B. G. Pürliýew, E. G. Rahmanowa, M. B. Meläýewa TÜrkmenistanyň ykdysadyýeti

Harytlaryň we hyzmatlaryň bazary. Bu topara bazarlaryň 
aşakdaky görnüşleri girýär:
• sarp etmek üçin niýetlenen, ýagny azyk we azyk däl harytlaryň bazary;
• hyzmatlaryň, ýagny durmuş hyzmatlarynyň, ulag, jemagat hyz­
matlarynyň bazary; 
• ýaşaýyş jaýlarynyň we önümçilik däl maksatly binalaryň bazary.
Önümçilik şertleriniň bazary. Onuň düzümine aşakdakylar gir ýär:
• gozgalmaýan emlägiň bazary;
• zähmet gurallarynyň bazary;
• çig mallaryň we materiallaryň bazary;
• energetiki serişdeleriň bazary;
• gazylyp alynýan peýdaly baýlyklaryň bazary.
Maliýe bazarlary:
• maýa goýum bazary;
• gymmatly kagyzlaryň bazary. Onda paýnamalar, obligasiýalar 
satylýar, 

---

123
• pul gepleşikleri baglaşylýar we ş.m. amallar geçirilýär;
• walýuta bazary.
Intellektual önümleriň, ýagny innowasiýalaryň, oýlap tapyşlaryň, 
maglumat beriş hyzmatlarynyň, edebiýat we sungat eserleriniň bazary.
Işçi güýjüniň bazary. Ol zähmet serişdeleriniň hereketiniň ykdy-
sady görnüşi bolup, şonda işçi güýji bazar ykdysadyýetiniň kanunla­
ryna laýyklykda hereket edýär. 
Sebitleýin bazarlar. Olara ýerli, ýurduň içindäki milli hem-de 
daşary, ýagny halkara bazarlar degişlidir. 
§4. Bazar ykdysadyýetiniň artykmaçlyklary
we kemçilikleri
Bazar ykdysadyýetiniň artykmaçlyklary:
• önümçiligi ösdürmekde maýa goýumunyň, işçi güýjüniň, ha­
rytlaryň, pul eýeleriniň döwlet tarapyndan belli bir kanunçylygyň 
çäklerindäki ykdysady erkinligi;
• bazarlarda satyn alyjylar tarapyndan isleg bildirilýän harytlary 
öndürmegiň we ýerleşdirmegiň, şeýle hem dürli hyzmatlary ýerine 
ýetirmegiň netijeli guralmagy;
• bazar gatnaşyklarynyň subýektleriniň paýlaýyş we alyş-çalyşda 
harytlaryň hereketiniň üýtgäp durýan şertlerine çeýelik bilen uýgun­
laşmagy; 
• haryt öndürijileriň ylmy-tehniki ilerlemäniň gazananlaryna we 
satyn alyjylaryň bazardaky islegleriniň üýtgeýşine duýgurlygy;
• tölege ukyply hyrydarlyga laýyklykda harytlary öndürmegiň 
ýokary düşewüntliligi ugrundaky we hyzmatlary ýerine ýetirmekdäki 
bazar bäsdeşliginiň ösmegi; 
• harytlara we hyzmatlara bolan tölege ukyply hyrydarlygy ýoka­
ry hilli kanagatlandyrmak ukyby; 
• bar bolan serişdeleri önümçiligiň bol ýerlerinde başarjaň jemle­
mek arkaly olaryň rejeli paýlanmagy.
Bazar ykdysadyýetiniň kemçilikleri:
• öndürijilerde köpçüligiň peýdalanýan harytlaryny öndürmekde 
höwesiň döremezligi;

---

124
• zähmete we girdeji gazanmaga aňrybaş kepil geçmezligi;
• düýpli ylmy-barlaglary maliýeleşdirmäge doly mümkinçiligi 
üpjün etmezligi;
• daşky tebigy gurşawyň önümçilik galyndylary bilen hapalanma­
gyndan goramagyň ygtybarly ykdysady mehanizminiň bolmazlygy; 
Ösen bazar ykdysadyýeti mahalynda şol kemçilikleri düzetmek 
üçin döwlet öz kadalaşdyryş çärelerini görýär. Aslyýetinde, häzirki 
wagtda döwlet tarapyndan düýbünden kadalaşdyrylmaýan hakyky 
bazar ykdysadyýeti dünýäniň ýekeje ýurdunda hem ýokdur.