Biologiya 2019 dtm

23-VARIANT

1. Qandala (a), qir chumolisi (b), bo‘ka (c) uchun mos ta’riflar berilgan javobni aniqlang.

A)a - chala o‘zgarish bilan rivojlanadi;
b - lichinkasi tashqi ko‘rinishi bilan qurtga o‘xshaydi; c - qurtlari otlar oshqozonida parazitlik qiladi
B)a - ikki qanotlilar turkumiga mansub; b - metamorfoz bilan rivojlanadi; c – qurtlari otlar oshqozonida parazitlik qiladi
C)a - chala o‘zgarish bilan rivojlanadi; b - lichinkasi tashqi ko‘rinishi bilan qurtga o‘xshaydi; c - pardaqanotlilar turkumi vakili
D)a - to‘liq o‘zgarish bilan rivojlanadi; b - lichinkasi tashqi ko‘rinishi bilan qurtga o‘xshaydi; c - qurtlari qoramollar terisi ostida parazitlik qiladi

2. Jadvalning qaysi qatorlarida (№) organizmlar, ularning xususiyatlari va ular mansub turkumlar muvofiq tarzda berilgan?

A) 1, 2, 6 B) 1, 4, 5 C) 3, 5, 6 D) 2, 3, 5

3. Chigirtka (a), beda (b), agrobakterium (c) uchun mos tushunchalar to‘g‘ri berilgan javobni aniqlang.

A)a - konsument organizm; b – fototrof organizm;
c - eukariot organizm
B)a - produtsent organizm; b – fototrof organizm;
c - prokariot organizm
C)a - konsument organizm; b – konsument organizm;
c - parazit organizm
D)a - konsument organizm; b – fototrof organizm; c - prokariot organizm

4. Otasi gemofiliya bo‘yicha sog‘, onasi esa gemofiliya bilan kasal ayol somatik hujayrasining mitoz sikli G2 davrida h (I), H (II) allellari sonini aniqlang.

A) I-2; II-4 B) I-2; II-2 C) I-1; II-0 D) I-2; II-1

5. Biologik jarayon va hodisalarni ular o‘rganadigan fan bilan mos holda juftlangan javobni aniqlang.

1) jirafa embrionida jabra yoriqlarining bo‘lishi;
2) qazilma holdagi organizmlarni o‘rganish.
A)1 - lixenologiya; 2 - briologiya
B)1 - embriologiya; 2 - paleontologiya
C)1 - solishtirma anatomiya; 2 - algologiya
D)1 - paleobotanika; 2 - lixenologiya

6. Buyrakdagi filtratsiya jarayoniga oid to‘g‘ri ma’lumotlarni aniqlang.

A)nefron kapsulalarida sodir bo‘ladi; nefron kapillarlaridagi bosim past bo‘ladi
B)nefron kapsulalarida sodir bo‘ladi; kapsula suyuqligida amilaza, aminokislotalar, ko‘p miqdorda suv bo‘ladi
C)nefron kapsulalarida sodir bo‘ladi; kapsula suyuqligida glukoza, mineral tuzlar, ko‘p miqdorda suv bo‘ladi
D)nefron kapsulalarida sodir bo‘ladi; ikkilamchi siydik hosil bo‘ladi

7. Boshda joylashgan yassi suyaklarni aniqlang.

A)tepa va yuz suyaklari
B)chanoq va ensa suyaklari
C)yuqorigi jag‘ va kurak suyaklari
D)kurak va chakka suyaklari

8. Oziq zanjirlaridagi 1, 2, 3, 4-raqamlariga mos organizmlarni aniqlang.

A)1 - sariq chayon; 2 - yashil chigirtka; 3 - tulki; 4 - baqa
B)1 - qoraqurt; 2 - ayiq; 3 - zubr; 4 - baqa
C)1 - kolorado qo‘ng‘izi; 2 - chigirtka; 3 - jirafa; 4 - los
D)1 - kaltakesak; 2 - lochin; 3 - kapcha ilon; 4 - laylak

9. Quyidagi olimlarning biologiya fanining rivojiga

qo‘shgan hissalari va aniqlagan kashfiyotlari to‘g‘ri ko‘rsatilgan javobni aniqlang.
a) T.Shvann - uy hayvonlarida uchraydigan oqsil kasalligi qo‘zg‘atuvchilari; b) F.de Errel - bakteriofag;
с) D.I.Ivanovskiy - tamaki mozaikasining o‘ziga
xos xususiyatlari; d) A.Levenguk - hujayrada
yadro mavjudligi.
A) b, d B) a, d C) a, c D) b, c

10. Oshqozoni va yuragi to‘rt bo‘lmali hayvon zotlarni aniqlang.

A)Yaroslavl, Tarpan B)Simmental, Qorabayir
C)Kostroma, Orlov y‘org‘asi D)Qizil Dasht, Bushuyev

11. Postembrional davri to‘g‘ri rivojlanish yo‘li bilan amalga oshuvchi umurtqasiz organizmlarni aniqlang.

1) belyanka; 2) butli o‘rgimchak; 3) qoramol tasmasimon chuvalchangi; 4) suvarak; 5) dreysena; 6) sariq chayon; 7) assidiya; 8) qoraqurt
A) 4, 5 B) 1, 8 C) 3, 7 D) 2, 6

12.

