stalinə iyulun 24-də Potsdam konfransı zamanı da- nışmışdı. Trumen Stalinə
«söz g əlişi» bildirmişdi ki, amerikalıların fövqəladə dərə- c ədə dağıdıcı qüvvəyə malik yeni silahı vardır. Trumenin xatırladığı kimi, Stalin bu- na «xüsusi maraq göst ərməmişdi. O, yalnız bunu demişdi ki, belə bir xəbəri eşitməyə şaddır və güman ki, biz ondan Yaponiyaya qarşı lazımınca istifadə edə bilməyəcə- yik». Bu hadis ədən beş il sonra öyrəndiyimiz kimi, Stalin bomba haqqında hər şeyi h ətta Trumendən əvvəl bilirmiş. (Bax: U.P.Loren. İnsan və atom. Azərbaycan Dövlət N əşriyyatı. Bakı.: 1975, s. 167). Həqiqət naminə deyək ki, II Dünya müharibəsindəki q ələbə Stalinin adı ilə bağlıdır. 2
Qeyd: Tarix heç vaxt N.S.Xruşşovun BMT-nin yığıncağındakı biabırçı hə- r əkətini unutmaz. O, salonu bürüyən səs-küyə etiraz əlaməti olaraq ayaqqa- bılarını çıxarıb xitabət kürsüsünə döymüşdür. Baş Assambleyanın sədri icla- sı yarıda kəsməyə məcbur olmuşdur. Budur bizim marksist adlandırdığımız r əhbərlərimizin əsl siması. Onun genetikay a qarşı qəti, kəskin və ardıcıl olaraq söylədiyi fikirləri biologiya elmin ə vurduğu ziyan, «qarğıdalı epopeyası» barədə illərlə davam ed ən hay-küyü öz dövründə mütərəqqi insanları çaş-baş salmışdı. Bütün bun ların nəticəsidir ki, həqiqəti dolayı yolla ifadə edən lətifələr yaranırdı. Stalin dövrünü xarakteriz ə edən bir lətifədə deyilir ki, guya Xruşşov XX qu- rultayda m əruzə edib qurtarandan sonra kimsə yerindən qışqırır: Pulun diktaturası
116 x əbəri olmayan» xəstə təxəyyüllər 1 il
ə Baş Katib işləmələri, M.S.Qorbaçovun qeyri-ciddi yenid ənqurması sosializm demək deyildi. SSRİ-nin «Ulduz»lu rəhbəri L.İ.Brejnevin 2 , sonra is ə M.S.Qorbaçovun dövründ ə iqtisadi inkişaf səviyyəsinin aşağı düşməsi artıq məlum idi.
- O vaxt niy ə susurdunuz? Xruşşov: - Soruşan kimdir? (Zaldan cavab gəlmir) – kimdir bunu soru- şan? (Zaldan cavab gəlmir). Susursunuz? Bax, biz də susurduq. Görün ölk ə hansı prinsiplərlə, necə idarə olunurdu. 1 Qeyd: 1979-cu ilin iyununda yüks ək dairələrin Vyana görüşündə L.İ.Brej- nev faktiki olaraq, yeriy ə bilmirdi. 1980-cı ildə o, Qazaxıstanın 60 illiyi mü- nasib
əti ilə Alma-Ataya getmişdir. O illərdə Brejnev çox pis vəziyyətdə idi. Min n
