Fizikadan praktikum
BIOLOCIK SUYUQLIKLARNING OSMOTIK
Download 104 Kb. Pdf ko'rish
|
BIOLOCIK SUYUQLIKLARNING OSMOTIK BO SIM IN I ANIQLASH Kerakli asbob va materiallar. 1. Mikroskop. 2. Osh tuzining har xil konsentratsiyali eritmalari. 3. Gorayev kamerasi. 4. Kapillar naychalar. 5. Mikropipetka. Ishning maqsadi. N o m a’lum eritm alarning konsentratsiya sini aniqlash. Nazariy qism Osmotik bosim — har qanday eritm a, shuningdek, biologik suyuqliklarning shunday bosimiki, u erigan m odda gaz holatida bo‘hb, eritma egallagan hajmni o‘sha haroratda egallab hosil qil gan bosimidir. Yetarlicha suyultirilgan eritm alar uchun o ‘zgar- mas haroratda osmotik bosim eritilgan moddaning konsentratsiya- siga va absolut haroratga to ‘g‘ri proporsional: p = CRT, (4.1.1) Bunda: p — eritm aning osm otik bosimi (atmosfera); С — uning konsentratsiyasi; m ol/litr, R — universal gaz doimiysi; 0,082 Htr atmosfera g ra d 1. т о Г 1 ga teng. Shunday qilib, (4.1.1) ifodadan suyultirilgan e ritm a la r n in g o s m o tik b o sim i e ritilg a n m o d d a n in g z a r ra c h a la ri m iqdoriga proporsional. O sm otik bo sim n i aniqlash uchun eritm an in g konsentratsiyasi va to ‘yingan b u g ‘ining bosim i (yoki elastikiigi) orasidagi b o g ‘lanishga asoslangan q ato r bilvosita usullar mavjud. Bug‘ning elastikiigi deganda, uning suyuqlik bilan m uvozanatda bo'lgandagi bosim i tushuniladi. K o ‘p in c h a osm otik bosim ni aniqlash u ch u n b u g ‘ elastik- ligining o sm o tik bosim ga bo g ‘liqligiga m oslangan bilvosita usuldan foydalaniladi. O sm otik bosim ni aniqlashning bilvosita usullari biologiyada keng q o ‘llaniladi. Bu Bardjer va Rasta usuli bilan ishlanganda tekshiriluvchi eritmaning osm otik bosimi nazoratchi eritmalarining m a’lum <>м и» Hi к hoMinLii I bilan taqqoslanadi. Bardjerva Rasta usuli bilan l.iч 11111 i.i 11 0,1 % ga mos keluvchi konsentratsiyalar farqini qayd « 11 1 1 s1 1 mumkin. Ishni bajarish tartibi Ishni boshlashdan aw al diametri 1 m m va uzunligi 6—7 sm (buyum oynasining uzunligi) atrofida boMgan shisha kapillarlar tayyorlanadi. Osm otik konsentratsiyasi tekshirilayotgan eritm a larning konsentratsiyasiga taxm inan yaqin boMgan, masalan, konsentratsiyalari 0,5%; 0,6%; 0,7%; 0,8%; 0,9% ;i,0 % boMgan kuzatuvchi (kontrol) eritm alar (odatda N aC l) tayyorlanadi. Kapillarni buyum oynasiga qo'yiladi va unga yopishtirgich (zamazka) yordam ida m ahkam lanadi. Shisha kapillar okular shkalali mikroskopning buyum oynasiga qo‘yiladi (kattalashtirish, okular 7x, obyektiv 8x) va suyuqlikning 1 ta yoki ikkala meniskiga fokuslantiriladi, agar havo pufakchalari kichik boMib, ko‘rish sohasiga joylashsa, keyin meniskning harakati kuzatiladi (4.1.1- rasm). 4.1 1- rasm. Kichik osm otik bosim (yoki katta elastikligi) ga ega boMgan suyuqlikning yuzasidan suv bugManadi va bir vaqtning o ‘zida bug* katta osmotik bosim (kichik bug1 elastikiigi)ga ega boMgan suyuqlikka o ‘tadi. Shuning uchun 1-tom chim ng hajmi kichik- lashadi, 2- tom chining hajm i esa kattalashadi. Menisk doim konsentratsiyasi kichik boMgan eritm a tom on harakatlanadi. Tekshiriluvchi eritma navbat bilan kuzatuvchi erit- malar bilan taqqoslanadi. Shunday kuzatuvchi eritma aniqlana- diki, bunda ikkala tom chining ham hajmlari o ‘zgarmay qoladi (menisk harakatlanmaydi), demak, uning osmotik konsentratsiya si tekshiriluvchi eritm aning osmotik konsentratsiyasiga teng. Ishni qulaylashtirish uchun ham m a nam unalarda tekshiri luvchi yoki kuzatuvchi eritm aning meniskini kuzatish va bu eritmani doim mikroskop stolchasining birtom oniga joylashtirish lozim. Bu qoidalarga amal qilib, olingan kuzatish natijalarini 4.1.1- jadvalga kiritish mumkin. 