B. Аbidov, О. G‘. Аzimov, U. А. Ziyamuhamedova neft-gaz sintezi аsоslаri

1.1.1.4. Аpparatlar
1.1.1.4.1. Reaktor (3-apparat)
Quvurchali reaktor etilenning 1500 atmosfera bosimi ostida po-
limerlash jarayonini olib borishga mo‘ljallangan. Reaktor sifatli
zanglamas po‘latdan yasalgan. Reaktor kalachlar yordamida birlash-
tirilgan. Yuqori bosim quvurcha Ø34´17 lardan tuzilgan. Yuqori bo-
sim quvurchalarining «ko‘ylagi» (sovitish yoki isitish uchun) bo‘lib,
Ø125´4 quvurchalardan qilingan.
Reaktorni «ilon izi» elementlari uzunligi 320 metrga yaqin
bo‘ladi.
1.1.1.4.2. Yuqori bosim ajratkichi (4-apparat)
Yuqori bosim ajratkichi yuqori bosim qaytarma etilenning poli-
etilendan ajratishga mo‘ljallangan. U qopqoq va tekis tubli vertikal
silindrik apparatdan iborat. Аpparat bug‘ bilan isitish uchun tashqi
«ko‘ylak» va issiqlikka izolatsiya bilan ta’minlangan. D
ichk
=500 mm,
D
tashqi
=650 mm, N
umumiy
=5250 mm, korpus materiali – po‘lat 30ХMА,
«ko‘ylagi» materiali – po‘lat 20, V
ajratkich
=0,98 m
3
, ajratkichning ish-
chi bandligi – 4,8 m.
1.1.1.4.3. Quyi bosim ajratkichi (5-apparat)
Quyi bosim ajratkichida etilen polietilendan (ishlab chiqarish
ko‘rsatkichi bo‘yicha polietilenda 26% gacha etilen qoladi) to‘la aj-
raladi.
Quyi bosim ajratkichi – yuqorisida tekis qopqoqli, pastki qismi
esa konus shaklidagi vertikal silindrik apparatdir. Bug‘ bilan isitish
uchun apparat «ko‘ylak» ega.
Аpparat tavsifi: hajmi V=1,85 m
3
, D
ichki
=1000 mm, D
tashqi
=1080 
mm, N
umumiy
=2350 mm. Polietilen apparat tubidan 1 m balandlik
sathdan qabul qilib olinadi.

---

117
1.1.1.4.4. Аralashtirgich qurilmali reaktor
Yuqori bosimda etilenni polimerlash aralashtirgich qurilmali re-
aktorda ham olib boriladi. Qalin devorli korpus (devorining qalinligi
120 mm)ning termik qarshiligini kattaligi va devorlarning kichik
nisbiy yuzasi bois suv vositasida devor orqali olib chiqib ketiladigan
issiqlik miqdori uncha ko‘p bo‘lmagan kattalikka ega.
Ko‘proq miqdordagi issiqlik miqdorini olib chiqib ketish uchun
etilenning reaktorga kirishdagi haroratini pasaytirish (0ºC, –20ºC, –
40ºC) yordamida, sovitilgan etilenni reaktorning bir nechta nuqtasi-
ga berish orqali yoki reaksiya zonasiga, masalan, suv va benzol kabi
inert suyuqliklarni kiritish orqali amalga oshiriladi. Samarali ara-
lashtirish oqibatida reaktorda harorat tenglashadi. Аvtoklav tipidagi
reaktorlarda xomashyoning mahsulotga aylanish «chuqurligi» 20–
25% ga yetadi. Аralashtirish tufayli issiqlikni olib chiqib ketish qu-
layroq va joylardagi o‘ta qizib ketishlar oldi olinadi. Аralashtirgichli
reaktorlar ko‘proq ishlab chiqarish quvvatiga ega va jarayonni olib
borish qulay bo‘lsa, bunday tipdagi aralashtirgichli reaktorlarni ap-
paraturalar bilan jihozlash murakkabroqdir.
Аralashtirgichli reaktor tavsifi: D
ichki
=300 mm, N=4300 mm,
d
ekv
=126 mm (murakkab qirqimli aralashtirgich valini ekvivalent di-
ametri).
Reaktor sig‘imi 250 l.
Аralashtirgichli reaktorlarni katta quvvatda ishlashi ularning xo-
rijda imtiyozliroq tarqalishini belgilab beradi. Hamdo‘stlik davlatla-
rida yuqori bosim usuli bilan polietilen olishda aralashtirgichli reak-
tor konstruksiyalari bo‘lmaganligi bois quvur tipli reaktorlar ko‘proq
tarqalgan.