B. Аbidov, О. G‘. Аzimov, U. А. Ziyamuhamedova neft-gaz sintezi аsоslаri

1.1.1.5. Yuqori bosim polietileni xossalari
Polietilen yuqori molekular parafindir. Polietilen molekulasi
uchun yakkam-dukkam yonaki metil guruhlari bo‘lgan (1000 atom
uglerodga 21,3 ta) chiziqli tarmoqlanmagan tuzilish xarakterlidir.
Оdatdagi temperaturali sharoitlarda yuqori bosim polietileni 55–
70% kristallik va 30–45% amorf qismlardan tarkib topgan. Polietilen
tashqi ko‘rinish bo‘yicha qattiq oq shoxsimon mahsulot bo‘lib, ush-
lab ko‘rilganda parafinni eslatadi.

---

118
Polietilen fizik xossalari. Quyi zichlik (eng yengil polimerlardan
biri), uzilishga yuqori mustahkamlik, quyi haroratlarda a’lo darajada
egiluvchanlik, issiqlik orqali parchalanish uchun yuqori temperatura.
Polietilenning kimyoviy xossalari. Konsentrlangan kislota va
ishqorlar ta’siriga a’lo darajada qarshilik, turli moy va erituvchilar
ta’siriga yaxshi qarshilik, namlikning uncha ko‘p bo‘lmagan (ozgi-
na) adsorbsiyasi, suv bug‘larini o‘tib ketishiga juda yuqori qarshilik.
Polietilenning dielektrik xossalari. O‘ta past dielektrik yo‘qo-
tishlar, quyi dielektrik doimiysi, yuqori elektrik mustahkamlik, yu-
qori nisbiy hajmiy qarshilik.
1.2. Ion polimerizatsiya
Biz yuqorida ko‘rib chiqqan radikal polimerizatsiyada initsirlash
bosqichi hisoblangan jarayonning faqat boshlang‘ich bosqichiga
ta’sir o‘tkazishi mumkin. Biroq polimerlarning xossalari, ularning
tuzilishi radikal polimerizatsiyada amalda ta’sir o‘tkaza olmaydigan
zanjirni o‘sish bosqichiga bog‘liqdir.
Radikal polimerizatsiyadan farqli o‘laroq, ion polimerizatsiya,
ya’ni katalitik polimerizatsiyada uning sharoitini o‘zgartirib (katali-
zator va muhitni) zanjirni o‘sish jarayoniga ta’sir o‘tkazish mumkin
va shu yo‘l bilan ma’lum tuzilishga ega bo‘lgan hamda natijada ilga-
ridan aniq belgilab qo‘yilgan xossali polimer olish mumkin.
Ion polimerizatsiya jarayoni musbat yoki manfiy zaryadlangan
uch valentli uglerod ioni saqlagan ionlar hosil bo‘lishi orqali ketadi.
Uch valentli uglerod zaryadi ishorasidan kelib chiqqan holida ka-
tion yoki anion polimerizatsiyalar farqlanadi.
Kation polimerizatsiya katalizatorlari vazifasini kuchli kislotalar,
metall galogenidlari (Fridel–Krafs katalizatorlari) bajaradi.
Аnion polimerizatsiya katalizatorlari sifatida ishqoriy metallar,
asoslar, metallorganik birikmalar va shu kabilar ishlatiladi.