Bosh va Orqa miyaning tugma churralari. Klassifikatsiya, etiologiyasi, patogenezi, patomorfoloyasi, klinikasi

V. SPINA BIFIDA ANTERIOR 
Orqa miya churrasining bu turida umurtqalarning asosan tanasi bitmay 
qoladi va nuqsonli bo’ladi. Bu churra boshqa churralarga qaraganda juda kam 
uchraydi va uni tashxisini ko’yishda rentgen tasviri katta ahamiyatga ega bo’ladi. 
Ko’pincha bu churralar bo’yin umurtqalarining pastki va ko’krak umurtqalarining 
yuqori qismida uchraydi. Bu anomal taraqqiyot ko’pincha organizmning boshqa 
a’zolaridagi majruhlar bilan qo’shilib keladi. Orqa miyaning oldingi churrasida orqa 
miya va uning ildizchalarini, pardalarini churrasimon do’ppayib chiqishlari 
umurtqalarning tanasidagi nuqsonlaridan oldinga ya’ni ko’krak va qorin 
bo’shliqlarida kuzatiladi. 
ORQA MIYA TUG’MA CHURRALARINING
 ETIOLOGIYASI VA PATOGENEZI 
Orqa miya tug’ma churralarining sabablari va kelib chiqish mexanizmi 
hozirga qadar to’liq aniqlangan emas. Shunga qaramasdan Spina bifida ning paydo 
bo’lishida onaning homilador vaqtida o’tkazgan jarohatlanishi, yuqumli kasallarni va 

---

zaharlanishni asoratlari shakllanib kelayotgan embrional bolaga salbiy ta’sir qilishi 
natijasida umurtqa pog’onasining, orqa miyaning va uning pardalarini noto’g’ri 
taraqqiy qilishiga olib keladi degan fikrni inkor qilmaydi. Undan tashqari bu tug’ma 
anomal kasallikning kelib chiqishida ota-onaning yaqin qorindosh bo’lishi, ota va 
onaning avlodlarida shunday majruhlarni kuzatilishi asosiy sabablardan hisoblanadi. 
Orqa miya churrasi bilan tug’ilgan chaqaloq bolalarda vaqt o’tishi bilan churra 
qopining kattalashish xususiyati mavjud bo’ladi. 
ORQA MIYA TUG’MA CHURRALARINING KLINIK  KECHISHI 
Orqa miyaning tug’ma churralarida ko’zga ko’ringan mahalliy o’zgarishdan 
tashqari yana nevrologik o’zgarishlari chaqaloq bolalarning tug’ilgan vaqtidan 
aniqlanadi. Nevrologik o’zgarishlarning kam yoki ko’pligi, ularning dag’alligi, orqa 
miyaning taraqqiyotidagi anomal o’zgarishlarning dag’allik darajasiga va bu 
majruhlik umurtqa pog’onasining qaysi sohasida joylashganiga bog’liq bo’ladi. Orqa 
miyaning tug’ma churralari umurtqa pog’onasining bel-dumg’aza sohasida ko’p 
uchraydi. Shu sababli uning klinikasida ot dumining ildizchalarini ish faoliyatini 
buzilish belgilari kuzatiladi. Bunday bemorlarning bel-dumg’aza ildizchalarini 
innervatsiya qiladigan sohasida ya’ni oyoqlarning distal qismidagi muskullarning 
atrofiyasi, bo’shashgan parezi yoki falaji, sezuvchanlikni buzilishi bo’ladi. 
Bemorlarning oyoqlarini distal qismida va oraliqda sezuvchanlikni pasayganligi 
aniqlanadi. Oyoqlarida yana pay reflekslarining pasayishi yoki yo’qolishi, tovonlarida 
trofik o’zgarishlari, ya’ni shishlarni va yaralarni paydo bo’lishi kuzatiladi. Ko’pincha 
siydik qopining va to’g’ri ichakning sfinktorlarini parezi yoki falaji bo’ladi. Bunday 
holatda bemorlar siydiklarini va axlatlarini sezmaydilar va ushlab tura olmaydilar, 
ular to’xtovsiz oqib turadilar. 
Churra qopining ichida orqa miyaning degeneratsiyaga uchragan qismi, 
ya’ni mielomeningotsele yoki mielotsistotsele bo’lsa, shu churraning joylashgan 
yeridan pastki qismida orqa miyaning ish faoliyati butunlay buzilgan bo’ladi. Faol 
harakatlari yo’qolgan (plegiya) muskullarning tonusi pasaygan yoki yo’qolgan 
(gipotoniya yoki atoniya), pay reflekslari chaqirilmaydi (arefleksiya), yuzaki va 
chuqur sezuvchanligi yo’qolgan (anesteziya) va chanoq a’zolarining ish faoliyati 
buzilib, bemorlar siydik va axlatlarni ushlab turolmaydigan bo’ladilar. 
Orqa miyaning tug’ma churralarini yashirin turi mutlaqo nevrologik 
belgilarsiz kechishi mumkin. Ayrim bemorlarda kasallikning klinik kechishida nerv 
ildizchalarini qo’zg’atish natijasida sodir bo’lgan og’riq belgilari kuzatiladi. Paydo 
bo’lgan og’riq sindromlari bel-dumg’aza radikulitini quyidagi xususiyatlari bilan 
eslatadi. Og’riqning paydo bo’lishini bemorlar og’ir yukni ko’targani, uzoq yo’l 
yurgani, shamollab qolgani va og’ir jismoniy ishlagani bilan bog’laydilar. 
Kasallikning paydo bo’lishi bel-dumg’aza umurtqalar sohasida og’riqlarni paydo 
bo’lishidan boshlanadi. Shu sohani paypaslaganda va sekin-sekin urganda og’riq 
kuchayadi, va umurtqalarni yon tomoniga tarqaladi. Undan tashqari yana bemorlar 
oyoqlariga elektr toki urgandek his qiladilar, bu esa og’riqni quymich nervi orqali 
tarqalganligi bilan bog’liq bo’ladi. Bu holat bemorlarning engashganida va qaddini 
tiklaganida seziladi. Kasallikning uzoq vaqt klinik kechishi, davolash natijasida 