əfərlik möhtəşəm zalda Qazaxıstanın birinci katibi Kunayev L.İ.Brej- ne vin şərəfinə qədəh qaldırar-qaldırmaz, o, qəfildən durub qapıya yönəlmiş v ə gedib öz maşınına əyləşmişdi. Mərasim iştirakçıları başa düşürlər ki, Brejnev yen ə kələfin ucunu itirib, hara, niyə gəldiyini unudub. Bunu görən Qa zaxıstanın rəhbərliyi tez-tələsik, ləngimədən maşınlara doluşurlar və qa- baqcadan n əzərdə tutulmayan, proqramda olmayan istiqamətdə maşın karva- nı yola düşür. V ə yaxud 80-cı illərdə Azərbaycana gəlmiş L.İ.Brejnev möhtəşəm sa- rayda Az ərbaycan əvəzinə Əfqanıstan oxuması, vərəqləri səhv salması yəqin ki, tarixi h əqiqət olaraq, gələcək nəsillərə çatdırılacaq. Tarixd ə ölkə başçılarının qeyri-adi hərəkətləri barədə çox yazılıb. Hətta insanlarda b əzən belə təsəvvür yaranıb ki, prezidentsiz də ölkə idarə olunur. M əsələn, 1865-1869-cu illərdə Amerika prezidenti olmuş Endryu Conson (1808-1875) heç bir m əktəbdə oxumamışdır. 17 yaşı olarkən gələcək həyat yol daşı Eliza Mak Kardel ona oxumağı öyrətmişdir. Conson geydiyi bütün kost yumları şəxsən özü tikirmiş. Və yaxud N.S.Xruşşov heç bir ali təhsili olmadan ölk əni idarə etmişdir. Reyqan prezidentliyi dövründə bir paltarı ikinci d əfə geyməmişdir və s. 2
Q əhrəmanı və Sosialist Əməyi Qəhrəmanı adına layiq görülüb. Bundan başqa, 1976-cı ildə marşal hərbi rütbəsi ilə təltif olunub, hansı ki, müharibə başlananda və qurtaranda polkovnik rütbəsində olub. Onun 8 – Lenin ordeni, 2 – Qırmızı Bayraq, II dərəcəli Boqdan Xmelinski ordeni, I dərəcəli V ətən müharibəsi ordeni, Qızıl Ulduz ordeni olub. Sülh dövründə o, yüksək h ərbi orden olan Qələbə ordeni ilə təltif olunub. Bu sırf hərbi orden idi. Bu- Pulun diktaturası
117 Ölk
əni xilas etmək lazım idi. Lakin “bu xilasetmə” ölkə- nin dağılması ilə nəticələndi. Sosializmdən bazar münasibətlə- rin ə keçid və SSRİ-nin dağılması həm obyektiv, həm də sub- yektiv amill ərdən irəli gəlmişdir. Daha belə yaşamaq olmazdı. Lakin m əqsədi elan etmək başqa, onu həyata keçirmək isə ta- mamil ə başqadır. M.S.Qorbaçovun dövrü çətinliklərlə, əks qüv- v ələrin müqaviməti ilə qarşılaşdı 1 . Bundan əlavə, səriştəsiz hə- r əkətlərlə belə çətinliklər daha da dərinləşdirilirdi. Qorbaçov nu Böyük V ətən müharibəsində qələbəyə görə təltif edirdilər. Bunlardan başqa, köhnə sosialist ölkələrinin çoxsaylı mükafatları ilə təltif olunmuşdur. Bütün bunlar xalqda bir ikrah hissi oyatsa da heç kim cür ət edib, ona qar şı çıxmırdı. Lakin yaxınlıqlarından istifadə edib, o zamankı SSRİ Ali So- veti R əyasət Heyətinin sədri olmuş Podqornı bir gün ona demişdir: Leonid İliç, artıq Sizdən anekdotlar danışırlar, deyirlər ki, Brejnev cərrahiyyə əmə- liy
yatına uzanıb – sinəsini enliləşdirir, təzə ordenlər üçün yer düzəldir.