4.1.1- jadval K uzatuvchi eritm a Tekshiriluvchi eritm a T ekshirilayotgan eritm a m eniskining harakat yo'nalishi 0,5 % X 0,6 % X 0,7 % X 0,8 % X Butun tajriba davomida eritmalarni doim yopiq idishlarda saqlash va soat oynachasiga suyuqlikning bug‘lanishini va eritma konsentratsiyasining o'zgarishiga yoM qo‘ymaslik uchun faqat be- vosita kapillarni to ld irish d an aw al quyish lozim. M a’lum erit m aning konsentratsiyasini aniqlashga kirishishdan aw al, usul bilan yaxshi tan ish ib olish shart. Buning u c h u n konsen- tratsiyalari m a’lum eritm alar va distillangan suv bilan bir necha tajribalar o ‘tkazish lozim. H am m a nam unalarda meniskining harakat y o ‘nalishi kutilganga m os kelishiga ishonch hosil qilingandan so‘ng laboratoriya ishlarini bajarishga o'tish lozim. Tekshirilayotgan eritmaning konsentratsiyasi aniqlangandan keyin uning osm otik bosimi (4.1.1) form ula yordam ida hisoblanadi. Bunda eritmaning foizlari konsentratsiyasini molyarliga o ‘tkazish lozim. Tekshirilayotgan eritmaning osmotik bosimini hisobiash O 'lchash natijalariga asosan tekshirilayotgan entrna 0,45 % NaCl mos osmotik konsentratsiyaga ega bo‘lsin. 0 ‘lchash vaqtida harorat 37°C ga teng. N aCl ning m olyar eritmasida 1 1 suvda bu tuzning 58,5 g b o ‘ladi. Demak, 0,45 % li NaCl eritmasi 4,5 / 58,5 = 0,077 molyar eritmaga mos hisoblangan. S ning qiymatini (4.1.1.) formulaga qo'yib, N aCl ning har bir molekulasi 2 ta ion hosil qilishini hisobga olib: p = 2 • 0,077 • 0,082 ,/ 273 + 37 / = 3,9 atm. topiladi. Mustaqil tayyorlanish uchun savollar 1. Osmotik bosim nima? 2. Bardjer va Rasta usulining mohiyati nimadan iborat? 3. О ‘zingizning noma ’lum eritmangizning osmotik bosimini hisoblang. 2-laboratoriya ishi. ELEKTROLITLARNING ELEKTR OTKAZUVCHANLIGINI O RGANISH VA SOLISHTIRMA QARSHILIGINI ANIQLASH Kerakli asbob va materiallar. 1. Ommetr. 2. Suyuqliklaming elektr aktiv qarshiligini o ‘lchashga m o‘ljallangan qurilma. Ishning maqsadi. Elektrolitlaming aktiv elektr qarshiligini uning hajmi va tarkibiga bog‘liqligini o ‘rganish hamda solishtirma qarshiligini aniqlash. Nazariy qism Biologik to ‘qimalar va a’zolar har xil qarshiliklarga ega bo‘lib, turli tuzilishlarga ega. Ularning qarshilikJari elektr toki ta ’sirida o ‘zgarishi mamkin. Bu hoi tink biologik sistemalarqarshiliklarini o ‘!chash ishini qiyinlashtiradi. Bevosita tana ustiga qo‘yilgan elektrodlar orasida turgan orga- nizm ayrim qism larining elektr o ‘tkazuvchanligi teri va teri usti qatlam larining qarshiligiga bog‘)iq. O rganizm ichida tok asosan qon va lim fatik to ‘qim alar, m uskullar, nerv tolalari- ning qobiqlari b o 'y ich a tarqaladi, terining qarshiligi, o ‘z n a- vbatida, uning holati: qalinligi, yoshi, nam ligi va hokazolarga ko'ra aniqlanadi. To'qim alar va