Sxemalarda ifodalangan to‘pgul turlarini aniqlang.

A)1 - murakkab soyabon, 2 - murakkab boshoq, 3 - oddiy soyabon

B)1 - murakkab shingil, 2 - murakkab boshoq, 3 - savatcha
C)1 - murakkab boshoq, 2 - murakkab soyabon
3 - qalqoncha
D)1 - murakkab boshoq, 2 - murakkab shingil,
3 - qalqoncha

13. Tovuq va xo‘rozlar patining chipor rangda bo‘lishi (B) qora bo‘lishi (b) ustidan, toj shaklining gulsimon bo‘lishi (A) oddiy (a) bo‘lishi ustidan to‘liq dominantlik qiladi. Pat

rangini yuzaga chiqaruvchi genlar jinsiy X, toj shaklini belgilovchi genlar autosoma xromosomada joylashgan. Digeterozigotali xo‘roz va gulsimon tojli, qora patli aXb
gametalari yashovchan bo‘lmagan tovuqlar (faqat urg‘ochilarida aXb gametalari yashovchan emas) chatishtirilishidan 240ta jo‘ja olinganligini hisobga olib quyidagilarni aniqlang.
a) chatishtirishdan olingan oddiy tojli chipor rangli jo‘jalarning genotipini;
b) chatishtirishdan olingan jo‘jalarning nechtasi gulsimon tojli qora rangli ekanligini
A)a - aaXBY ; b – 100
B)a - aaXBXb; aaXbY ; b - 120
C)a - aaXBXb; aaXbY ; b - 120
D)a - aaXBXB; aaXBXb; aaXbY ; b - 100

14. Hindomalay biogeografik viloyatida gibbon, Habashiston biogeografik viloyatida shimpanzening uchrashi (a), Avstraliya biogeografik viloyati xashaki tovuqlarning, Hindomalay biogeografik viloyatida yovvoyi

bankiv tovuqlarning uchrashi (b) tur paydo bo‘lishining qaysi yo‘nalishiga misol bo‘ladi?
A)a - allopatrik; b – simpatrik
B)a - allopatrik; b - allopatrik
C)a - simpatrik; b - allopatrik
D)a - simpatrik; b - simpatrik

15. Fotosintez jarayonida 450 g glukozaning sintezlanishi uchun qancha (kJ) ATF energiyasi sarflanadi?

A) 1600 B) 2160 C) 1400 D) 1800

16. Gen kasalligini aniqlang.

A) fenilketonuriya B) Shereshevskiy-Terner sindromi
C) Daun sindromi D) Klaynfelter sindromi

17. Quyidagi organizmlarga xos bo‘lgan tushunchalar to‘g‘ri ko‘rsatilgan javobni belgilang.

a) funariya; b) sershox qirqbo‘g‘im; c) qora qarag‘ay;
d) qayrag‘och; e) zuhrasoch;
1) poya-bargli gametofit; 2) poya; 3) poya-bargli sporofit; 4) ildiz tizimi; 5) urug‘kurtak; 6) arxegoniy; 7) murtak xalta; 8) chang donasi; 9) sorus; 10) sporofill.
A) a - 6; b - 10; c - 7; d - 5; e - 1
B) a - 1; b - 3; c - 8; d - 7; e - 6
C) a - 3; b - 4; c - 8; d - 6; e - 9
D) a - 2; b - 1; c - 8; d - 7; e - 5

18. DNK fragmentida jami 1632 ta vodorod bog‘i mavjud bo‘lib, ushbu DNK fragmentining uzunligi 231,2 nm ga teng. Ushbu DNK fragmenti haqidagi to‘g‘ri fikrni aniqlang.

A)DNK qo‘sh zanjirida 408 ta adenin nukleotidlari bo‘lib, adenin-timin juftligi o‘rtasida 816 ta vodorod bog‘i mavjud
B)DNK qo‘sh zanjirida jami 680 ta nukleotid mavjud
C)DNK qo‘sh zanjirida 272 ta guanin nukleotidlari bo‘lib, u umumiy nukleotidlarning 40% ini tashkil etadi
D)DNK qo‘sh zanjirida jami 1360 ta nukleotid bo‘lib, undagi timin nukleotidlari 270 ta ga teng

19. Abiotik omil ta’sirini aniqlang.

A)o‘simliklarning zarpechak tomonidan zararlanishi
B)termitlar ichagida bir hujayrali xivchinlilar yashashi
C)ultrabinafsha nurlar ta’sirida terida melanin pigmentining sintezlanishi
D)o ‘simliklarning asalarilar tomonidan changlanishi

20. Halqali chuvalchanglarda qon aylanish sistemasining paydo bo‘lishi (1), exinokokkda hazm qilish organlarini yo‘qolishi (2) qanday biologik qonuniyatlarni aks ettiradi?