1 Qeyd: Katolik kils əsinin siyahısında 264-cü Roma papası II İohani Pavel M.Qorbaçovun ictimai-siyasi hadis ələrdə rolunu belə qiymətləndirir: «Qor- baçovun xidm əti ondadır ki, o, Şərqi Avropadakı və öz ölkəsindəki proseslə- rin qarşısını almağa cəhd etmədi… Bu xadim vəziyyəti aydın görürdü, am- ma neyn əməli ki, tale ona dağıntı və xaosdan başqa heç nə verməmişdi». Papanın fikrincə, Sovet imperiyasının süqutunda başlıca rolu iki hadisə oy nayıb: partiyanın XX qurultayında Xruşovun məxfi məruzəsi və Aleksan- dr Soljenitsının imperiyaya vurduğu güclü zərbə. Qorbaçov hakimiyyətə gə- l ən zaman bu imperiyanın ölümünü bir fakt kimi təsdiq etməli oldu. (Bax: Tet çer zarafatı xoşlamır. Məşhur adamların həyatından bilmədiyimiz faktlar. B.: Yazıçı, 1994, s. 3-6). «D əmir ledi» Marqaret Tetçer Sovet İttifaqının keyfiyyətcə yeni şəraitə keçdiyini duyan ilk Q ərb liderlərindən biri idi. 1984-cü ildə Londonda M.S.Qorbaçovu q əbul edərkən Tetçer özünəməxsus siyasi duyumla nəinki sovet c əmiyyətində yeni əhval-ruhiyyəni hiss etmişdi, hətta onu da başa dü- şürdü ki, SSRİ rəhbərliyində prinsipcə yeni siyasi kursla işləməyi bacaran qüvv
ələr var. (Bax: yenə orada, s. 15). H ətta o vaxtlar dünyanın sivil ölkələrində dərslik kimi qəbul edilmiş ki- tablarda bel ə M.S.Qorbaçovun islahatlarına diqqət yetirilmiş, lakin onun nə- tic əsinin necə olacağı haqqında konkret fikir söyləməkdən çəkinmişlər. (Bax: Макконнелл К.Р., Брю С.Л. Экономикс: Принципы, проблемы и политика. В. 2т.: Пер. с англ. 11-го изд. Т.I. – М.: Республика, 1992, с. 47, 50).
Pulun diktaturası
118 bütün c
əmiyyətin canına hopmuş sərxoşluğu az qala əlin bircə h ərəkəti ilə ləğv etmək qərarına gəlmişdir. Onun prezidentliyi dövründ ə, 1985-ci ildən başlayaraq spirtli içkilərin istehsalını v ə satışını kəskin şəkildə azaltdılar, xeyli üzüm sahələrini məhv etdil ər. İstehsalatı spirtsiz içkilər istehsalına yönəltdilər. Bəs n əticə necə oldu? Problemi həll edə bilmədilər, daha yeni prob- leml ər meydana çıxdı – əldəqayırma araq çəkilməsi kəskin su- r ətdə artdı, şəkər qıtlığı yarandı, araq-şərab möhtəkirliyi güc- l əndi, ölkə on milyardlarla valyuta itirdi, dövlət büdcəsinə kəs- kin z ərbə vuruldu. Bir t ərəfdən hakimiyyət orqanlarının qətiyyətsizliyi, təd- birl ərin alayarımçıq aparılması, digər tərəfdən isə əks qüvvələ- rin müqavim əti ölkəni fəlakət həddinə gətirən inzibati-amirlik sistemind ən yaxa qurtarmağa imkan vermirdi. Bunlarla yanaşı, aşkarlıq, cəmiyyətin demokratikləşdiril- m əsi, siyasi sərbəstlik yolunda ilk addım atılması kimi müsbət hal ları da qeyd etməmək olmaz. Eyni zamanda o dövrdə nazir- likl ərin və baş idarələrin əmrləri ilə hərəkətə gətirilən köhnə tə- s ərrüfat