Fazliddin o‘taganov davlat tili uzbek tili

Mukarrar
 (arabcha – takror-takror; qayta-qayta) san’atida, V. Rahmonovning yozishicha, shoir baytda 
takror-takror bo‘luvchi so‘zni ishlatadi. Takrirdan farqli ravishda mukarrar so‘zlar orasiga chiziqcha 
qo‘yiladi va takror so‘zning ikkinchisi nutqdagi „xo’p, juda, rosa" kabi kuchaytiruvchi so‘z vazifasini 
bajaradi. 
O‘tarsen o‘ynay-o‘ynay men gadoyi xasta yo‘l uzra,
Qolurmen bir qiyo boqmoq uchun yolbora-yolbora.
(Alisher Navoiy) 
Muvozina (arabcha – tengdoshlik-“Tarse” She’rda birinchi misra so‘zlari bilan ikkinchi misra 
so‘zlarining bir-biriga ohangdosh, vazndosh, qofiyadosh bo‘lib kelishi tarse’ (ar.«ziynatlash, «bezash», 
«ipga marjon tizish») hisoblanadi.)) san’atida birinchi misradagi so‘zlar ikkinchi misradagi so‘zlar 
bilan vazn jihatidan ham, talaffuz jihatidan ham teng bo‘ladi. Muvozinada „parallel so‘zlar miqdori 
teng, so‘zlar hijolari teng, o‘qishdagi parallel misralarga sarflanadigan vaqt ham tengdir. Demak, 
shoir baytni shunday tuzadiki, birinchi misrada nechta ritmik to‘xtam va pauzalar bo‘lsa, ikkinchi 
misrada ham aynan o‘sha holat takrorlanadi" (V. Rahmonov): 
Misollar: 
Layli ishqin tanimda jon qil,
Layli shavqin rangimda qon qil.
(Alisher Navoiy) 
Yod etmas emish kishini g‘urbatda kishi, 
Shod etmas emish kо‘ngulni mehnatda kishi. (Bobur) 
 
Jismimni talashsa erdi itlar, 
Qonimni yalashsa erdi itlar. (A.Navoiy) 
„Musoviyat tarafayn" (ikki taraflama teng) da misralar odatdagi o‘qilishidan tashqari, yuqoridan pastga 
qarab ham o‘qiladi va o‘sha misralarning o‘zi kelib chiqadi. Ogahiy ijodida buni ko‘rish mumkin. Uning 
ikkinchi nomi ham borligini ko’rish mumkin. («Masnu’» – arabcha san’atli, sersan’at degani. ) Ham 

---

FAZLIDDIN O‘TAGANOV
Davlat_tili_uzbek_tili
21 
gorizantal, ham vertikal tomonidan o‘qish mumkin bo‘lgan she’r. U murabba’ (to‘rtburchak), musoviyat 
tarafayn (ikki tomoni ham teng) degan atamalar bilan ham yuritiladi. 
Bobur ijodidan: 
№ 
1 
2 
3 
4 
1