Boshlang'ich sinflarda matematika o'qitish metodikasi

egiluvchanlik
hisoblanadi. Z am o n av iy y uqori texnolo- 
giyali ishlab ch iq arish d a egilu v ch an av to m atlash tirilg an tizim m uhim
sanalgani kabi h o zir ham , k elajak d a ham p ed ag o g ik tex n o lo g iy a 
sam aradorligi k o ‘p jih a td a n uning ilm iy -tex n ik av iy va ijtim oiy- 
iqtisodiy o ‘zg aruvchan sh aro itg a m oslasha o lish va zu d lik bilan ta ’sir 
etish q o b iliy atig a bogMiq boMadi. E g iluvchanlik tu zilm ali, m azm unli 
va tex n o lo g ik h o ld a boMishi m um kin.
Tuzilmali
eg ilu v ch an lik q ato r h o latlar bilan ta ’m inlanadi: 
m u am m o li-m o d u l tu zilm asin in g safarb arlig i, m u am m o li-m o d u lli 
d astu r p o g ‘on alig i, egilu v ch an ja d v a l lo y ih asin in g m avjudligi va 
k o ‘p vazifali o ‘quv x o n alarin in g jih o z la n g a n lik im koniyatlari va 
boshqa.
Mazmunli
eg iluvchanlik birin ch i nav b atd a ta ’lim m azm unini 
tab aq alash tirish
va 
in teg ratsiy alash
im k oniyatlarida 
n am oyon 
boMadi. B unday im koniyatning o ‘zi ta k lif etilay o tg an tex n o lo g iy ad a 
o ‘q u v m aterialin in g blok v a m odulli tam oyil asosida saralan ish
e v azig a v ujudga keladi.
Texnologik
eg iluvchanlik m u am m o li-m o d u lli ta ’lim ja ra y o n i­
ning quyidagi jih a ti bilan ta ’m inlanadi: o ‘qitish m eto d larin in g
v ariantliligi, 
n azorat 
va 
b a h o lash
tizim in in g
eg ilu v ch an lig i, 
o ‘q u v c h ila m in g o ‘quv-bilish faoliyatini y ak k a tartib d a tashkil etish 
va boshqalar.
Shunday qilib, bilim v a k o ‘n ik m alam i o ‘zlash tirish sifati 
b o ‘yicha t a ’lim m aq sad larin in g tash x islan u v ch an lig i o ‘zlashtirish- 
.n in g zaruriy d arajalarin i an iq lash tirish n i talab etar ekan. E n dilikda 
p ed ag o g ik atam alar tark ib ig a “te x n o lo g iy a”, “ o p eratsiy a”(am al), 
“ ishlash q o b iliy ati” , “ texnik n azo rat”, “ d o p u sk ” (oMcham farqi) kabi 
q a to r tu sh u n ch alam i kiritish, u la m in g p ed ag o g ik talqinini y aratish va 
b ev o sita o ‘qitish ja ra y o n id a qoMlash k u n d alik zaru ratg a aylanm ogM
d ark er. Z am o n av iy o ’qituvchi faoliyati bilim lam i u zatuvchi oddiy 
m elo d ist sifatid a em as, balki “o ’qitu v ch i - tex n o lo g ” nuqtai 
nazaridan b aholanishi kerak.
T ex n o lo g iy a - bu shaxsni o ’q itish, tarb iy alash va riv o jlan tirish
q o n u n larin i o ’zid a j o q iladigan va y ak u n iy natijani ta ’m in lay d ig an
p ed ag o g ik
faoliyatdir. 
“T ex n o lo g iy a" 
tu sh u n ch asi 
reg u ly ativ
308

---

(tartib g a solib turuvchi) ta ’sir etish k u ch ig a ega b o ‘lib, erk in ijod 
q ilish g a undaydi:
- sam arad o r o ‘quv -b ilish fao liy atin in g asoslarini topish;
- uni ekstensiv (k u ch , vaqt, resu rs y o ‘q otishga o lib k eladigan 
sam arasiz) aso sd an k o ‘ra intensiv Oadal), m u m k in q a d ar ilm iy 
aso sd a qurish;
- talab etilg an natijalarni k afolatlaydigan fan va tajrib a 
y u tu q larid an foydalanish;
- o lq itish d av o m id a tu zatish lar ehtim olini loyihalash m etodiga 
tay an g an h o ld a y o ‘qotish;
- t a ’lim ja ray o n in i y uqori d arajad a axb o ro tlash tirish va zaruriy 
h arak atlarn i algoritm lash;
- tex n ik vositalarni yaratish, ulardan fo y d alan ish m eto d ik asin i 
o ‘zlash tirish va boshqa.
T e x n o lo g iy a m urakkab ja ra y o n sifatida q a to r o ‘qitish bosqichla- 
ridan, o ‘z n av b atid a bu b o sq ich larn in g h ar biri o ‘ziga hos am allard an
ib o rat boMadi.
Amal -
o ‘qituvchining sinfda m avzu b o ‘yicha o ‘quv elem ent-larini 
tushuntirish borasidagi bajargan ishlar yigMndisi boMib, o ’qitish 
jarayonining shu bosqichida tugallangan qism ini tashkil etadi. A gar 
o ’quv predm etining har bir m avzusi alohida bosqich hisoblansa, shu 
m avzu b o ’yicha o ’quv elem entlarining h ar biri alohida amal sifatida 
qaralishi m um kin. Amal texnologiya asosini tashkil etib, ta ’lim 
m aqsadini rejalashtirishda va am alga oshirishda e ’tiborga olinadigan 
asosiy elem ent hisoblanadi. A m allar bir qator usullardan iborat boMib, 
ulam ing har biri harakatlarga boMinadi. B oshqacha qilib aytganda, biror 
b ir o ’quv elem entini tushuntirish uchun o ’qituvchi sam arali ta ’lim 
vositalari, m etodlaridan foydalanish davom ida u yoki bu algoritm ik 
harakatni m aqsadiga m os holda aniq bajaradi.