mexanizmi yenə də saxlanılırdı. Bir çox köklü prob- leml ər hələ də həllini gözləyirdi. Analoji müqayis ə nəticəsində demək olar ki, o dövrdə d ə, elə bu gün də bəzi dövlət rəhbərləri yaranmış vəziyyəti bütövlükd ə dərk etməkdə çətinlik çəkirlər. İqtisadiyyatda və h əyatın bütün sahələrində bazar münasibətləri lazımı də- r əcədə dərk edilmir, onun müsbət və mənfi nəticələri haqqın- da insanların çoxunda tam təsəvvür yoxdur. XVIII
əsrin fransız utopik sosialisti Tomas Myunser (1490-
1525), utopik sosialist, ingilis humanist yazıçısı dövlət xadimi Tomas Mor (1478- 1535), sonralar fransız utopik sosia- listl
əri Anri Klod De Ribrua, Sen-Simon (1760-1825), Şarl Fur- ye (1772-1832), Qabriel Bonn de Mabli (1704-1785), Morelli (t ərcümeyi-halı məlum deyil), ingilis Robert Ouen (1771- 1858), italyan fil osofu, şair, siyasi xadim, utopik kommunizmin yaradıcısı Dominikan, 1598-1599-cu illərdə Kalabriyada
Pulun diktaturası
119 İspaniya hökmranlığına qarşı qəsdə başçılıq etmiş, 27 ilə yaxın h əbsdə olmuş Tommazo Kampanella (1566-1639) belə hesab edirdil ər ki, ən yaxşı cəmiyyət o cəmiyyətdir ki, hər kəs tə- min olunmuşdur və heç kimin artıq var-dövləti yoxdur. Bə- zi utopistl ərə görə mülkiyyət o həddə qədər məqbul sayıla bil ər ki, bu hədd daxilində insan ondan yalnız yaşamaq va- sit əsi kimi istifadə etmiş olsun. 1991-ci ild ə Türkiyənin sabiq prezidenti Turqut Özal Moskvaya s əfər etmişdi. O zaman Özalın Mixail Qorbaçovla gö rüşü 5 saat çəkmişdir. Özal Türkiyədəki islahatların gedişin- d ən danışmış, Qorbaçov diqqətlə dinləmiş və müəyyən qeydlər apar mışdır. Təbii ki, o zaman Qorbaçov bazar iqtisadiyyatının n ə olduğunu bilmirdi 1 .
1 Qeyd: Tarix göst ərir ki, hətta bəzən ən güclü siyasətçilər belə, iqtisadiyyatı d ərk etməmişlər və siyasəti iqtisadiyyatdan üstün tutmuşlar. Böyük ingilis iq tisadçısı Con Meynard Keyns 1934-cü ildə «Böyük depressiya»nın ən qız- ğın çağında ABŞ prezidentinə yardım göstərmək üçün Böyük Britaniyadan Va şinqtona gəldi. O zamankı ABŞ prezidenti Ruzveltlə Con Keynsin birinci v ə yeganə görüşü dünyada çox söz-söhbətə səbəb oldu. Bu söz-söhbətin ma- hiyy əti isə ondan ibarət idi ki, Ruzvelt Keynsin dəlillərini və hesabatlarını «başa düşmürdü», çünki iqtisadiyyatdan zəif başı çıxırdı. Ruzveltl
ə Keyns təkcə eyni dildə danışmırdılar həm də onların hər ikisi- nin yaxından tanış olduqları bir problemi müzakirə edirdilər. Ancaq Ruzvelt praktiki, Keyns is ə nəzəri cəhətdən. Bu görüşü izləyən müşahidəçilərin fik- rin ə görə C.Keynsin dəlillər sistemi inandırıcı idi, lakin Ruzvelt onu başa düşməyib. Fransua Bedarida Uinston Çerçillin h əyatı haqqında yazdığı əsərdə, onu güclü şəxsiyyət və siyasətçi kimi xarakterizə edir. Lakin eyni zamanda qeyd edir ki, o, n ə Freydin, nə də Marksın əsərləri ilə tanış deyildi. Hətta o iqtisa- di bazis ə heç bir əhəmiyyət verməmişdir. (Bax: Бедарида Ф. Черчиль / Пер. с фр. Е.