Epidemiologiyadan

Yuqumli kasalliklar kabinetining hujjatlari: 
1 
Tibbiy pasport.
2 
Yuqumli kasalliklarning oldini olish rejalari. 
3 
Profilaktikaninig maxsus usullarini o’tkazish rejalari. 
4 
Konsultatsiyaga va yordamchi kabinetlarga yo’llanma.
5 
Shifoxona tibbiy varaqasidan ko’chirma. 
6 
Ambulator bemorning tibbiyot varaqasi. 
7 
Zudlik bilan yuboriluvchi xabarnoma. 
8 
Yuqumli kasalliklarni hisobga oluvchi daftar. 
9 
Dispanser nazorati kartasi.
10 Profilaktik emlash kartasi. 
11 Emlashni hisobga oluvchi jurnal.
12 Yuqumli kasalliklar haqidagi hisobot 
13 Profilaktik emlash to’g’risidagi hisobot. 
14 Profilaktik tadbirlar to’g’risidagi axborot. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

56 
 
MAVZU 4. YUQUMLI KASALLIKLAR TARQALISHIDA 
HAYVONLARNING VA KEMIRUVCHILARNING EPIDEMIOLOGIK 
AHAMIYATI. RODENTICIDLAR VA ULARNI QO’LLASH USULLARI. 
DERATIZATSIYA VA SANITARIYA-VETERINARIYA TADBIRLARINI 
TASHKIL QILISH 
1. Mashg’ulotning maqsadi: 
1.1. Epidemiologik ahamiyatga ega bo’lgan hayvonlar ekologiyasi va 
biologiyasini o’rganish. 
a) kemiruvchilar kasalliklar qo’zg’atuvchilarining manbaidir; 
b) kasallik qo’zg’atuvchilarining (quturish, salmonellyozlar va ornitozlar) tabiatda 
tarqalishida yovvoyi, uy hayvonlari va parrandalarning ahamiyati. 
1.2. Deratizatsiya va sanitariya-veterinariya choralarini tashkil etishda 
kimyoviy usullar va texnik vositalarni qo’llanishini o’zlashtirish. 
2. Mashg’ulot uchun ajratilgan vaqt - 4 soat. 
3. Mashg’ulotni o’tkazish rejasi: 
3.1. Kirish so’zi. O’tiladigan mazkur mavzuning mohiyatini va uning 
mazmunini tuShuntirish. 
3.2. Talabalarning boshlang’ich bilim darajalarini aniqlash. 
3.3. Mashg’ulot savollarini muqokama qilish. 
3.3.1. Kemiruvchilarning - kasallik qo’zg’atuvchi manbai sifatida umumiy 
tavsifi. 
3.3.2.Kemiruvchilarning kalamush, sichqon, dalasichqon, qumsichqon, 
yumronqoziq va sug’ur kabi turlari haqida ma’lumot. 
3.3.3. Ornitoz va salmonellyozlarda kasallik tarqalishi tizmasini o’zlashtirish. 
3.3.4. Kemiruvchilarga qarshi kurashda qo’llaniladigan ikki usulning 
muhokamasi. 
a) profilaktik deratizatsiya. 
b) kasallik o’choqlarida deratizatsiya. 
3.3.5. Kemiruvchilarga qirg’in keltiruvchi mexanik, kimyoviy va biologik 
usullar bilan tanishtirish. 
3.3.6. Asta-sekin kumulyativ ta’sirli rodentitsidlar tavsifi. Zookumarin. Uy 
kalamushi va sichqonlarga qarshi qo’llash usullari, qo’llashdagi ehtiyot choralari. 
3.3.7. Keskin ta’sir qiluvchi rodentitsidlarning tavsifi va qo’llash ehtiyoji. 
Rux fosfidi. Uy sichqonlari va kalamushlarga qarshi dala sharoitida o’tkaziladigan 
deratizatsiyada ishlatish imkoniyatlari. Krisid. Kul rang kalamushlarni qirishda 
ishlatish imkoniyatlari va qo’llash usullari. Qo’llashdagi cheklanishlar tafsiloti. 
3.3.8. Kemiruvchilarning har xil guruhlariga qo’llaniladigan deratizatsiya. 
a) Sinantrop kemiruvchilar-uy sichqoni, kulrang va qora kalamushlar. Profilaktik 
choralarning muhim ahamiyati. Qo’llash usullari va tadbirlari. 
b) Yarim sinantrop kemiruvchilar (oddiy dalasichqon). Agrotexnik choralar, 
ularning mazmuni va profilaktik ahamiyati. Kemiruvchilarga qirg’in keltirish 
usullari: 
kemiruvchilarda 
kasallik 
qo’zg’atuvchi 
bakteriyalarni qo’llash 
imkoniyatlari. Deratizatsiya o’tkazishda kemiruvchilarning yashash tarzini 

