Maktab ta'limi, D. Dyuining so'zlariga ko'ra, o'quvchilarning ijtimoiy mazmunga va qo'llanilishiga ega bo'lgan faoliyatidan boshlash kerak va faqat keyinroq o'quvchilarni materialni nazariy tushunishga, narsalarning tabiati va ularni yasash usullarini bilishga olib borish kerak. Shunday qilib, ta'lim mazmuni pedagogik vaziyatlarning mantiqiy ketma-ketligi sifatida tashkil etilgan muammoli o'quv muhitini o'rganishning qo'shimcha mahsuloti sifatida olinadi. Haqiqiy ta'lim D. Dyui hamma narsani qimmatli, chidagan va aniq vaziyatlardan, maxsus tashkil etilgan tajribadan, "qilish" dan tajribali deb hisoblardi. Mavzuning pedagogik qiymatining yagona mezoni uning "ichki shaxsiy yo'nalish tizimini shakllantirishga" qo'shgan hissasi edi[5]. - Maktab ta'limi, D. Dyuining so'zlariga ko'ra, o'quvchilarning ijtimoiy mazmunga va qo'llanilishiga ega bo'lgan faoliyatidan boshlash kerak va faqat keyinroq o'quvchilarni materialni nazariy tushunishga, narsalarning tabiati va ularni yasash usullarini bilishga olib borish kerak. Shunday qilib, ta'lim mazmuni pedagogik vaziyatlarning mantiqiy ketma-ketligi sifatida tashkil etilgan muammoli o'quv muhitini o'rganishning qo'shimcha mahsuloti sifatida olinadi. Haqiqiy ta'lim D. Dyui hamma narsani qimmatli, chidagan va aniq vaziyatlardan, maxsus tashkil etilgan tajribadan, "qilish" dan tajribali deb hisoblardi. Mavzuning pedagogik qiymatining yagona mezoni uning "ichki shaxsiy yo'nalish tizimini shakllantirishga" qo'shgan hissasi edi[5].
- D. Dyuining pedagogik g'oyalarini tanqid qilish D.Dyuining pragmatik ta'lim g'oyasi va unga asoslangan V.Kilpatrikning loyiha metodikasi allaqachon zamondoshlari tomonidan jiddiy tanqid qilingan edi. Shunday qilib, Nyu-Yorkdagi Kolumbiya universiteti professori, “essensializm” deb atalmish – pedagogikaga “muhim” yondashuvning vakili Uilyam Begli (1874-1946) maktab dasturlarining utilitarianligiga va ta’limga pragmatik yondashuvlarga keskin qarshi chiqdi.. Ta'limni "barqarorlashtiruvchi kuch" deb hisoblagan holda, V. Bagli tarixiy funksiyalarini kuchaytirishni talab qildi. Maktab ta'limi, uning fikricha, o'quvchilarning aqliy faoliyatining asosiy ko'nikmalarini egallashga qaratilgan bo'lishi kerak, ularga pragmatik pedagogikaning o'zi rad etgan bilimlarda oldinga siljish imkonini beradi. U. Bagli AQSHda birinchilardan boʻlib tugʻma qobiliyatlar nazariyasini va uning asosida bolaning aql-zakovatini oʻrganish amaliyotini tanqid qildi, chunki u testlar shaxsning imkoniyatlarini toʻliq ochib bera olmaydi va tayyor boʻlmagan oʻqituvchilar qoʻlida deb hisoblagan. zararli bo'lishi mumkin[5]. Dyuining pedagogik jarayonda bolaga e'tibor qaratish va ta'limni faqat bolaning manfaatlaridan kelib chiqib qurishga chaqiruvi pirovardida tizimli ta'limdan voz kechishga, bolalar tarbiyasida ilmiy bilimlarning rolini pasayishiga olib keldi[6].. Dyuyanlarning “oʻsish-rivojlanish” tushunchasi dialektik metod sifatida samarali va zarur boʻlsada, ta’limning maqsadi va natijasi sifatida bir qator kamchiliklarga ega[7] Metodologiya sifatida "o'sish" odatda tan olingan, ammo etarlicha e'tiborga olinmagan maqsadni belgilashning dizayn xarakterini, hatto loyihaning moddiy ob'ektiga nisbatan ham dastlabki aniqlikning mumkin emasligini ta'kidlaydi. Loyihaning maqsadi sifatida shaxsga nisbatan kamroq ishonch bo'lishi mumkin, xususan, maqsadni belgilash ta'siri ostida shaxsning o'zi o'zgaradi. Biroq “oʻsish” maqsad va natija sifatida etuklikni ta’kidlab, yetuklik mezonlari, ideali va me’yorini yoʻqotishga olib keladi. Ammo cheksiz kelajak istiqboli bolalikdan, yoshlikdan qarashga xosdir. Ta'lim modeli sifatida faollik Dyuining o'sishda "ozod qilingan" faoliyat rejimida ta'limni tushunishi bilan "qonunlashtirilgan". Shunday qilib, talabaning dam olish davrlariga bo'lgan ehtiyoji va passivlik bilan bog'liq fikr yuritish potentsiali e'tiborga olinmaydi yoki hatto falsafiy va ma'rifiy mulohazalar ufqidan chiqarib tashlanadir. Dyui tashqi va ichki, shaxs va jamiyatning ikki tomonlamaligini, "ajratilgan sub'ektivlik" (inson sub'ekt sifatida) "o'sish" ta'lim holatining bo'linmas birligi foydasiga yengib chiqqanligi sababli, uning harakatlari, xususan, eskisini zaiflashtirdi, insonning ichki dunyosini tarbiyalashning tarbiyaviy g'oyasi edi
Do'stlaringiz bilan baham: |
