Falsafa 3-joriy nazorat topshirig’i ahmadjonov elbek 651– 22 gr 11-мавзу. Мулоҳаза. Хулоса чиқариш режа

Меъморчиликда улуғворлик алоҳида аҳамият касб этади. Меъморчиликда улуғворлик фақат миқёс ўлчови билан ўлчанмайди. Масалан, айрим обидалар ўзларининг кенг кўлами билан улуғворлик касб этсалар, бошқалари ўта нафислиги, нозик ифодаси, ҳамоҳанглиги, атроф-муҳит билан узвий қўшилиб кетганлиги билан катта аҳамият касб этади. Масалан, Бобил минораси, Минораи Калон, Миср пирамидалари, Тож Маҳал кенг кўлами билан улуғворлик касб этса, Амир Темур даҳмаси, Шоҳизинда, Регистон майдони, Мир Араб мад-расаси, Исмоил Сомоний мақбараси ўзига хослиги билан улуғворлик ҳиссини уйғотади.

Санъатда улуғворлик баъзида фожиалилик билан ёнма-ён намоён бўлади. Масалан, Шекспир асарлари, Шашмақом, баъзи меъморий обидалар бир вақтнинг ўзида ҳам улуғворлик, ҳам фожиалилик руҳи билан суғорилган бўлади. Лекин ҳар доим ҳам эмас. Масалан, Регистон – улуғвор, лекин фожиали ҳис уйғотмайди, Макбет хоним фожиали, лекин улуғвор эмас.

Фожиалилик ва кулгилилик эстетик категориялари ёрдамида ҳаёт зиддиятлари ва тўқнашувлари баҳоланади ва мушоҳада қилинади. Фожиалилик ва кулгилилик ижтимоий хусусиятга эга тушунчалардир. Улар ёлғиз инсонга хосдир, фақат ижтимоий муносабатлар жараёнидагина намоён бўлади.

Фожиалилик ва кулгилилик ўзаро боғлиқлиги ҳаётнинг мурак-каблиги, зиддиятлилиги, ҳаракатчанлигидан келиб чиқиб, уларни сан-ъат ёрдамида яхшироқ англаймиз. Санъат асарларида фожиалилик ва кулгилилик яхлит намоён бўлади. Кўп ҳолларда фожиалилик ва кулгилиликнинг узвий чирмашиб кетиши илдизлари ижодкор истеъдодига бориб тақалади.

Масалан, Шекспир асарларида фожиали ва кулгили томонлар шу қадар чирмашиб кетганки, уларнинг бирини иккинчисисиз англаш қийин.

Фожиалилик муаммоси ҳар доим, фалсафий ва эстетик тафаккур эътиборини ўзига жалб қилиб келган. Фожиалиликда воқеий ҳаётнинг чуқур зиддиятлари ва тўқнашувлари ҳаёт ва ўлим, озодлик ва зарурат, ақл ва туйғу, қонун ва бурч, шахсий ва ижтимоий хусусиятлар намоён бўлади.

Шекспир ва Софокл асарлари, Достоевский, Шолохов рўмон-лари, М.Шайхзоданинг