---

57 
mavsumiyligini hisobga olish. 
v) Yovvoyi kemiruvchilar (qumsichqon, yumronqoziq, sug’ur). Qirg’in 
keltirish choralarini o’tkazish shartlari. Kemiruvchilar inlariga gazsimon 
rodenticidlar bilan ishlov berish. Boshqa rodenticidlarning qo’llanilishi. 
3.3.9. Deratizatsiyaning texnik vositalari. Kemiruvchilarni tutish vositalari. 
4. Muhokama uchun savollar: 
4.1. Epizootik jarayon. 
4.2. Epizootik o’choq tuShunchasi. 
4.3. Infeksiyalarning asosiy maibai hisoblangan kemiruvchilar (katta 
qumsichqon) ning qisqacha ta’rifi. 
4.4. Hayvonlar va parrandalarning yuqumli kasallik qo’zg’atuvchilarining 
maibai sifatidaga ahamiyati. Ularning quturish, salmonellyozlar hamda ornitoz 
kasalliklari epidemiologayasidagi ahamiyati. 
4.5. Kumulyativ (sekin) ta’sirli rodentitsidlarning va keskin ta’sirli 
rodentitsidlarning qo’llanilish imkoni va shartlari. 
4.6. Kemiruvchilarning ekologik va biologik xususiyatlari asosida 
deratizatsiya o’tkazish usullari: 
a) sinantrop kemiruvchilar
b) yarim-sinantrop kemiruvchilar 
v) yovvoyi kemiruvchilar. 
4.7. Tanlab va yoppasiga o’tkaziladigan deratizatsiya (muntazam va bir 
marotaba o’tkaziladigan). 
4.8. Deratizatsiya moddalarining zaharli ta’siri. 
4.9. Deratizatsiyaning texnik vositalari. Kemiruvchilarni tutish qurollari. 
4.10. Deratizatsiya choralarining samaradorligini aniqlash usullari va 
ko’rsatkichlari. 
4.11. Veterinariya-sanitariya choralari (quturish, o’latda, tuyalar manba 
hisoblanganda, salmonellyozda, ornitozlarda). 
4.12. Epidemiologik nazorat tuShunchasi (ikki asosiy qismi). 
5. Ushbu mavzu bo’yicha talabalar quyidagilarni bilishlari shart: 
5.1. Epidemiologik xavfli va zoonoz infeksiya o’chog’ining hududini tashkil 
qiluvchi epizootik jarayonning umumiy tavsifi. 
5.2. Odamlarga yuqish mexanizmi, shart-sharoitlari va epidemik jarayon 
tavsifi. 
5.3. Deratizatsiya usullari. 
5.4. Deratizatsiya moddalarining asosiy xususiyatlari, ta’siri va qo’llanish 
usullari. 
5.5. Deratizatsiya preparatlarining insonlarga, issiq-qonli hayvonlarga zararli 
ta’siri. 
5.6. Deratizatsiyaning texnik vositalari. 
6. Talabalar o’rganishlari lozim bo’lgan amaliy ko’nikmalar: 
6.1. Muayyan epidemik vaziyat hamda infeksiyalarning epidemiologik 
xususiyatlarini hisobga olgan holda tanlangan deratizatsiya choralarini asoslash. 
6.2. Deratizatsiya o’tkazish uchun preparatlarni va texnik vositalarni tanlash 

---

58 
6.3: Deratizatsiya samaradorligini aniqlash. 
7. Mustaqil ish.
7.1. Dars oxirida quyidagi jadvalni ma’lumotlar bilan to’ldiring. 
Kemiruvchining 
turi 
Yashas
h joyi 
Tarqalish yo’llari 
va yuqish omillari 
Ushbu kemiruvchi 
asosiy manba 
hisoblanadigan 
kasalliklar 
1 
Kalamush
2 
Sichqon
3 
Dalasichqon
4 
Qumsichqon
5 
Yumronqoziq
6 
Sug’ur