Glossariy adabiyotshunoslik – literature, letters

«Baqo bi-l-loh» – lug‘aviy ma’nosi «boqiylikda (abadiylikda) 
Alloh bilan». Tasavvufiy ma’nosi: nafsoniy va xudbinlik mayllaridan 
butkul ozod bo‘lib, irodasini to‘liq Borliq haqiqatiga bo‘ysundirish, 
oriflik maqomiga yetishish. 
Vatan (tuyg‘usi) – motherland – milliy ma’naviyatimizga xos 
oliy ma’naviy qadriyat, inson ruhining Borliq haqiqati bilan 
uyg‘unlashuvining avvalgi darajasi, har bir insonning muayyan moddiy 
makonga ma’naviy munosabati. Bu timsol-tushunchaning ma’no 

---

ko‘lami yana o‘z ichki takomil darajalariga ega (1ruh uchun badan, 2-
xonadon, 3-shahar, qishloq, 4-mamlakat, 5-ona sayyora). 
Ma’naviyatning diniy asoslari – the spirituality of religious 
backgrounds – insoniyat uchun zarur bo‘lgan ma’naviy qadriyatlarni 
o‘zida aks etgan ezgulik, mehr-oqibat, poklik, halollik, do‘stlik, 
birodarlik ma’naviyatning diniy asosidir. Insonning imon va tafakkurni 
kamol toptirishi, mustahkam e’tiqod va dunyo-qarashni shakllantirishi; 
din inson ma’naviyatining tarkibiy qismi sifatida kishi-larning Yuksak 
ideallari, haq va haqiqat, insof va adolat to‘g‘risidagi orzu-armonlarini 
o‘zida mujassam etgan, ularni barqaror qoidalar shaklida mustahkamlab 
kelayotgan g‘oya va qarashlarning yaxlit bir tizimidir. Din ma’naviyat 
takomilida, milliy madaniyat va turmush tarzi, urf-odat va qadriyatlar, 
an’analarning bezavol saqlanishi hamda asrlar mobaynida xalq qalbiga 
chuqur o‘rnashishida qudratli omil bo‘lib kelgan. Insoniylik, mehr-
oqibat, halollik, oxiratni o‘ylab yashash, yaxshilik, mehr-shafqat kabi 
fazilatlar ana shu zaminda ildiz otib rivojlanadi
Ma’naviyatning kategoriyalari - in the category of spirituality 
(tushunchalari) fan sifatida shakllanib bormoqda. Bu uning xuddi 
boshqa fanlar kabi o‘ziga xos tushunchalarni rivojlanish qonuniyatlari 
ishlab chiqarayotganligini ham bildiradi. Uning ayrim tushunchalari 
axloqshunoslik va nafosatshunoslik fanlari b-n uyg‘unlashgan holatda 
namoyon bo‘ladi. Ammo uning tushunchalariga jamiyat va ma’naviyat 
omillarining o‘zaro ta’siri munosabatlari nuqtai nazaridan qaraladigan 
bo‘lsa, yuqoridagi ikkala fanlardan mustaqil ravishda tushunish 
imkonini 
beradi. 
Shunga 
muvofiq 
Ma’naviyat 
asoslarining 
kategoriyalarini shartli ravishda inson, millat va jamiyat hayoti b-n 
bog‘liq bo‘lgan quyidagi tushunchalarni kiritish mumkin: insonning o‘z-
o‘zini anglashi, bilimdonlik, qalbi tozalik, sahiylik, samimiylik, 
xayrihohlik, imonlilik, halollik, e’tiqodlilik, diyonatlilik, poklik, or-
nomuslik, sharm-hayolilik, mehr-shafqatlilik, vijdonlilik, rostgo‘ylik, 
adolatparvarlik, ota-onaga hurmat, oilaga sadoqat, vafodorlik, to‘g‘rilik 
va boshqalar. Shaxsning millat vakili sifatidagi maqomida: milliy o‘z-
o‘zini anglashi, milliy g‘urur, milliy iftixor, millatparvarlik, 
vatanparvarlik, millat taqdiriga nisbatan ma’suliyat, milliy manfaat 
ustivoriligini his etish, milliy til, milliy tarbiya, adabiyot, san’at, urf-
odatlar, an’analar, qadriyatlar, davlat tizimiga hurmat, qonunlarga 
hurmat va itoatkorlik, vazminlik, tadbirkorlik, o‘z kasbining mohir 
ustasi bo‘lish, mamlakat ichki va tashqi faoliyatidan xabardor bo‘lish, 
uni qo‘llab-quvvatlash, milliy va jamiyatda mavjud bo‘ladigan salbiy 

---

jarayonlarga befarq bo‘lmaslik, mamlakat ijtimoiy, siyosiy, iqtisodiy va 
ma’naviy hayotida faollik va boshqalarni tashkil qiladi.