Chi so’z turkumlari yordamchi so’z turkumlari

IV . Qo’llanishiga ko’ra
1. Takror qo’llanuvchi bog’lovchilar : ham…ham , bir…bir , goh…goh , dam…dam , yo…yo , ba’zan…ba’zan , xoh…xoh , goho…goho , na…na , bir qarasang…bir qarasang , -mi…-mi
2. Yakka qo’llanuvchi bog’lovchilar : va , ammo , yoki , negaki , toki , mabodo , ya’ni , go’yo , yo , ham
Diqqat!!! Yo ayiruv bog’lovchisi , ham biriktiruv bog’lovchisi yakka holda ham , takror holda ham qo’llanadi .
KO’MAKCHI

	Teng bog’laydi	Tobe bog’laydi
So’zlarni bog’laydi	Bog’lovchi	Ko’makchi
Gaplarni bog’laydi	Bog’lovchi	Bog’lovchi

So’zlarning o’zaro grammatik va mazmuniy munosabatini ifodalash uchun ishlatiladigan yordamchi so’zlarga ko’makchilar deyiladi .

Ot , olmosh , harakat nomi va sifatdosh ( otlashgan so’zlar)dan keyin qo’llanib , ularni hokim so’zga bog’lash uchun xizmat qiluvchi so’zlar ko’makchi hisoblanadi .
1. U telefon raqamimni qalam bilan yozib oldi .
2. Qol , sen uchun ikki etak paxta terib beraman .
3. Bolalar o’qi+sh haqida gaplashishdi
4. Jamoa puxta tayyorlan+gan+i bois g’alaba qozondi
5. Yaxshi (odam) bilan yurdim , yetdim murodga
6. Ikkinchi(farzand)si to’g’risida umuman gapirmadi
7. Hamma(odam) kabi yashash qolipga tushib qolishdek gap
8. Piyoda(askar)lar uchun joy hozirlandi
Diqqat!!! Ko’makchilar o’zidan oldingi so’z bilan bitta so’roqqa javob bo’ladi , bitta sintaktik vazifa bajaradi , bitta umumiy urg’u oladi , bir butun ohangga ega bo’ladi : Yigitlar maktab sari yo’l olishdi .
Ko’makchilar urg’u olmaydi , urg’u ko’makchi bilan qo’llangan so’zning , asosan , oxirgi bo’g’iniga tushadi : opam bilan , fizikaga oid , antenna uchun , osmon uzra , astronomiya haqida , prezident kabi , bolalar tufayli
Diqqat!!! Ko’makchi ko’pincha to’ldiruvchi va holni , qisman aniqlovchi va kesimni shakllantiradi :
a) to’ldiruvchi : Atrofni durbin bilan kuzatdik
b) hol : Atrofni diqqat bilan kuzatdik
d) aniqlovchi : Vatan ona kabi muqaddasdir
e) kesim :Hamma sovg’alarimiz siz uchun
Diqqat!!! Ko’makchilar mohiyatan rus tilidagi predloglarga , ingliz tilidagi “prepositions”ga yaqin turadi .
*****Ko’makchilar tarixan mustaqil so’zlar bo’lib , hozirgi kunda leksik(atash) ma’nosini yo’qotgan va grammatik ma’no ifodalashga o’tgan so’zlardir .