H husanov, M. L. Tursunxodjayev, A. R. Bakiyev moliyaviy menejment

Mahalliy budjet daromadlarining tuzilishi 
Mahalliy budjetlar daromadlari 
O’z daromadlari 
Markaziy budjetdan 
 
O‘zbekiston Respublikasi mahalliy budjetlari tomonidan xarajatlarni amalga 
oshirish uchun tegishli daromadlarga ega bo‘lishi kerak. Shuning uchun mahalliy 
budjet daromadlari shakllanishining amaldagi holati va ushbu jarayondagi daromad 
manbalarini tahlil qiladigan bo‘lsak, avvalambor, daromadlarning shakltanishiga 
e'tibor berish lozim. Mahalliy budjet daromadlarining manbalari tarkibi quyidagi 
chizmada keltirilgan. 
Ma'lumki, budjet ijrosi jarayonida u bilan yuzaga keladigan o‘zaro hisob-
kitoblar bo‘yicha shakllanadigan daromadlar ham mahalliy budjet daromadlari 
bo‘lishi mumkin. Shunga muvofiq mahalliy budjetlar daromadlari o‘z daromadlari 
(mahalliy soliqlar va yig‘imlar) va umumdavlat budjetidan ajratiladigan ajratmalar 
(umumdavlat soliqlaridan ajratmalar, dotasiyalar) hisobidan shakllanadi. 
Mahalliy budjetlarning eng birinchi daromad manbai bo‘lib mahalliy soliqlar 
va yig‘imlar hisoblanadi. Bu daromad turlari qonunchilikka asosan mahalliy 
75

---

budjetlarga to‘liq biriktirilgan daromad manbaidir. 
4- chizma 
 
Mahalliy budjet daromadlarining manbalari tarkibi 
 
Mahalliy soliqlar va yig‘imlar quyidagilardan iborat: 
1. Mol-mulk solig‘i. 
Ushbu soliq ,,Soliq kodeksi“ ning VI bo‘limida Moliya vazirligi va Davlat 
mulk qo‘mitasining qonun kuchiga ega bo‘lgan hujjatlari asosida tartibga solinadi. 
Bu yuridik va jismoniy shaxslar mulkiga solinadigan soliqni hisoblash va budjetga 
to‘lash tartibi to‘g‘risidagj yo‘riqnomadir. 
Ma'lumki, mol-mulk solig‘ini to‘lovchilar soliq solinadigan mulkka ega 
bo‘lgan yuridik va jismoniy shaxslardir. Bunda ayrim yuridik shaxslar, xususan 
yagona soliq tizimida bo‘lgan mikrofirmalar va kichik korxonalar hamda yagona 
yer solig‘ini to‘laydigan qishloq xo‘jaligi tovarlarini ishlab chiqaruvchilar va 
shuningdek, qayd etilgan soliq to‘lanishi belgilangan tadbirkorlik faoliyati bilan 
shug‘ullanuvchi yuridik shaxslar mol-mulk solig‘ini to‘lovchilar hisoblanmaydi. 
Yuridik shaxslar uchun soliq solish ob'ekti — asosiy vositalarning va 
nomoddiy aktivlarning o‘rtacha yillik qiymati (qonunchilikka muvofiq ravishda 
Mahalliy soliqlar 
va yig’imlar 
Meros olish, hadya 
etish bo’yicha 
davlat mulkiga 
o’tish mablag’lari 
Yuridikvajis-
moniy shaxs-
lardan, chet el 
davlatlaridan 
kelgan qayta-
rilmaydigan pul 
mablag’lari 
Umumdavlat 
soliqlaridan 
Dotatsiyalar, 
ssudalar 
Mahalliy budjetlar daromadlari manbalari 
Davlat mulkini 
joylashtirish,foy
dalanishga 
beriladigan 
daromadlar 
Boshqa 
daromadlar 
76

---

mulk qilib olingan yerning qiymati bunga kirmaydi) hamda korxonaning normativ 
muddatlarida belgilanmagan va foydalanilayotgan uskunalar hisoblanadi. 
Jismoniy shaxslar uchun soliq solish ob'ekti — ularning ixtiyoridagi uylar, 
dala hovlilar, bog‘lar, garajlarva boshqa qurilgan inshootlardir.