Buxoro davlat pedagogika instituti ro‘yхаtga olindi: №2023- yil “ ” “tаsdiqlаymаn”

Turli kengliklarda teng kunlik va Quyosh turish davrlarida Quyoshning 
ufqdan balandligi 
Kengliklar 
21 mart 
22 iyun 
23 sentyabr 
22 dekabr 
Shimoliy qutb 
0 
23,5 
0 
- 
Shimoliy qutb doirasi 
23,5 
47 
23,5 
0 
Shimoliy tropik 
66,5 
90 
66,5 
43 
Ekvator 
90 
66,5 
90 
66,5 
Janubiy tropik 
66,5 
43 
66,5 
90 
Janubiy qutb doirasi 
23,5 
0 
23,5 
47 
Janubiy qutb 
0 
- 
0 
23,5 
Yer yuzasiga atmosfera orqali sochilmasdan keladigan radiatsiya to‘g‘ri 
radiatsiya deb ataladi. Quyoshdan kelayotgan radiatsiyaning bir qismi atmosfera 
tomonidan tarqatib yuboriladi. Bunday radiatsiyani sochma radiatsiya deb ataladi. Yer 
yuzasiga yetib keladigan to‘g‘ri va sochma radiatsiya miqdori yalpi radiatsiya deb 
ataladi. Bulutlik yuqori bo‘lsa sochma radiatsiya to‘g‘ri radiatsiyadan ko‘p bo‘ladi, 
atmosefra tiniq bo‘lsa to‘g‘ri radiatsiya sochma radiatsiyadan ko‘p bo‘ladi
2
. 
Tropik cho‘llarda (Saxroi Kabirning sharqi, Arabiston yarim orolining markaziy 
qismlari) yalpi radiatsiya miqdori yuqori bo‘ladi, mazkur hududlarda ekvator tomon 
yillik radiatsiya miqdori maydon birligiga (1 sm
2
) 120-160 kkal. ga
kamayadi. Mo‘tadil kengliklarda yillik Quyoshdan keladigan radiatsiya miqdori 80-100 
kkal, Arktikada 60-70 kkal, Antarktidada esa atmosfera tiniq bo‘lganligi uchun yalpi 
radiatsiya 100-120 kkal. ni tashkil qiladi . 
Yozda (iyun oylarida) Shimoliy yarim shar eng katta miqdorda yalpi radiatsiya 
oladi, ayniqcha bu miqdor tropik va subtropik kengliklarning ichki quruqlik qismlarida 
juda yuqori bo‘ladi. Mo‘tadil va qutbiy kengliklar oladigan yalpi radiatsiya miqdori bir-
biridan kam farq qiladi, chunki Ushbu davrda kunning uzunligi katta. Ekvator 
kengliklarida havoning namligi va bulutlik yuqori bo‘lganligi uchun yalpi radiatsiya 
miqdori kam.