B. Аbidov, О. G‘. Аzimov, U. А. Ziyamuhamedova neft-gaz sintezi аsоslаri

3.3.1.3. Gazlarni quritish
Gazlardan suv bug‘larini ajratib olish zaruriy operatsiya bo‘lib,
bunda gazlarni komponentlarga ajaratish jarayoni ko‘pincha juda
past haroratda (– 100ºC da) amalga oshiriladi. Suv ayrim katalizator-
larni zaharlaydi, u uglevodorodlar bilan quvurlarga tiqilib qoluvchi
kristallogidrad hosil qiladi.
Quritish suyuq va qattiq qurituvchilar yordamida amalga oshi-
riladi. Suyuq qurituvchilar sifatida ko‘p atomli spirtlar – di va tri-
etilenglikollar ishlatiladi. Quritish jarayoni qarama-qarshi oqimda
harakatlanuvchi gaz va qurituvchi vositasida kolonnada amalga oshi-
riladi. Jarayon normal sharoitda olib boriladi. Q‘uritilgan gaz ko-
lonnalarning yuqorisidan qattiq adsorbentlarda oxirigacha quritish
uchun yo‘naladi, qurituvchi esa regeneratsiyaga yuboriladi. Suyuq
qurituvchilarning ishlatilishi yetarli darajada yaxshi quritilgan gaz
olishga imkon bermaydi, undan tashqari, suyuq qurituvchilar agres-
sivdirlar.
Hozirgi vaqtda tobora keng doirada qattiq adsorbentlar aluminiy
oksidi, alyumogellar, silikagellar, turli tabiiy va sintetik ayumosili-
katlar ishlatila boshladi.
Quritish jarayoni gaz oqimini adsorbent bilan to‘ldirilgan ko-
lonnadan o‘tkazish orqali odatdagi yoki yuqoriroq haroratda amal-
ga oshiriladi. Regeneratsiya tabiiy adsorbentlar uchun 140ºC haro-
ratda, sintetik adsorbentlar uchun esa 270–300ºC da issiq metan–
vodorod aralashmasi oqimi bilan amalga oshiriladi. Ushbu adsor-
bentlar kam chiliklari sifatida ularning past o‘tkazish qobiliyati, yu-
qori bo‘lmagan namlik sig‘imi (5–8%) va C
3
–C
4
uglevodorodlarini
g‘ovaklarini to‘ldirib qo‘yadigan va kokslashga olib keluvchi poli-

---

34
merlash qobiliyatini ko‘rsatish mumkin. Keyingi vaqtlarda moleku-
lar elaklar yoki seolitlar deb nomlangan sorbentlar muvaffaqiyatli
ishlatila boshlandi. Bundan tashqari, seolitlar 100ºC haroratgacha
ishlash va ular regeneratsiyasini adsorbent strukturasini 400ºC ha-
roratgacha buzmay o‘tkazish mumkin. Seolitlarning katta afzalligi
h
2
S va CО
2 
larning bir qismini adsorbsiyalashi va buning natijasida
gazlarni qo‘shimchalardan tozalanishidadir.