a ’zolarning elektr oMkazuvchanligi ularning funksional holatiga bogMiq, demak, undan diagnostik ko‘rsatkich sifatida foydalanish mumkin. Masalan, yallig‘lanish vaqtida huiay- ralar shishadi. hujayralararo birlashmalarning kesimlari kam a- yadi, natijada elektr qarshiligi kattalashadi, ko‘p terlashni vu judga keitiruvchi fiziologik hodisalar tenning elektr oMkazuv- chanligini orttiradi va hokazo. Organizmdagi turli to'qim alar va suyuqliklarning solishtirma qarshiliklarini (p, Om m. larda) keltiramiz: Orqa miya suyuqligi.........0,55 Yog‘ to‘qimasi................ 33,3 Qon.....................................1.66 Q uruqteri...................... 105 Muskullar ..........................2 Suyak pardasisiz suyak..... 107 Miyava nervto‘qimasi....14,3 Biologik suyuqliklar elektr oMkazuvchanligi m etallarning elektr o ‘tkazuvchanligiga o‘xshash bo‘lgan elektrolitlardir: ikkala m uhitda ham (gazlardan boshqa) tok tashuvchi elektr maydoniga bog‘liq boMmagan holda hosil boMadi. Shunga ko‘ra (4.2.1) ifoda elektrolit uchun ham to ‘g‘ri kelaveradi. Uni musbat va manfiy ionlar uchun alohida-alohida yozish mumkin: j — qnv. (4.2.1) Bunda: q — zarrachaning zaryadi; n — zarrachalam ing konsentratsiyasi; и — zarrachalam ing tezligi. Bu m unosabatni musbat va manfiy ionlar uchun alohida- alohida yozamiz: j = qn_rv + ; j_ = qn_u_. Toklarning sum m ar zichligi: j = j + + L = q ( n+o+ + n_v_ ). (4.2.2) Agar har bir molekula ikki ionga dissotsiatsiyalanadi deb fa- raz qilinsa, u holda musbat va manfiy ionlar konsentratsiyasi bir xil boMadi: n v — n — an. (4.2.3) Bunda: a — dissotsiatsiya koeffitsiyenti; n — elektrolit mole- kulalarining konsentratsiyasi. lonlarning elektr maydondagi yo‘nalgan harakatini taqriban tekis harakat deb hisoblash m um kin, u holda elektr maydoni ionga t a ’sir qiluvchi ku ch q E tezlik k a p ro p o rsio n a l deb hisoblanuvchi ishqalanish kuchi r V ga teng: qE = rV . (4.2.4) Bunda: q /r = b bilan almashtirib, V = b E ni hosil qilam iz, proporsionallik koeffitsiyenti b ga ionlar hara- katchanligi deyiladi, u son jihatidan ionni kuchlanganligi birga teng m aydonda yo‘nalgan harakatning tezligiga teng. Turli ishorali ionlar uchun (4.2.4) ga asosan: V+ = b + E, V_ = b_E (4.2.5) hosil b o ‘ladi. (3) va (5 ) ni ( 2) ga q o ‘yib, quyidagi ifoda topiladi: j — nq (b + + b_ )E. (4.2.6) Elektrolitni to ‘g‘ri burchakli parallelepiped shaklida tasaw ur qilaylik, uning S yuzali yoqlari — elektrolitlari bir-biridan I masofada bo ‘lsin (4.2.1- rasm). (4.2.6) ni undagi E o ‘rniga R / l ni qo'yib va har ikki tom onini S ga ko‘paytirib, quyidagi ifodani hosil qilamiz: j S = nq a (b + + b _ ) (R /l) S. (4.2.7) 4.2.1- rasm. -260 - j S —/b o 'lg a n i uchun (4.2.7) tok manbayiga ega bo‘lmagan zanjir uchastkasi uchun Om qonuni J = U / R ga mosdir, bunda: R — ( I / S ) [nq a (b + + b_ )]~>. (4 .2 .8 ) R — elektrolit qarshiligidir. (4.2.8) maktab kursidan m a’lum R = p ( l/S ) m unosabat bilan taqqoslanilsa: у = 1 /p = nq a (b+ + b_ ) ga ega bo'lam iz. B undan ionlarning konsentratsiyasi, zaryadi va harakatchanligi qancha katta b o ‘lsa, elektrolitning elektr o ‘tka- zuvchanligi у ham shuncha katta bo‘ladi, degan xulosa kelib chiqadi. Quriimaning tafsiloti 1. Qurilma 4.2.2- msmda tasvirlangan. 