Биринчи боб. Концепт терминининг когнитив тилшуносликда ва лингвомаданятшуносликдаги ўрни ва аҳамяти

ЖАДВАЛ-1

Моделлар	ФБларнинг мисолларда қўлланиши	ФБларнинг қўлланилиш миқдори	% фоиз кўрсаткичи
N+N	mother tongue.	6	6,1
Prep.+N(Pr)+N	on the tip of your tongue	10	10,2
N+Prep.+N	tongue in cheek	16	16,3
(N)+V+Pr+N.+ Prep + Pr	(N) +get your tongue round something.	6	6,1
(N)+V+Pr+N+ Prep+Pr+N	(N)+keep one's tongue between one's teeth.	6	6,1
(N)+V+N+Prep.+Pr+N	(N)+have a tongue in one's head	12	12,2
(N)+V+Pr.+N+Prep.+Pr +N	(N) + give the (rough) edge of your tongue	8	8,1
(N)+V+ Pr +N	(N)+hold your tongue	9	9,1
(N)+Prep.+N	the tongue of the trump	10	10,2
(N)+V +N+V	(N)+set tongues wagging	15	15,3
жами		98	100%

Юқоридаги таҳлил натижаларига кўра қуйида биз инглиз тилидаги “tongue-тил” лексик-семантик майдони ФБларининг қўлланилишига кўра фоизлар асосида жадвалини беришга ҳаракат қиламиз.

ЖАДВАЛ-2

Тиллар	ФБларнинг умумий сони	“tongue-тил” СМ ФБлари сони	Фоиз кўрсаткичи
Инглиз тили	20000	98 та	0,49

Инглиз тилидаги “tongue” концепти фразеологик бирликлар тилнинг SVO моделига хос бўлгани боис, турли сўз туркумлари билан ифодаланиш имкониятига эга экан.
Қуйида биз инглиз тилида “tongue” концепти орқали ифодаланган фразеологик бирликларни ядро ва периферияларга ажратишга ҳаракат қиламиз. Мазкур фразеологик бирликларни ядро ва периферияларга ажратишда аввалги бобларда айтиб ўтган олимлар фикрларига таяниб иш кўрамиз. Яъни, инглиз тилида ҳам кузатишларимиз фразеологик бирликлар аксарият ҳолларда феълли бирикмалар орқали ифодалангани боис, феълли бирикмаларни ядро, қолган бирикмаларни периферия деб белгиладик.

1. 
   call smb. everything one can
   

lay one's tongue

1.a honey tongue
2.tongue is too long for one's teeth
3.tongue cleaved
4.tongue in (one's) cheek
2.get one's tongue around smth.

Tongue
3.have a glib (или ready) tongue
4.have a smooth tongue
5.loosen smb.'s (или the) tongue
6.keep a civil tongue in one's head
7.set tongues wagging
8.bite your tongue
9.give the (rough) edge of
your tongue.
10.hold your tongue
11.keep a still tongue
in one's head
12. have a sharp tongue

1. 
   Believe one`s eyes
   
2. 
   Catch smb`s eyes
   
3. 
   Get an eye on smb
   
4. 
   Give smb the beady eye
   
5. 
   Have one`s eye on the ball
   
6. 
   Keep one`s eye in smth
   
7. 
   See with half an eye
   
8. 
   Cut one`s eyes at smb
   
9. 
   Sleep with one eye
   
10. 
    Put one`s eye together
    
11. 
    Spit in smb`s eye
    
12. 
    Throw one`s eye up
    
13. 
    Be in the public eye
    
14. 
    Cast sheep`s eyes at smb
    
15. 
    Clap eyes n smb and etc.
    

Инглиз тилида фразеологик бирликларда тўғри маъно билан кўчма маъно ўртасидаги боғлиқлик йўқолган ва кўчма маъно уарнинг асосий ифода воситасига айланган, шу боис ҳам уларни бир тилдан иккинчи тилга ўгириш ҳар доим ҳам осон кечавермайди.
Инглизтилида “tongue” сўзи иштирок этган фразеологик бирликларни структуравий маделларини таҳлил қилиш натижасида ўрганилаётган тилда ўзига хос ранг-баранглик хусусиятлар бор эканлиги аниқланди. Инглиз тилидаги “tongue” концептига эга бўлган фразеологик бирликларда умуминсоний туйғулар ўзига хос, миллий, маданий анъаналар билан мураккаблашган ҳолда ифодаланади.“Tongue” концептига эга бўлган фразеологик бирликлар миллий менталитетни ва она тили маданиятининг ўзига хос хусусиятларини яққол ва кўзга ташлаши билан изоҳланадию Шунингдек, инглизтилидаги “tongue” концептига эга бўлган фразеологик бирликларнинг мажозий асослари мос келмайди, чунки у турли халқлар томонидан воқеа-ҳодисаларни ва тилнинг миллий ўзига хослигини ҳам акс эттиради.Асосий вазифалардан бири тил ўрганувчиларини ўзига хослиги ва миллий-маданийхусусиятларини аниқлашдир.Бу муаммо ҳозирги кунда энг кам ўрганилаётган тил аспекти бўлиб, унинг ечими илмий қизиқиш уйғотмоқда.
Юқоридагилардан келиб чиқиб “tongue” концептинифразеологик бирликлар билан ифодаланган лисоний вербилазаторлари номенклатурасини ҳам аниқлаб олдишни ўзимизга лозим топдик.
Когнитив таҳлилиллар инглиз тили материлларининг “tongue” концептини фразеологик бирликлар билан ифодаланган лисоний вербализаторлари қуйидагилар эканлигини аниқлаш имконини берди:
Сўз бирикмалари: tongue in cheek, getting tongue round, to get your tongue, earth tongue, gave tongue, tongue twister, tongue depressor, tongue grass, tongue of the trump, tongue tree,tongue hangs out,, tongues wag, to slip of the tongue, to move (its) tongue, all tongues, to give tongue, gift of tongues, to throw tongue: