Golozoy usulida

2.2. Xemoorganogeterotrofiya usulida oziqlanish kerakli ener-giya va uglerodni organik moddalardan oladigan mikroorganizm-larga xosdir. Bularga tuproq va boshqa substratlarda yashovchi ae-rob anaerob mikroorganizmlar kiradi.
Xemoorganogeterotroflar organik materiallar hisobiga yashov-chi saprofitlarga va tirik organizmlar to‘qimalarida yashovchi parazitlarga ajratiladi. Bu ikkinchi usul paratrofiya deyilib, paratrof mikroorganizmlar faqat hujayra ichida yashovchi obligat bak-teriyalar bo‘lib, xo‘jayin hujayrasidan tashqarida yashay olmaydi (rikketsiylar va boshqa bakteriyalar).
Yuqorida tavsif berilgan oziqlanish usullaridan mikroorga-nizmlar orasida eng ko‘p tarqalgani – fotolitoavtotrofiya va xemoorganogeterotrofiya usulida oziqlanishlardir. Birinchi tur oziqlanish oliy o‘simliklar, suvo‘tlari va bir guruh bakteriyalarga, ikkinchi turdagi ovqatlanish bakteriyalarning boshqa maxsus sharoitda yashaydigan guruhlariga xos.
Ko‘plab mikroorganizmlar oziqlanishning bir usulidan ik-kinchisiga o‘tishi mumkinligi aniqlangan. Masalan, vodorod bak­teriyalar ma’lum sharoitda (muhitdagi uglevod va organik kis­lotalarda kislorodning borligi) xemolitoavtotrofiya usulidan xe­mo­organogeterotrofiya usuliga o‘tishi aniqlangan.
Mikroorganizmlarning oziqlanishi va usullari haqida boshqa bir manbalarda quyidagicha talqin etiladi (Inog‘omova, 1983).
Barcha yashil o‘simliklar, ko‘k-yashil suvo‘tlari, qirmizi va yashil rangli oltingugurt bakteriyalari – fotolitotroflar, nitrifikator-lar – xemolitotroflar, hayvonlar va ko‘pchilik mikroorganizmlar – xemoorganotroflardir. Oziqlanishning eng keng tarqalgan turi gete-rotrof, ya’ni tayyor organik moddalar bilan oziqlanishdir.
Geterotroflar orasida saprofitlar qoldiq organik moddalar bi-lan oziqlansa, parazitlar tirik organizmlar hisobiga oziqlanadi. Geterotroflardan tashqari avtotrof mikroorganizmlar ham bor. Bular xemosintez, fotosintez, fotoreduksiya hisobiga o‘zi organik moddalar hosil qiladi. Xemosintez jarayonida CO₂ va H₂O dan ajralib chiqqan kimyoviy energiya hisobiga organik modda hosil bo‘ladi, bunda NH₃NO₂HNO₃gacha oksidlanadi (nitrifika-torlarda) yoki FeSO₃  Fe(OH)₃ ga aylanadi (temir bakteriya-larda). Bu jarayonlarda ajralgan energiya hisobiga xemosintez javrayon amalga oshadi.