2. Qurilmani yuvishda va tekshirilayotganda suyuqlik bilan to‘Idi- rilayotganda, u taglikdan oliriib, 7 kapillar trubka suvga yoki suyuqlikka botirilib, 5 dasta yordam ida 3 porshen suriladi. Agar havo pufakchalari hosil bo‘lsa, suyuqlik porshen yordamida hara- katlantirilib, chiqarib yoiboriladi. У r » Л * ■ЙГ 3 1 • ■ • 4.2.2- rasm. 1 — taglik; 2 — shisha silindr (trubka), 3 — porshen; 4 — elektrodlar; 5 —porshenni surish dastasi; 6 — ulash simian; 7— suyuqlikni tortish uchun kapillar (trubka), 8 — qopqoq; 9 — o'lchov asbobi. Ishni bajarish tartibi 1. 4.2.2- rasmda ko‘rsatilgan qurilm aning ulanishini tekshi- ring va o ‘lchov asbobini tok manbayiga ulang. 2. Qurilm aning tekshiriladigan suyuqlik quyiladigan qismini suv tozalash qurilmasida qayta tozalangan (distillangan ) suv bilan 3 marta yuving. 3. Fiziologik eritma tayyorlang ( 200 m l ). 4. Tayyorlangan fiziologik eritmaning 20 ml ga 20 ml ichimlik suvi qo‘shilib , A eritma tayyorlang. 5. Tayyorlangan fiziologik eritm aning 20 ml ga 20 ml toza lash qurilmasida qayta tozalangan ( distillangan ) suv qo‘shib, V eritma tayyorlang. 6. Qurilmaga fiziologik eritm adan 20 ml quyib, taglikka joy- lashtirib, Ommetrga ulang va O m m etm ing ko‘rsatkichini yozib oling. 7. Porshenni surib tekshirilayotgan suyuqlik hajmi 18, 16, 14, 12, 10, 8, 6, 4, 2 m l boM gan h o lla r d a O m m e tr ko‘rsatkichlarini yozib oling. 8. Qurilmadagi qolgan eritm ani to ‘kib, distillangan suv bilan 3 marta yuving. 9. Qurilmaga 20 ml A eritm adan quyib, 6,7,8-bandlarda ba- jarilgan ishlami takrorlang. 10. Qurilmaga 20 ml V eritm adan quyib, 6, 7, 8-bandlarda bajarilgan ishlam i takrorlang. 11. Olingan natijalarga ko‘ra har bir eritm a uchun R = A V form uladan A ning qiym atlarini toping va К o 'rtach an i hisob lang ( V = S - l ; R = К SI; p = R S /l; p = К 5s; S = nR2 = lj4 n d 2) p — solishtirma qarshilik, d — elektrod diametri (d = 19,8 mm). 12. p = AoW • S2 form uladan p ni toping. 13. Olingan natijalardagi V ning qiymatlarini abssissa o ‘qiga va R. ning qiymatlarini ordinata o'qiga qo‘yib, eritm a hajmi bilan elektr qarshiligi o ‘rtasidagi bog‘lanish grafigini chizing. M ustaqil tayyorlanish uchun savollar 1. Elektrolitlar nima ? 2. Elektrolitlarda elektr tokining tabiati qanday? 3. E le k tro lit q a rsh ilig in i topish fo r m u la s in i k e ltirib c h i- qarin g. 4. Elektrolitlar qarshiligi, о 'zgarishini о ‘rganish farmatsiya va tibbiyotda qanday ahamiyatga ega? 5. Elektrolit uchun От qonunini yozing. 3 -laboratoriya ishi. UYUCH VA YUCH ELEKTR MAYDONINING ELEKTROLIT VA DIELEKTRIKLARGA TA’SIRINI 0 ‘RGANISH Kcrakli asbob va materiallar. 1. «Луч-2» apparati. 2. Termometr. 3. Elektrolitlar. Ishning maqsadi. ОЧа yuqori chastotah elektr m aydonining elektrolit va dielektriklarga ta ’sirini o'rganish. Nazariy qism Rasm bo‘lgan fizioterapevtik usullardan biri UYuCh (Ultra yuqori chastotali) — terapiya, bu to‘qima va a ’zolatga UYuCh (3—300 MHz) o'zgaruvchi elektr maydoni bilan ta ’sir qilishdir UYuCh suyak va bo‘g‘imlardagi yallig‘lanishni davolashda qoMlaniladi. UYuCh elektr maydonining fiziologik ta’siri o‘zgaruvchan elektr maydonining organizm to'qimalaridagi molekula va ionlatga ta’siriga