Geoekologiya asoslari va tabiatdan foydalanish
Download 1.08 Mb. Pdf ko'rish
|
geoekologiya asoslari va tabiatdan foydalanish
- Bu sahifa navigatsiya:
- Hududiy geoekologik muammolarning vujudga kelishi va ularning yechimi.
|
Huquqiy negilizm
– amaldagi qonunchilik talablarni uning ishtirok- chi lari tomonidan inkor etilishi. Umuman olganda, tabiatni muhofaza qilish, bir qaragan- da, tabiiy resurslardan foydalanishga qarama-qarshi yo‘nalishga o‘xshaydi. Lekin geotizimdagi katta yoki kichik doiradagi modda va energiya almashinuvi ham tabiiy obyektlarning o‘zaro ta’siri, ya’ni foydalanish va muhofaza qilish asosida bo‘ladi. Hech qaysi bir tirik mavjudot (xoh u hayvonot yoki o‘simliklar dunyosi, xoh u mikroorganizm yoki nanoorganizm, xoh u inson yoki jamiyat bo‘lsin) atrof tabiatdan foydalanmasdan turib hayot kechira olmaydi. Muayyan geoekologik me’yordagi bu harakatlar geotizimlarni bexatar darajada ushlab turuvchi zaruriy hodisa va jarayonlar turkumiga kiradi. Bundan, bir vaqtning o‘zida, ham tabiatni muhofaza qilish, ham foydalanish qoidalari kelib chiqadi. Shunday qilib, insonlarning tabiatga nisbatan yo‘naltirilgan konsepsiyasi mintaqaviy geoekologik prinsiplarga yondashgan va chuqur ilmiy asoslanganlikni talab etadi. Chunki inson tabiatning bir bo‘lagi, lekin uning teskarisi emasdir. Demak, mintaqaviy miqyosda davlatlarning tabiat unsurlariga nisbatan yo‘naltirilgan qoidalari geoekologik prinsiplarga yondashgan va chuqur ilmiy asoslangan mexanizmdan iborat bo‘lishi talab etiladi. Aks holda insoniyatning «yagona uyi – Yer sayyorasi»ni barqaror saqlab turish, qo‘shnichilik munosabatlarini esa mo‘tadil ushlab turish qiyin kechadi. Hududiy geoekologik muammolarning vujudga kelishi va ularning yechimi. Hududiy geoekologik muammolar sayyora- 59 mizning ayrim yirik tabiiy chegaralarga ega bo‘lgan nisbatan katta bo‘laklariga xos bo‘lsa-da, ular soni ham tobora ortib bormoqda. Hududiy geoekologik muammolar joylarning o‘ziga xos tabiiy sharoitlari, mavjud resurslardan noto‘g‘ri foydalanish, sanoat chiqindilarining suv havzalariga va atmosferaga haddan tashqari ko‘p chiqarilishi, yer-suv va yaylovlardan noto‘g‘ri foydalanish oqibatida kelib chiqmoqda. Ushbu muammolar alohida hududlargagina tegishli bo‘lsa-da, ularning ekologik va ijtimoiy-iqtisodiy oqibatlari g‘oyat ulkan, ularni o‘z vaqtida hal qilmaslik kelajakda keng miqyosdagi kutilmagan og‘ir ekologik kulfatlarni keltirib chiqarishi mumkin. Hududiy muammolar tarkib topishi jihatidan oddiy va murakkab toifadagi geoekologik hodisalardan iborat bo‘ladi. Murakkab geoekologik hodisalarning yechimi ham murakkab bo‘lib, ko‘p vaqt talab qiladi. U tobora murakkablashishi va yangi hududlarni egallash yo‘nalishida rivojlanadi. Oddiy hududiy geoekologik muammolar ham makonda va vaqt mobaynida o‘ta murakkablashuvi oqibatida murakkab tusga aylanishi mumkin. Hududiy geoekologik muammolar O‘zbekiston, xususan Markaziy Osiyo mamlakatlari uchun xam xos bo‘lsada, ular to‘grisida tegishli boblarda alohida, batafsilroq, to‘xtalishni lozim topdik. Xuddi shunday va shunga o‘xshash og‘ir ahvol Qora, Kaspiy, Orol dengizlari, Balxash, Issiqko‘l kabilar uchun ham taalluqlidir. Yana ko‘plab yirik daryo havzalaridagi murakkab vaziyatlarni ham hududiy geoekologik muammolar toifasiga kiritish mumkin. Ushbu muammolarni bartaraf etish uchun tezkor choralar ko‘rilishini davr ko‘rsatmoqda. Chunki, yuqoridagi dengiz, ko‘l, daryo sohillarida aholi ancha zich joylashgan, dunyoga mashhur sog‘lomlashtirish maskanlariga boyligi bilan ajralib turishi ko‘pchilikka ayon. Download 1.08 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|