---

og’riqlarni kamayishi va turli sabablarga ko’ra ularning qaytalanib turishi bel-
dumg’aza radikulitiga harakterlidir. Ayrim hollarda bemorlarning kechasi siyib 
qo’yishi kuzatiladi. To’g’ri ichakni tashqariga chiqarish sohasidagi qisqichi ham 
bo’shashgan bo’ladi, tovonlarni parezi "pes calcaneus" holatida bo’lishi. axillov 
reflekslarini yo’qolishi, dumg’aza segmentlarida sezuvchanlikni pasayishi, 
boldirlarini va tovonlarini doimiy holatida sovuqqotishi, terisini ko’karishi, 
tovonlarida va dumg’azasida trofik yaralarni paydo bo’lishi kuzatiladi. 
Umurtqa pog’onasining bel-dumg’aza sohasidagi orqa miyaning churrasi 
ko’pincha boshqa majruhlar (tug’ma maymoqlik, sindakteliya, polidakteliya, qo’l-
oyoqlarning qiyshiqligi, tug’ma chiqiqlari) bilan birga bemorlarda kuzatiladi. Orqa 
miyaning churralariga ko’pincha gidrotsefaliyaning ochiq xili yo’ldosh bo’ladi. 
Bunday holatda ko’p ishlanayotgan likvor churra qopi ichida to’planadi va tez orada 
uning kattalashi kuzatiladi. Churra qopi taranglashadi, yupqalashadi va nihoyat yorilib 
ketadi. Likvorreya vujudga keladi. 
Orqa miya tug’ma churralarining rentgen tasvirida umurtqalarning 
ravoqlarini va tanalarini bitmay qolganini, umurtqa pog’onasining qiyshayganini, 
dumning aplaziyasini va boshqalarni borligi aniqlanadi. 
Orqa miya churralarining yashirin turida orqa miya suyuqlig’i normal 
holda, tarkibi va bosimi o’zgarmagan bo’ladi. Orqa miya tug’ma churrasining ochiq 
turida churra qopining ichidagi likvorni tarkibida ko’pincha oqsillarni va hujayralarni 
normaga nisbatan, ko’payganligi aniqlanadi. Bu esa churra qopining ichiga infeksiya 
kirganligidan dalolat beradi va davolash usulini qo’llashda ahamiyatga ega bo’ladi.