asoslangan. Bu ta’sir natijasida to'qimalarda ko‘pgina issiqlik miqdori ajraladi, bu biokimyoviy va fiziologik jarayonlaming kuchayishiga olib keladi. U Y uCh elektr m aydonining elektrolitlarga va dielektriklarga ta’sir mexanizmini ko'ramiz. Elektrolitlarning UYuCh maydonida isishi ionlarning hara kati yoki o‘tkazuvchanlik toki evaziga sodir boMadi Bunda tokning energiyasi ichki energiyaga o ‘tadi. Nazariy kursdan eiektrolitlar- ning birlik hajmidan, birlik vaqtda ajralib chiqqan issiqlik miqdori- ning elektr maydoni kuchlanganligiga bogMiqligi m a’lum: Q, = E2 / p . Bunda: E — elektr maydoni kuchlanganligining effektiv qiymati; p — elektrolitning solishtirm a qarshiligi. Dielektrlklarda yuqori chastotali elektr maydoni ta ’sirida dipol m om entlarining uzluksiz o ‘z yo‘nalishini o'zgartirib turishi sodir b o ‘ladi. D ipollarning tebranishlari faza bo'yicha elektr maydoni kuchlanganligining tebranishlaridan qoladi. Organizrn tarkibida elektrolitlar va dielektriklaming xossalanga ega bo'lgan to 'q im alar mavjud, dem ak UYuCh m aydon ta ’sirida organiz- m dan issiqlik ajralib chiqadi. Dielektriklar uchun UYuCh maydon ta ’sirida ajralib chiqqan issiqlik miqdori: Q2 — a ■ E2 ■ £ ■ s0 ■ tgS bo'lgani uchun, UYuCh m aydon ta ’sirida organizm va to 'q i- malardan ajralib chiqqan issiqlik miqdori, UYuCh ta ’sirida orga nizm va to ‘qimalardagi elektrolitlar va dielektriklam ing xossa- lariga ega bo'lgan to'qim alardan ajralib chiqayotgan issiqlik miq- dorlarining yig'indisiga teng bo'ladi, ya’ni Q = Q, + Q2 / p + 0)' E? • E ■ £0 - tg S . Bunda : © — siklik ch asto ta; s — to 'q im a n m g d ielek trik doim iysi; s 0 — elek tr doim iysi; S —■ d ielek trik ajralish lar (p o terb ) b u rch ag i. Elektr maydonining tebranishlar chastotasi 40,68 M H z ga teng bo'lganda, dielektriklaming qizishi elektrolitlamikiga nis batan intensivroq bo'ladi. O 'ta yuqori chastota O 'YuCh diapazonidagi elektromagnit to'lqinlardan foydalanishga asoslangan fizioterapevtik uslublar to 'lq in uzunligiga bog'liq holda ikki xil ataladi: m ikroto'lqinli terapiva (chastotasi 2375 M Hz, to 'lq in uzunligi 12,6 sm) va D ST terapiva, ya’ni detsim etr to'lqinli terapiya — chastotasi 460 M Hz , to'lqin uzunligi 65,2 sm. Hozirgi vaqtda YoYuCh maydonlaming biologik obyektlarga issiqlik t a ’siri to 'g 'risid a nazariya eng k o 'p ishlab c-hiqilgan. E lektrom agnit to 'lq in m oddaning m olekulalarini qutblab va ulam i davriy ravishda elektr dipol kabi qayta oriyentatsiyalaydi. B undan tashqari, elektrom agnit to 'lq in biologik sistem aning ionlariga t a ’sir etadi va o'tkazuvchanlik o'zgaruvchan tokini hosil qiladi. Shunday qilib, elektromagnit maydonda joylashgan m oddada siljish toklari bo'lganidek, o 'tkazuvchanlik tokiari ham bo'ladi. Bulaming ham m asi moddaning isishga olib keladi. Suv m olekulalarining qayta oriyentatsiyalanishi tufayli vujudga keluvchi siljish toklari katta ahamiyatga ega. Shu sababdan m ik- ro to ‘lqinlar energiyasining eng ko‘p yutilishi m uskullar va qon kabi to ‘qim alarda sodir bo'lib, suyak va yog‘ to'qim alarida kam yutiladi, ularda isish kam roq b o ‘ladi. Elektromagnit to ‘lqinning biologik to ‘qimalarga kirish chu- qudigi bu t o ‘qim alarning to ‘lqin