Боб. «Молиявий ҳисоб» фанининг предмети, тадқИҚот усуллари

Ҳисобни юритишининг мажбурийлиги. Молиявий ҳисобнинг юритилиши мажбурийдир. Талаб қилинадиган шакл ва талаб қилинадиган аниқлик даражасидаги маълумотларни йигъиш учун, бу маълумотларни маъмурият фойдали ҳисоблайдими ёки ёъқми, ундан катъий назар, катта куч сарфланади.

Бошқарув ҳисобини юритиш раҳбариятнинг ихтиёрига богълиқ. Бунда ҳеч қандай бегона ташкилот нима қилиш керак ва нимани қилмаслик кераклиги тЎгърисида буйруқ бера олмайди. Шунинг учун бошқарув ҳисобини юритиш бутунлай маъмуриятнинг хоҳишига богълиқ. Агар ахборотни йигъиш ва ишлаш улардан олинадиган нафдан қимматга тушса, унда бундай ахборотни олишга хожат қолмайди.

2. 
   Ҳисобни юритишдан мақсад. Молиявий ҳисобнинг мақсади -субъектдан ташқаридаги фойдаланувчилар учун зарур бЎлган молиявий хужжатларни тузишдир. Хужжатлар тузилгандан сЎнг мақсадга эришилган ҳисобланади. Бошқарув ҳисоби фақат режалаштириш, Ўзининг фаолиятини бошқариш ва назорат қилиш қуроли бЎлиб ҳисобланади.
   
3. 
   Ахборотдан фойдаланувчилар. Молиявий ҳисобни юритиш натижасида олинган ахборотдан фойдаланувчилар аксарият аниқ бЎлмаган ташкилотлардан иборат (бундан ташкилотнинг Ўз маъмурияти мустаснодир). РЎпчилик компанияларнинг маъмурияти шу компаниянинг бухгалтерия ҳисоботидаги ахборотлардан фойдаланувчи акциядорлар, кредиторлар ва бошқа шахсларнинг кЎпчилигини шахсан билмаслиги мумкин. Ундан ташқари, кЎпчилик ташқи фойдаланувчиларнинг талаблари бир хил деб фараз қилинади. Бошқарув ҳисобининг маълумотларидан фойдаланувчиларнинг (компаниянинг менежерлари ва уларга ахборотни йигъиш ва таҳлил қилишда ёрдам берувчи ходимлар) эса одатда ҳар бири шахсан маълум бЎлади. Шунинг учун уларга хос бЎлган талаблар ҳам маълум бЎлиб, бошқарув ҳисобининг тизими ҳам шу талабларга мосланган бЎлади.
   
4. 
   Негизли (базисли) тузилиши. Молиявий ҳисоб асосланган тенглик, яни актив = мажбурият + субъект эгасининг капитали деган тушунчага асосланиб тузилади. Бошқарув ҳисоби эса учта ҳар хил бЎлган принциплар гуруҳига асосланади, унда ягона келиб чиқишлик мавжуд эмас. Бир гуруҳ принципларга асосланиб, тайёрланган ахборотлардан маълум мақсадларда фойдаланиш мумкин, агарда бошқа мақсадлар учун ишлатилганда, у нафақат камроқ наф келтириши у ёқда турсин, балки баъзида чалкашликларга олиб келиши мумкин.
   

Бошқарув ҳисобининг ҳар бир тизими даромадлар, чиқимлар (харажатлар), активлар тушунчаларига қараб иш кЎради.
Ҳисобнинг бу тизими маълумотларнинг икки турига қараб иш кЎради:

1. 
   Содир бЎлиб Ўтган ходисалар тЎгърисидаги маълумотлар.
   
2. 
   Релгуси даврларни баҳоловчи маълумотлар.
   

Биринчиси бЎлиб Ўтган ҳодисани рЎйхатга олишни англатса, иккинчиси - келажакда нима бЎлишини англатади (тахмин қилади). Релажакда бЎладиган ҳодисалар тЎгърисидаги маълумотлар қуйидаги савол бЎйича мЎлжал қилиш учун хизмат қилади: Ишлар қандай кетаяпти? Қандай муаммоларга муҳимроқ эътибор бериш керак? Релгуси даврларни баҳоловчи маълумотлар тегишли муаммоларни эчишда қайси бир вариант яхшироқ бЎлиши мумкин деган саволга жавоб беради.

5.