Н.Юдинов (Жизнь замечат. людей: Сер. биогр. Вып. 847) – М.: Мол. Гвардия, 2003, c. 175; Qafarov Ş.S. Müasir iqtisadi sistem və qloballa şma. (Monoqrafiya). Bakı.: 2005, s. 369-371). Uzun müdd ət (1965-1985-ci illərdə) SSRİ Dövlət Plan Komitəsinin s ədri işləmiş N.K.Baybakov yazır ki, bir gün N.S.Xruşşov məni yanına ça- ğırdı və söhbət əsasında qəflətən dedi: Pulun diktaturası
120 XX
əsrin yetmiş ili ərzində SSRİ-də «sosializm» ideyası, el min, praktikanın bütün sınaqlarından keçmişdir. O zaman in- sanlar öz g ələcəyini sosializmdən kənarda təsəvvür etmirdilər. Bu reallıq idi. Pol A.Samuelson yazırdı: «Sosializm – bu siyasi n əzəriyyəyə görə, işçi qüvvəsi istisna olmaqla bütün istehsal amill əri cəmiyyətə məxsus olmalıdır. Bu kapitaldan gələn gəliri kapitalizm ə nisbətən daha bərabər sürətdə bölməyə imkan ve- r ərdi»
1 .
ət başçıları və onların ətrafındakılar özlərinin ha- kimiyy ətini möhkəmləndirmək naminə sosializmi müdhiş d ərəcədə deformasiyaya uğratmışdılar, onun əsl mahiyyəti- ni boğmaq üçün amansız bir mexanizm yaratmışdılar.
- M ərkəzi Komitənin Rəyasət Heyəti məqsədəuyğun hesab edir ki, Sizi SSRİ Dövlət Plan Komitəsinin sədri təyin etsin. Bu gözl
ənilməz, mənim üçün yeni və böyük təklif idi. Ona görə də de- dim:
- Nikita Sergeyeviç m ən iqtisadçı deyiləm. Və ölkənin xalq təsərrüfatı- nın planlaşdırılmasının öhdəsindən gələ bilmərəm. O, m ənim sözlərimdən heç də təəccüblənmədi və dedi: - B əs mən? Bəyəm mən iqtisadçıyam? Mənim planlaşdırmadan başım çıxır ki? Buna baxmayaraq bütün ölkənin iqtisadiyyatına rəhbərlik edirəm. Bel
ədir yoxsa yox? - B
əli, lakin bir var ayrı-ayrı sahələr üzrə tapşırıq verəsən, bir də var ki, bütün sah ələri balanslaşdırasan. Bunlar başqa-başqa şeylərdir. Bu gün re- surs
ların qarşılıqlı əlaqəsini və meylini hesablamaq və məsələnin düzgün op timal variantını tapmaq çətindir. Xruşşovu inandıra bilmədim. (Bax: Байбаков Н.К. От Сталина до Ельцина. – М.: ГазОил пресс, 1998, с. 110). M.S.Qorbaçovla B.N.Yeltseni müqayis ə etməli olsaq, Yeltsen populist, Qorbaçov is ə həm populist həm də praqmatik idi. Turqut Özal v ə Süleyman Dəmrəli müqayisə etməli olsaq, demək la- zımdır ki, hər ikisi ixtisasca mühəndis, mərkəz sağ ideologiyasına qulluq ed ən, lakin fərqli şəxsiyyətlər olublar. Turqut Özal xalq adamı, əsl mənada iq tisadiyyatı dərindən bilən islahatçı idi. Süleyman Dəmirəl isə siyasətlə oynayan, sözün h əqiqi mənasında, populist siyasətçi idi. 1
– М.: «БИНОМ», «Лаборатория Базовых Знаний», 1999, с. 794. |
