Cho‘lpon nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi Toshkent — 2019 R. Farmonov, U. Jo‘rayåV, sh. Ergashev jahon tarixi
III BOB. XVI–XVIII ASRLARDA OSIYO VA AFRIKA
Download 7.71 Mb. Pdf ko'rish
|
8-sinf Jahon tarixi (2019)
- Bu sahifa navigatsiya:
- Rivojlanishning asosiy yo‘nalishlari.
III BOB. XVI–XVIII ASRLARDA OSIYO VA AFRIKA
MAMLAKAÒLARI 13-mavzu: XVI–XVIII ASRLARDA OSIYO MAMLAKAÒLARI RIVOJLANISHINING ASOSIY XUSUSIYAÒLARI Yevropa tarix fanida sharqona taraqqiyot shaklini «an’anaviy sivi- lizatsiya», «an’anaviy jamiyat» deb atashadi. Bunga ko‘pchilik kamta- rona hayot tarzi, diniy sabr-toqat, yer egaligining o‘ziga xos shakli, kishilar hayotining davlat tomonidan tartibga solinishi kabilarni asosiy belgilar sifatida kiritishadi. Qadimgi sivilizatsiyalar qaysi hududlarda paydo bo‘lgan edi? Rivojlanishning asosiy yo‘nalishlari. Osiyo mamlakatlarida Yangi davr ularning mustamlakalarga aylantirilishi bilan bog‘liq. O‘rta asr- larda Sharq mamlakatlari tabiatning nisbatan saxiy in’omi tufayli o‘z- 5 – Jahon tarixi http://eduportal.uz 66 larining geografik va tarixiy ustunliklarini namoyish qila oldi. Rivoj- langan ijtimoiy mehnat taqsimotiga, madaniy taraqqiyotning o‘ta yuqori darajasiga, jamiyat ma’naviy rivojining anchagina yuqori bos- qichini aks ettiruvchi diniy va axloqiy tizimni shakllantirishga erishdi. Sharqning G‘arbdan ustunligi, ayniqsa, asrlar davomida to‘plangan ma’naviy imkoniyatlar, tajriba va bilimlarga tayangan intellektual kuchlarida yaqqol namoyon bo‘ldi. Bu davrda texnik, texnologik, tashkiliy va madaniy innovatsiyalar keng tarqalgan bo‘lib, ularning ko‘pchiligi 300–500 va hatto 1000 yil o‘tgandan so‘ng Yevropada paydo bo‘ldi, qisman Sharqdan o‘zlashtirildi. Aholining o‘sish sur’ati ham iqtisodiy imkoniyatlarning yuqoriligidan dalolat beradi. Biroq Yangi davr boshlariga kelib, Sharq mamlakatlari taraqqiyotda Yevropaga nisbatan sezilarli orqada qola boshladi. Buning asosiy sabablari sifatida quyidagilarni ko‘rsatish mumkin: – Sharq davlatlarida harbiy xarajatlar miqdori G‘arb davlatlarinikidan ancha yuqori edi; – XVI–XVII asrlardan boshlab, Sharq mamlakatlarida transport vositalari (kemalar, portlar, yo‘llar, kanallar qurilishi) va kommunikatsiya tizimining (kitob chop qilish, savodxonlik darajasi) rivojlanish sur’atlari G‘arb mamlakatlariga nisbatan pasaydi; – O‘rta asrlarning oxirlaridan boshlab, Sharq mamlakatlari yakka- lanish yoki «yopiq eshiklar» prinsipiga asoslanib, faol tashqi siyosat olib bormadi; – yevropalik mustamlakachilar kirib kelishi arafasida Sharqning ko‘plab mamlakatlarida tarixan yaratilgan moddiy, ijtimoiy va ma’naviy boyliklarni rivojlantirish o‘rniga, tabiiy resurslardan uzoq vaqt ekstensiv foydalanish natijasida kelib chiqqan ijtimoiy-iqtisodiy inqiroz kuzatilayotgan edi. Yevropa ekspansiyasi va mustamlakachilik Osiyo mamlakatlari- ning ijtimoiy-iqtisodiy tuzilishiga anchagina ziddiyatli ta’sir ko‘rsatdi. Sivilizatsiyalar o‘rtasidagi «muloqot» odamlar orasidagi juda katta yo‘qotishlarga olib keldi. Ko‘pchilik hollarda mustamlakachilik keng miqyosdagi talonchilikdan iborat bo‘lib qoldi. Ammo XVII asrning o‘rtalarigacha G‘arbning Sharqdan ustunligi faqat tashqi ko‘rinish bo‘lib, bu davrda Sharq harbiy ishda, moddiy ne’matlarni ishlab chiqarishda Yevropadan ancha oldinda edi. Ammo Sharq bir xil emasdi. Sharqda bir nechta turli sivilizatsiyalarni ajratib ko‘rsatish mumkin. Download 7.71 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling