B. Abidov, О. G‘. Azimov, U. А. Ziyamuhamedova neft-gaz sintezi asoslari

Parafinlarni siklizatsiyalash

Aromatik uglevodorodlar manbai sifatida Rossiya tadqiqotchilari B.A. Kazanskiy va boshqalar tomonidan parafinlarni siklizatsiyasi jarayoni ikkinchi jahon urushigacha ochilgan bo‘lsada, oxirgi vaqt- gacha sanoatga tatbiq qilinmagan, chunki u texnologik nuqtai nazar- dan murakkab, katalizator tezda faolligini yo‘qotadi (xrom oksidlari aluminiy oksidida), jarayon kichik ishlab chiqarish quvvatiga ega.

Keyingi yillarda jarayonni oddiyroq amalga oshirish maqsadi- da qaynar qatlamli jarayon haqida unnalib ko‘rildi, biroq manbalar- da ushbu jarayonni muvaffaqiyatli chiqqanligi haqida ma’lumotlar yo‘q. Umumiy holida reaksiya quyidagi ko‘rinishga ega:

CH₃ - CH₂ - CH₂ - CH₂ - CH₂ - CH₃

+ 4H

H - geksan

Benzol

CH

3 2 2 2 2 2 3

H - Geptan

2

51

6.2. Aromatik uglevodorodlarni ajratish va

ajratib olish

Aromatik uglevodorodlarni ajratib olishning quyidagi usullari mavjud:

1) rektifikatsiya; 2) azeotrop haydash; 3) ekstrfaol haydash; 4) selektiv ekstraksiya; 5) adsorbsiya.

Aromatik uglevodorodlar ajratib olishning tejamliligini aniqlab beruvchi asosiy omillari ularning ilk xomashyodagi konsentratsiya- siga bog‘liq.

Ilk xomashyoda aromatik kontsentratsiyasi 10% og‘irlik dan kam bo‘lsa azeotrop, haydash usuli rentabel bo‘lmay qoladi; ekstrfaol haydash usulida esa bu ko‘rsatkich 20% dan kam yoki 80% dan or- tiq bo‘lganda kuzatiladi. Agar aromatikaning xomashyodagi miqdori 5% dan kam bo‘lsa qattiq adsorbent yordamidagi adsorbsiya usuli ishlatiladi.

Amaliyotda, asosan, azeotrop va ekstrfaol haydash, selektiv ekstraksiya usullari ishlatiladi.

1.