Guruh talabasi axmadaliyeva durdona ning

2-Jadval. Alkenlarni hosil bo’lish issiqliklari
Hozirgi vaqtda alkil almashingan etilenlar qatorida barqarorligini o’zgartirish sabablari to’g’risidagi bir fikr yo’q. Bog’lardan biri barqarorlik ortishini giperkonyugasiya effekti bilan tushuntiriladi.

Qo’sh bog’da metil radikallarlar qancha ko’p bo’lsa C-H va C=C giperkonyugasiya effekti shunchalik katta bo’ladi hamda alken shunchalik barqaror bo’ladi.Alkenlarni barqarorligini o’zgarishiga alternativ ifodasi bog’lar uzunligi va energiya farqlarida asoslanadi, bundagi qo’sh bog’lar sp² va sp³ gibridlangan uglerod atomi bilan hosil bo’lgan. Sigma bog’ C sp³-Csp³ ga ko’ra sigma bog’ Csp²-Csp³ uzunroq va mustaxkamroqdir. Masalan, propendagi sigma bog’ Csp²- Csp³ propandagi Csp³-Csp³ bog’idan uzunroq va mustahkamroqdir. Shu gipotezaga asosan, alkenlarni termodinamik barqarorligi ularni molekulalaridagi Csp³-Csp² bog’lar soniga to’g’ri praporsionaldir va monoalkiletilenlardan tetraalkiletilenlarga o’tishda ko’tariladi. Shu ikkita alternativ ifodalardan uglerodni sp³ va sp² gibridlanish xarakteriga bog’liq ravishda C-C sigma bog’ini uzunligi va energiyasini o’zgarish ifodasi qulayroqdir. Termodinamik barqarorlikni analogik ketma-ketligi alkinlarni uchlamchi bog’ ostida mono- va di-alkil o’rin oluvchilarida ham kuzatiladi.
Demak olefinlar tuzilish va holat (qo’sh bog’ holatiga qarab) izomeriga ega.
I.3. Optik faol moddalar ratsematlarini ajratish va asimmetrik sintezi.
Enantiomerlarning fizik xossalari o‘xshash, shuning uchun ularni fizik usullar yordamida ajratib bo‘lmaydi. Enantiomerlar boshqa optik faol modda ishtirokidagina turlicha xossalarini namoyon qiladi. Ajratishning barcha usullari (asimmetrik sintezda ham) ushbu faktga asoslangan.
Ajratishning eng ko‘p tarqalgan usuli identik bo‘lmagan enantiomer hosilalarini diastereomerlarga aylantirib olish bo‘lib hisoblanadi. Masalan: kislotaning ratsemik yoki L,D-aralashmasi D-konfiguratsiyali optik faol asos ta’sirida tuzga o‘tkazilsa, tuz ikki diastereomer aralashmasidan iborat bo‘ladi (D-kislotaD-asos, L-kislotaD-asos). Bu diastereomer tuzlar identik emas va oynada aks ta’sir bermaydi Shuning uchun, ularning fizik xossalari turlicha, prinsipda ularni fizik metodlar bilan, masalan: kristallga tushirish yo‘li bilan ajratish mumkin. Тuzlar ajratilgach, regeneratsiyalangan kislotalar toza D-va L-enantiomerlar bo‘ladi.
D,L-kislota (D -kislota  kislota ) D kislota
 
D-asos ( L -kislota  D-asos)L-kislota
Optik faol asos sifatida brutsin, strixnin, xinin kabi oson olinuvchi, uchrovchi optik faol birikmalardan foydalaniladi. Ratsemik asoslarini ajratishda optik faol kislotalar: ()-vino, (-)-olma, (-)-bodom, ()-kamfor-10-sulfon kislotalaridan foydalaniladi.
Spirtlarni ajratganda optik faol kislotalar murakkab efirlar diastereomer aralashmasini hosil qiladi. Bunda (400) yuqori molekulyar massali kislotalardan foydalanish tavsiya etiladi, chunki fraksion kristallash usuli bilan ajratish imkonini beruvchi kristall murakkab efirlar hosil bo‘lish ehtimolligi yuqoriroq.
Boshqa tomondan, spirt dikarbon kislotaning yarim efiriga mos angidrid ta’sir ettirib o‘tkazilishi ham mumkin.
Yarim efirda erkin kislota funksiyasi bor va uni optik faol asos yordamida ajratib olish mumkin. Bu metod umumiy ahamiyatga ega; mos diastereomerni ajratish osonligi va ratsematlanish jarayonisiz toza enantiomerni ajratib olish yengilligi bilan chegaralanadi;
Fizik metodlar yordamida ajratish ko‘pincha qiyin, sermehnat jarayon bo‘lgani uchun ba’zi maxsus ajratish metodlari ham qo‘llanib turadi. Shunday metodlardan biri enantiomerlarning optik faol agentlar bilan reaksiyalari tezligiga asoslanadi. Reaksion qobiliyati yuqori enantiomerlar reaksion aralashmadan ajratib olish qiyin bo‘lsada, reaksion qobiliyati past enantiomerni yig‘ib olish mumkin.
Kristallash, xromatografiya metodlari juda chegaralangan holatlarda qo‘llanadi.
Simmetrik muhitda simmetrik reagentlardan optik faol birikma yaratish absolyut asimmetirik sintezni amalga oshirilganligini bildiradi.
Molekulada mavjud bo‘lgan asimmetirik markaz bilan birga yana bir asimmetirik markaz hosil bo‘lib, diastereomerlarning turli miqdorini hosil qilsa asimmetirik induksiya deb ataladi. Stereospetsifiklik birinchi asimmetrik markazning yangi hosil bo‘layotgan markazga qanchalik masofada yaqinligiga bog‘liq: ular bir-biridan qancha uzoqda bo‘lsa, stereokimyoviy nazorat shuncha kam namoyon bo‘ladi. Boshqa omil birinchi asimmetrik markazdagi asimmetriklik darajasi bo‘lib hisoblanadi. Yaqqol namoyon bo‘luvchi stereokimyoviy nazorat ehtimolligi kamligiga, bu markazdagi gruppalarning elektron va fazoviy jihatdan yuqori darajada o‘xshashligi sabab bo‘ladi. Hatto, asimmetrik markazlar bir-biriga juda yaqin turgan holatda ham, asimmetrik induksiya oddiy molekulalar uchun kamdan-kam 100% ga yetadi. Biokimyoviy jarayonlarda, asimmetrik sintez yuqori darajada samaradorlikka ega bo‘ladi. O‘simliklarda fotosintez jarayonida glyukoza CO₂ dan hosil bo‘lishida, faqat D-enantiomer hosil bo‘ladi. L-enantiomerlar tabiatda uchramaydi va tirik organizmlarda hazm bo‘lmaydi. Analogik shaklda oqsillar tarkibiga kiruvchi, simmetrik -aminokislotalar L-konfiguratsiyaga ega. D-aminokislotalar, odatda, tabiatda uchramaydi. Biokimyoviy jarayonlarning stereospetsifikligi yuqori asimmetriklikka ega bo‘lgan ko‘plab asimmetrik markazli katta oqsil molekulalari-fermentlar bilan katalizlanishi bilan izohlanadi. Fermentativ sistemalarning tuzilishi afzalligi shu qadar yuqoriki, hatto optik faol bo‘lmagan molekulalarga nisbatan ham asimmetrik tarzda ta’sir eta oladi.