A)1 - aromorfoz; 2 - idioadaptatsiya
B)1 - aromorfoz; 2 - biologik regress
C)1 - biologik progress; 2 - biologik progress
D)1 - biologik progress; 2 - biologik regress

21. Sersut qoramol zotlarini aniqlang.

A)Qizil Dasht, Qozog‘iston oqboshi
B)Qora-ola Xolmagor, Qizil Dasht
C)Qora-ola Xolmagor, Shortgorn
D)Yaroslavl, Qozog‘iston oqboshi
22. Parasimpatik nerv sistemasi (a) va simpatik nerv sistemasi (b) funksiyasini aniqlang.
A)a - bronxlarni toraytiradi, arterial bosimni oshiradi;
b - o‘pkalar ventilatsiyasini kuchaytiradi, siydik pufagi muskullarini bo‘shashtiradi
B)a - yurak ishini tezlashtiradi, siydik ajralishni ko‘paytiradi; b - me’da va ichaklarning harakatini susaytiradi, nafas yo‘llari (bronxlar)ni kengaytiradi
C)a - o‘pkalar ventilatsiyasini kuchaytiradi, siydik qopi muskullarini qisqartiradi; b – qon bosimini pasaytiradi, arteriya qon tomirlarni toraytiradi
D)a - siydik ajralishini ko‘paytiradi, nafas yo‘llari (bronxlar)ni toraytiradi; b – arteriya qon tomirlarni toraytiradi, me’da va ichaklarning harakatini susaytiradi

23. Genotipik o‘zgaruvchanlik berilgan javobni aniqlang.

1) kalta oyoqli qo‘ylarning paydo bo‘lishi;
2) fenilalanin aminokislotasi kodining UUU dan UUA ga o‘zgarishi; 3) poyaning uchi chilpingandan so‘ng yon novdalarning ko‘plab o‘sib chiqishi; 4) bedaning suv yetarli joyda baland, suv kam joyda past bo‘yli bo‘lib o‘sishi.
A) 1, 4 B) 2, 3 C) 1, 2 D) 3, 4

24. Nuqtalar o‘rniga mos javobni tanlang. Bakteriya virusida ... bo‘ladi.

A)DNKli boshcha, yoqacha
B)g‘ilof, donador endoplazmatik to‘r
C)dum qismidagi iplar, silliq endoplazmatik to‘r
D)RNK va DNK, mezosoma

25. Turkum sistematik birligiga mos keluvchi javobni aniqlang.

A)ayiqsimonlar, halqali chuvalchanglar
B)bo‘g‘imoyoqlilar, bo‘risimonlar
C)na’matak, laylaksimonlar
D)xordalilar, ayiqsimonlar

26. To‘g‘ri fikrlarni aniqlang.

a) Avstraliya biogeografik viloyatida lemur uchraydi;
b) Neoarktik biogeografik viloyatida gibbon uchraydi;
c) Hindomalay biogeografik viloyatida bambuk ayig‘i uchraydi;
d) Habashiston biogeografik viloyatida gorilla uchraydi. (Tabiiy holda tarqalgan.)
A) a, b B) b, c C) c, d D) b, d

27. Quyida berilganlardan to‘g‘ri fikrlarni aniqlang.

1) somatik hujayra mitoz siklining S davrida DNK miqdori ikki hissa ortadi; 2) somatik hujayra mitoz siklining anafaza bosqichida hujayrada xromosoma soni ikki hissa ortadi; 3) meyozning anafaza I bosqichida xromosomalar bir DNKli holatda bo‘ladi; 4) somatik hujayra mitoz siklining G2 davrida xromosoma va DNK 1:1 nisbatda bo‘ladi.
A) 1, 3 B) 2, 4 C) 1, 2 D) 3, 4

28. Mitozga tayyorgarlik davrida xromosomalar to‘plami qanday holatda bo‘ladi?

a) bir DNKli xromosomalarning diploid to‘plami; b) bir DNKli xromosomalarning gaploid to‘plami; c) ikki DNKli
xromosomalarning diploid to‘plami; d) bir DNKli xromosomalarning tetraploid to‘plami.
A)a - G1; c - S; c - G2 B)a - G1; c - S; c - G1
C)b - G1; c - G1; b - G2 D)c - S; d - S; c - G2

29. Assimilatsiya jarayonida qatnashadigan

tuzilmalarni aniqlang.
1) yadro; 2) donador endoplazmatik to‘r; 3) mitoxondriya; 4) ribosoma; 5) lizosoma; 6) golji majmuasi.
A) 1, 3 B) 2, 4 C) 3, 6 D) 2, 5

30. Xordalilar tipining evolutsiyasida aromorfozlarning paydo bo‘lish ketma-ketligini aniqlang.

1) katta va kichik qon aylanish doiralari;
2) o‘pka devorining ko‘plab kataklarga bo‘linganligi;
3) doimiy tana harorati; 4) nerv nayi; 5) ikki kamerali yurak.
A) 1, 4, 5, 3, 2 B) 4, 1, 2, 5, 3
C) 5, 4, 2, 1, 3 D) 4, 5, 1, 2, 3