energiyasini yutish qobili- yatiga bog‘h q b o ‘lib, bu o ‘z navbatida to ‘qim alam ing tuzilishi (eng m uhim i, tarkibidagi suv bilan ), shuningdek, elektro m agnit to ‘lqinning chastotasi bilan aniqlanadi. Shunga ko ‘ra fizioterapiyada ishlatiladigan santim etrli elektrom agnit to ‘lqin m uskul, teri va biologik suvuqliklarga taxm inan 2 sm, yog‘, suyakka esa tax m in an 10 sm kirib boradi. D etsim etrli to ‘lqin uch u n bu ko ‘rsatkicb taxm inan 2 m arta yuqori. T o ‘qim a- larning tuzilishi m urakkab ekanligini hisobga olib , m ikro- to ‘lqinli terapiyada elektrom agnit to ‘lqinlarni tan a yuzasidan kirish chuqurligini shartli 3—5 sm ga teng deb hisoblanadi. DST — terapiyada esa 9 sm gacha boMadi. YoYuCh terapiya uchun ishlatiladigan «Луч-2» apparati 4.3.1- rasm. Apparatning old qismi (paneli): 1 — o‘lchov asbobi; 2 — protsedura soati tutqichi; 3 — kuchlanish tarmog‘i (сетевого) kalitning tutqichi; 4 — signal lampasi; 5 — asbob kalitining tumbleri «контроль»; 6 — «мощ ность» kalitining tutqichi (ruchkasi); 9 — chastota kabeli; 10 — rozetka. magnetronlardan yig‘ilgan generatordan iborat. Ishchi chastota 2375 MHz. Ishni bajarish tartibi 1. «Сеть-мощность» tumbleririi «сеть» holatiga o'tkazing, «сеть» o‘tkazgichining (переключател) kalitini soat mili yo'nalishida burib kuchlanish tarmog‘iga ulang. «Сеть» tutqi chi ni (IPasbobiami kuzata borib) asbob mili qizil sektorda o‘mashguncha burib boring. 2. «С еть-м ощ ность» tum blerini «мощ ность» holatiga qo‘ying. 3. Protsedurasoatining tutqichi «minut»ni qizil belgiga keltiring. 1,5—2 minut kutib (magnetron katodining qizishi uchun zarur vaqt) «мощность» tutqichini «1» holatiga o'tkazing, bu bilan yuqori kuchlanish ulanadi va signal lampasi cho‘g‘lanishi lozim. O'lchash asbobi chiqish quwati 1—3 vatt kattalikni qayd qilishi kerak. 4. «Мощность» tutqichini 6—7 chiqish quw atiga o ‘tkazing. 5. Protsedura soatining tutqichini soat mili yo‘nalishida qizil belgiga keltiring. №1 kolbadagi elektrolitlarning temperaturasini o ‘lchab, so‘ngra term om etrni elektrolitdan olib, kolbacha nur- lantirgichning qopqoqchasiga (головкага ) qo‘yiladi. 6. Protsedura soati bo'yicha belgilangan vaqt o'tishi bilan yuqori kuchlanish «0» vaziyatiga o ‘tkazilib, apparat uziladi. 7. Kolbacha nurlantii^ichdan olinadi va term om etr bilan № 1 kolbadagi temperatura oichanadi. 8. So‘ngra tajriba takrorlanadi, buning uch u n «мощность» tu tq ic h i 8—9 W chiqish q u w a tig a o 'tk a z ila d i, protsedura so a tin in g tu tq ic h i qizil belgiga q o ‘y ilad i. № 2 k o lb ach a nurlan tirgich n in g qopqoqchasiga q o ‘vilac!i va tajriba tugashi b ila n № 2 k olbachadagi te m p e ratu ra o ic h a n a d i. S o ‘r.gra «мощность» tu tq ich i bilan «0» quvvatga keltiriladi. 9. Tajriba yuqorida bayon qilingamdek, nurlantiigich qopqoq- chasi navbat bilan № 3,№ 4,№ 5 kolbachalami qo‘yib, quwatning berilgan qiymatlari 11—12 Vt, 14—15 Vt, 16— 18 Vt da takrorlanadi. 10. Tajriba yakunlangandan so'ng «мощность» tutqichi «0» vaziyatga qo‘yiladi va «сеть-мощность» tumbleri «сеть» holatiga qo‘yiladi. «Сеть» tutqichi «0» holatida b o lish i kerak. 11. Ham m a kattaliklar jadvaiga kiritiladi. |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling