Boshlang'ich sinflarda matematika o'qitish metodikasi

insonparvarlik
hisoblanadi. 
Bu m a salan in g yechim i ta ’lim ni tex n o lo g iy alash tirish b ilan b o g ‘liq.
D astlab “ tex n o lo g iy a" tush u n ch asig a an iq lik kiritaylik. B u s o ‘z 
te x n ik av iy taraq q iy o t b ilan b o g ‘liq h o ld a fanga 1872 y ilda k irib keldi 
va y u n o n ch a ikki so ‘zdan - “tex n o s“ (tech n e) - sa n ’at, h u n a r va 
“ lo g o s" (logos) - fan s o ‘zlaridan tashkil to p ib “ h u n ar fani“ m a ’nosini 
an g latad i. B iroq bu ifoda zam o n av iy tex n o lo g ik ja ra y o n n i to ‘liq 
ta v sifla b b erolm aydi. T ex n o lo g ik ja ra y o n h a r d o im zaru riy v o sitalar 
va sh aro itlard an fo y dalangan h o ld a am allam i (o p eratsiy alam i) 
m u ay y an k etm a-k etlik d a bajarishni k o 'z d a tutadi. Y an ad a aniqroq 
a y tad ig an b o ‘lsak, tex n o lo g ik ja ra y o n - bu m eh n at q u ro llari bilan 
m eh n at oby ek tlari (xom ash y o )g a b o sq ich m a-b o sq ich ta ’sir etish
n atijasid a m ah su lo t y aratish borasidagi ishchi (ish ch i-m ash in a)n in g
fao liy atid ir. A na shu ta ’rifni tad q iq o t m av zu sig a k o ‘chirish m um kin, 
y a ’ni: 
P T - bu o'qituvchi (tarbiyachi)ning o'qitish (tarbiya) 
vositalari yordamida o ‘quvchi(taiaba)larga muayyan sharoitda 
t a ’sir ko'rsatishi va bu faoliyat mahsuli sifatida ularda oldindan 
belgilangan shaxs sifatlarni intensiv shakllantirish jarayonidir.
H ozirgi kunda o ‘qituvchilar m etodikani k o ‘p hollarda texnolo- 
giyadan ajrata olm ayaptilar. Shu boisdan bu tushunchalam i aniqlash- 
tirish kerak b o ia d i. 
Metodika
o ‘quv jarayonini tashkil etish va o ‘tkazish
306

---

b o ‘yicha tavsiyalar m ajm uasidan iborat. 
P T
esa o ‘qituvchining kasbiy 
faoliyatini yangilovchi va ta ’lim da yakuniy natijani kafolatlaydigan 
m uolaja y ig ‘indisidir. A gar m etodikaning m aqsadi nazariy qoidalam ini 
aniq hodisalar tekisligiga “o ‘tkazish“ b o ‘Isa, PT ning m aqsadi - ta ’lim 
jarayonining aloqali tom onlarini tashkiliy jihatdan tartibga keltirish, 
bosqichlarining ketm a-ketligini tuzish, ulam i am alga oshirish shartlarini 
aniqlash va yakunida oldindan sifati m a ’lum boMgan “ m a ’sulot” 
yaratish - shaxs kam olotini tarkib toptirishdir.
Ik k in ch id an , fan va tex n ik an in g riv o jlan ish i b ilan inson faoliyati 
ch eg arasi 
n ih o y atd a 
k engayib 
b o ryapti, 
au d ito riy ag a o ‘qitish
im k o n iy atlari katta boMgan yangi tex n o lo g iy alar (san o at, q ishloq 
x o ’ja lig i, elek tro n , ax b o ro t va b o sh q a) k irib kelm oqda. Y angi m eto - 
d ik a la m i talab etadigan va ta ’lim ja ra y o n in in g ajralm as q ism ig a 
ay lan ib b o ray o tg an v a unga o ‘zin in g m a ’lu m x u su siy atlarin i jo riy
e tad ig an yangi tex n ik av iy , ax b o ro tli, po lig rafik , au d io v izu alli 
v o sita la r m av ju d k i, ular yangi P T ni real v o q elik k a aylantirdi.
0
‘qu v -tarb iy av iy
ja ra y o n n i 
tex n o lo g iy alash tirish
tarixiy 
(ay n iq sa, X X a sm in g ikkinchi y arm id an b o sh lab ) v o q elik va 
ja ra y o n d ir. A x b o ro tlash tirish bu ja ra y o n d a g i in q ilo b iy “ b u rilish “ , 
u n in g m u h im bosqichidir. O ddiy til b ilan ay tg an d a ta ’lim da ax b o ro t 
tex n o lo g iy asi - bu “ o ‘q u v ch i - k o m p y u ter“ o ‘rtasid ag i m uloqotdir.
A xborotli texnologiya PT ning tarkibiy qism i, texnik vositalam ing 
m ukam m allashgan zam onaviy turi sifatida ta ’lim jaray o n id a qoMlanila 
boshlandi. 
K elajakda 
axborotli 
texnologiya 
asosida 
o ‘quvchi 
(talaba)lam ing bilish faoliyatini tashkil etish va boshqarish im koniyati 
tugMladi va u o ‘qituvchining yaqin k o ‘m akdoshiga aylanadi yoki uning 
funksiyalarini to liq bajarishi m um kin.
Bu m a ’lu m o tlar sh u n d an d alo lat b eradiki, X X a sm in g 70-yillari 
ox irig a k elib ch et ellard a tex n ik a rivoji va ta ’lim ni k o m p y u terlash
d arajasig a bogMiq holda P T n in g ikki jih a ti alo h id a ajratilib 
k o ‘rsatilg an va tad q iq qilingan:
1
) o ‘quv ja ra y o n ig a texnik vo sitalarn i jo riy etish;
2
) am aliy m asalalar y echim ini to p ish d a b ilim lar tizim id an foyd- 
alanish. M isol u ch u n , Y ap o n iy ad a bu d av rd a o lib b o rilg an tadqi- 
q o tlar o ‘quv ja ra y o n in i tex n o lo g iy alash tirish n in g birin ch i y o ‘nalishi, 
y a ’ni ta ’lim ning yangi tex n ik v ositalarini y aratish va o ‘quv 
ja ra y o n ig a qoMlash bilan b ev o sita bogMiq boMgan (N o sh in iso n o
N arou, E dicational T ech n o lo g y in Jap an , A u d io shal In stru ctio n , N o ­
v em b er, 1979).
B unday h o lat bo sh q a q a to r d av latlar uchun ham xarakterli 
boMib, P T n in g ikkinchi y o ‘n alish i - nazariy -d id ak tik jih a tla ri 80-
307

---

y illa m in g b o sh id a A Q S h va A n g liy ad a tad q iq o t o b ’y ek tig a aylandi. 
C h unki “ tex n o lo g iy a" s o ‘zi k en g m a ’no d a nazariy bilim lam i am - 
aliy o t m aqsadiga k o ‘chirish, bu k o ‘ch irish n in g aniq yoN larini ishlab 
ch iq ish zarurati e ’tiro f etildi.
M u am m o li-m o d u lli o ‘qitish tex n o lo g iy asin in g y etak ch i sifat 
belgisi - bu