Fanning geografiya fanlari ichida tutgan o’rni

Geografik kartalarning xususiyatlari

Karta va atlaslarning mazmunini tushinib undan kerakli ma’lumotlarni olish kartani o’qish
deyiladi. Undan foydalanilayotgan shartli belgilar yordamida kartadan tasvirlangan voqea va
hodisalar to’g’risida fikrlab so’ng ma’lumot oladi. Karta va atlaslarda voqea va hodisalar bir
tomonlama o’rganilmasdan, u bilan bog’liq bo’lgan boshqa ma’lumotlar ham o’rganiladi.
Umumgeografik kartalarda tasvirlangan bir shahar olib qaralsa, uning katta va kichikligiga qarab aholi yashaydigan joyning aholi soni, nomi yozilgan shartli belgi yordamida siyosiy ma’muriy ahamiyati aniqlanadi. Karta va atlaslarda matn o’qish bilan karta o’qishda katta farq bo’lib, kartada shartli belgilar bilan voqea va hodisalarning joylashishi va tarqalishi to’g’risida keng ma’lumot olish mumkin. Maydonli va chiziqli geografik obektlarning yozuviga qarab uning egallagan maydonini va uzunligini aniqlasa bo’ladi. Karta va atlaslarni o’qish orqali unda tasvirlangan tavsilotlarni o’rganib, voqea hodisalarning tarqalish qonuniyatlari aniqlanadi. Masalan, O’zbekiston kartasida sug’oriladigan maydonlarning chegaralariga qarab uning daryo vodiylari bilan bog’liqligini ko’rib, uning joylashish qonuniyatlarini aniqlash mumkin. Shuningdek, har xil mazmundagi kartalarni bir-biriga taqqoslash yo’li bilan voqea hodisalarning bir-biriga nisbatan aloqasini bilsa bo’ldi. Geografik kartalar geologik, tuproq va o’simlik kartalari bilan solishtirilganda ularning o’zaro aloqadorligi ko’rinib turadi. Geografik kartalar yordamida hududni kompleks o’rganish katta ahamiyatga ega hisoblanadi. Geografik kartalar mazmuniga ko’ra ko’p va xilmaxil.Kartalar ularni o’rganish, hisobga olish, saqlash va boshqa maqsadlar uchun
tasniflanadi. Kartalarni ilmiy asosda tasniflash ularning alohida turlariga xos bo’lgan
xususiyatlar va qonuniyatlarni o’rganishni osonlashtiradi. Shuningdek, u kartografik ishlab
chiqarishni tashkil etishda o’z aksini topadi va korxona ishini samarali yo’lga qo’yishga
yordam beradi.

26.