Dilnavoz Yusupova
Download 2.95 Mb. Pdf ko'rish
|
yusupova.universal qo\'llanma .adabiyot
|
To‘qqizinchidan, ijod erkinligi, xilma-xil fikrlash imkoniyati, badiiy so‗zga davlat
miqyosida xo‗jayinlik qilishning barham topganligi iste‘dodsiz asarlarning ham yaratilishi, chop etilishiga imkon tug‗dirdi. O‘ninchidan, bozor munosabatlari badiiy ijod sohasida ham namoyon bo‗la boshladi. Natijada xaridorgir, ommaning o‗tkinchi talablariga mos keladigan asarlar yaratishga harakat kuchaydi. Shuning oqibati o‗laroq o‗zbek adabiyotida erotik tasvirlar, sarguzasht yo‗nalishidagi oldi-qochdi bitiklar ko‗paydi. Mustaqillik davrida milliy adabiyot millat ahlining ko‗nglini, ruhiyatini tasvirlashga e‘tibor qaratmoqda. Natijada inson asosiy badiiy qadriyatga aylandi. She’riyat bugungi kunda ham milliy adabiyotimizning yetakchi turi bo‗lib qolmoqda. A.Oripov, Rauf Parfi, H.Xudoyberdiyeva, Shavkat Rahmon, Azim Suyun, Usmon Azim, Ikrom Otamurod, Abduvali Qutbiddin, Aziz Said, Iqbol Mirzo, Bahrom Ro‗zimuhammad, Muhammad Yusuf, Faxriyor, Zebo Mirzo, Xosiyat Rustamova, Halima Ahmad, Rustam Musurmon singari shoirlarning she‘rlarida olamni poetik idrok etish yangi bosqichga ko‗tarilgani namoyon bo‗ladi. Bu davr she‘riyatida o‗tkir gap aytish, dono fikr bildirish, nasihat, aql o‗rgatish emas, balki inson ruhining murakkab, ismsiz manzaralarini aks ettirishga e‘tibor ortdi. Hissiyot qatlamlarini tadqiq etish, odam ruhiyatidagi boy va rangin iqlimlarni poetik kashf etishga urinish kuchaydi. Istiqlol she‘riyati shakliy izlanishlarga boyligi, Sharq nazmidan ham, G‗arb adabiyotidan ham samarali o‗rganishga intilish kuchayganligi bilan xarakterlanadi. Endilikda she‘rxonlik ko‗ngilochar mashg‗ulot bo‗lmay qoldi. She‘r bilan tillashadigan o‗quvchining tafakkuri ham, qulog‗i ham, ko‗zi ham, hatto tuyg‗ulari ham bir qadar zo‗riqishi, she‘r o‗qiyotganda faqat zavq va lazzat tuyibgina qolmay, mehnat qilishi ham lozim bo‗lib qoldi. Rauf Parfining: Yerga botgan osmonlarni kuzatdim, Chopilgan oyog‗im bilan chopdim men. Kesilgan qo‗limni sizga uzatdim, 405 Bu dunyo gullarga to‗ldi. Qotdim men, – singari badiiy qanoatlarini qabul qilish uchun muayyan ruhiy-intellektual tayyorgarlik zarur bo‗ladi. O‗ziga xos shoirlardan biri Faxriyorning bir she‘ri mavjud imlo qoidalariga mutlaqo rioya etilmay bitilgan: qobirg‗alar qabarar suyaklarim qadoqdir qaboqlarim o‗q tugab bo‗shab qolgan sadoqdir kuyib kuyib kul bo‗lgan nafratlarim adoqdir chuchmomalar ko‗k kiygan namozshomgul gul gulim hey tulugim hey tulum hey tulugim hey tulum Gap bu yerda imlo qoidalarining inkor etilganidagina emas. Shoir ifodalayotgan dardning ko‗lami naqadar yirikligini, uning biz bilgan insoniy o‗lchamlarga to‗g‗ri kelmasligini she‘r mazmunidan anglatish bilan kifoyalanmay, uning shakli vositasida o‗quvchiga ko‗rsatib ham qo‗yadi. «hey tulugim, hey tulum» so‗zlari hazrati Navoiy tomonidan ham ishlatilgan. Lekin uning she‘ridagi ruh bo‗lakcha edi. Faxriyor esa qo‗li yoki oyog‗i emas, qobirg‗alari qabarib, suyaklari qadoq bo‗lgan, o‗ksiz hayotiga yig‗layverib ko‗z yoshlari qurib ketgan, qismatidan kuyaverib nafratlari ham adoq bo‗lgan baxtsiz shaxsning kayfiyatini ifodalashda bu so‗zlardan foydalanadi va ko‗rganingizday yaxshi badiiy natijaga erishadi. Milliy poeziyamiz tarixida birgina qatordan iborat butun boshli she‘r hech qachon bo‗lmagan. Faxriyor shunday she‘r yozdi. Quvonarlisi shundaki, bu she‘r yordamida atama yasalmagan yoki axborot berilmagan, balki o‗ziga xos musiqaga ega, muayyan kayfiyat ifodalay oladigan, o‗qiganga o‗zgacha ruhiyat baxshida qiladigan tugal asar yaratilgan: Go‘rlar qisir – tug‘ishdan qolgan. Istiqlol davri she‘riyatining qisqalikka intilishi shunchaki modaning ketidan quvish bo‗lmay, chuqur ichki mantiqqa ega. Bu she‘riyat o‗quvchiga ishonch, uni badiiy so‗zning iste‘molchisigina emas, balki she‘riy holatni tuyish, badiiy manzaralarni jonlantirish jarayonining ishtirokchisi martabasiga ko‗tarishning natijasidir. She‘r qancha qisqa bo‗lsa, |
