Guliston davlat universiteti pedagogika fakulteti pedagogika- psixologiya

2. Kasbiy psixologiya fanining 
predmeti maqsad va vazifalari. 

---

9
psixik faoliyati hisoblanadi. Ana shu psixik faoliyat qonunlarini o’rganuvchi fan 
psixologiya fanidir.
XIX asr oxirlarida, aniqrog’i, 1879-yilda nemis olimi Vilgelm Vundt 
Leybnis universitetida dunyoda birinchi eksperimental psixologik laboratoriyaga 
asos soldiki, unda o’tkazilgan yuzlab tajribalar va eksperimentlar psixologiyaning 
ham alohida fan sifatida o’zini ko’rsatishga haqli ekanligini isbotladi. 
“
Psixologiyaning otasi” hisoblangan Vilgelm Vundt esa xuddi ana shu tadqiqotga 
asoslangan ma’lumotlar to’plashga o’z diqqatini qaratdi.
Psixologiya bo’yicha adabiyotlarda uning predmetini qisqacha qilib, 
psixika 
deb ta’rif berishadi.
Psixika sezgi, idrok, tafakkur, hissiyot, iroda, xotira va boshqa shu kabi 
tushunchalar bilan guruhlarga ajratilib, hammasi birgalikda kishining psixikasi, 
uning ichki dunyosi, ruhiy hayoti deb ham ataladigan tushunchalarni hosil qiladi. 
Bundan tashqari biz amaliyotda psixik hodisalar, psixik holatlar, psixik 
jarayonlar, psixik xususiyatlar degan iboralarga ham juda ko’p duch kelamiz.
2-rasm  
Psixika – bu inson ruhiyatining shunday holatiki, u 
tashqi olamni (ichki ruhiy olamni ham) ongli (ba’zan 
ongsiz) tarzda aks ettirishimizni, ya’ni bilishimiz, his 
qilishimiz, tasavvur qilib, anglashimizni ta’minlaydi. 
Psixika lotincha “psyuxe” so’zidan kelib chiqqan 
bo’lib, ruh, jon degan ma’noni bildiradi.  
Uzoq yillar oldin, koinotdagi bir planetada odamlar paydo bo‘lgan. 
SHundan so‘ng bu tirik mavjudotlar o‘zlari va boshqalarga qiziqadigan 
bo‘lishdi: “Biz kimmiz?” Bizlarning fikrlarimiz nimalar ishlab chiqaradi?
Bizning hissiyotlarimizchi? Bizning harakatlarimizchi? Va biz qanday 
atrofimizni tushuna olamiz va boshqaramiz.
2
  
Psixologiya fanining bugungi kundagi vazifalari, tabiiy, uning predmetiga 
biroz o’zgarishlar kiritadi. Zero, inson ongi va qalbi uchun kurash muammosi 
butun dunyo miqyosida dolzarb turgan masala sifatida qaralishini inobatga olsak, 
jamiyatimizning har bir a’zosi, mustaqil yurt fuqarolari ongining milliy-madaniy 
muhit ta’sirida, milliy hamda umuminsoniy qadriyatlar asosida shakllanishi, ular 
qalbida sof iymon va sog’lom dunyoqarashlar, mustaqil fikrlashning shakllanishi 
mexanizmlarini o’rganish ham fanning muhim predmeti hisoblanadi. Ayniqsa, 
bugungi yoshlarda aniq maqsad va maslakning bo’lishi, milliy iftixor va g’urur 
tuyg’ularining to’g’ri tarbiyalanganligi yaxlit xalq va millat manfaatlari bilan 
uyg’undir. Psixologiya fan sifatida aynan har bir shaxsda o’ziga, yurtdoshlariga, 
2
David G. Mayers Psychology,© 2010 by Worth Publishers. 11-bet. 

---

10
turli faoliyat turlari hamda dunyoga nisbatan to’g’ri munosabatlarni shakllanishi 
yo’llarini ham o’rganishi kerak.
Ilmiy psixologiyaning predmeti deganda, avvalo psixik hayotning aniq 
faktlari nazarda tutiladi, psixik hayotga doir har bir fakt esa ham miqdor, ham 
sifat jihatidan xarakterli xususiyatga ega.
3-rasm