Buxoro davlat pedagogika instituti ro‘yхаtga olindi: №2023- yil “ ” “tаsdiqlаymаn”

 
Suv bug‘ining massa ulushi (s). Bu birlik massali nam havodagi suv bug‘ining 
grammlarda o‘lchagan miqdori: 
 

---

15 
Aralashma nisbati (g) - bu ko‘rilayotgan hajmdagi suv bug‘i massasining shu 
hajmdagi quruq havo massasiga nisbatidir. Aralashma nisbati son jihatdan birlik 
massali quruq havoga to‘g‘ri keluvchi suv bug‘i miqdoriga teng: 
 
Miqdor jihatdan s va g orasida farklar kichik, shu sababli s va g larni hisoblash 
uchun (2.4) ifoda qo‘llanilishi mumkin. 
Bosim (elastiklik) defitsitы (d) - bu berilgan haroratdagi Ye tuyingan suv bug‘i 
elastikligi va ye suv buganing hakikiy bosimi orasidagi fark: 
d = E - e. 
Shudring nustasi harorati (t) - bu umumiy atmosfera bosimi (P=const) va suv 
bug‘ining massa ulushi {s=const) o‘zgarmas bo‘lganda havodagi suv bug‘i (toza 
suvning yassi sirtiga nisbatan) tuyinishga erishadigan haroratdir. Havoning 
berilgan haroratida suv bug‘ining haqikiy elastikligiga bog‘lik holda shudring 
nuqtasi harorati turli qiymatlarga ega bo‘lishi mumkin. Havoning manfiy 
haroratlarida muz (kirov) nuqtasi harorati tushunchasi kiritiladi - bu umumiy 
atmosfera bosimi (P*=const) va suv bug‘ining massa ulushi (s=const) o‘zgarmas 
bo‘lganda havodagi suv bug‘i (toza muzning yassi sirtiga nisbatan) tuyinishga 
erishadigan haroratdir. 
Shudring nustasi defitsiti (∆) - bu havo harorati T va shudring nuqtasi harorati g 
orasidagi fark: 
Havo harorati va shudring nuqtasi haroratlari bir xil birliklar tizimida 
o‘lchaishi lozim. 
Atmosferadagi gazlarning polati harorat T, bosim R va zichlik r (yoki 
solishtirma hajm) kattaliklarining qiymatlari bilan 
belgilanadi. Bu uchta kattalik holat tenglamasi orkali O‘zaro boglanadi. 
Atmosferadagi uglerod dioksidi va suv bug‘idan tapщari barcha gazlar kritik 
haroratda yuqori haroratlarda bo‘ladi. Uglerod dioksidi gazining kritik harorati 
kuzatilayotgan havo o‘aroratlaridan past bo‘lsa-da, u tuyingan haroratda 
bo‘lmaydi, chunki Yer atmosferasi sharoitida uning parsial bosimi kichik. 
Gazning harorati uning kritik haroratidan qancha katta, uning parsial bosimi 
to‘yinish parsial bosimidan qanchalik kichik bo‘lsa, ko‘rilayotgan gaz fizikaviy 
xususiyatlari bo‘yicha ideal gazga shunchalik yaqin bo‘ladi. Atmosfera havosi 
tarkibiga kiruvchi gazlar amalda ideal gaz hisoblanadi, Shuning uchun ideal gaz 
holat tenglamasini ularga ko‘llash mumkin: 
(2.8) 
 

---

16 
bu yerda R - universal gaz doimiysi, µ - quruq havoning molyar massasi, t -