I. B. Isabayev, F. U. Suvanova, Q. H. Majidov

Nur sindirish ko`rsatkichi. Glitseridlarning nur sindirish ko`rsatkichi 
ularning yog` kislotalari tarkibi va strukturasi bilan belgilanadi. Xuddi erkin yog` 
kislotalariga o`xshab, har-xil glitseridlar aralashmasining o`rtacha to`yinmaganlik 
darajasi haqida ham nur sindirish ko`rsatkichi orqali xulosa chiharish mumkin. 
Optik xususiyatlar. Kimyoviy toza glitseridlar aslida rangsizdir. Yog`larning 
rangi odatda ular tarkibidagi rang beruvchi moddalar bilan belgilanadi. Suyuq 
holatda glitseridlar tiniqdir. 
Optik faollik. Odatda glitseridlar optik faol kislotalarga ega bo`lmaganligi 
sababli optik faollikni namoyon etmaydi. Ba`zi hollarda, masalan tarkibida optik 
faol ritsinol yoki chalmugur kislotalari uchraydigan glitseridlargina optik faollik 
namoyon etishi mumkin. 
Glitseridlarning elektr toki o`tkazuvchanligi erkin yog` kislotalarinikiga 
nisbatan ham yanada pastroqdir. Glitseridlarning boshqa fizikaviy xossalari 
ularning yog` kislotalari tarkibiga bog`liqdir Jumladan bu to`yingan va 
to`yinmagan glitseridlarning infraqizil (IK) –va ul’trabinafsha (UF) –nurlarni 
yutish qobiliyatiga tegishlidir. 
3.3.3. Triglitseridlarning (triatsilglitserinlarning) kristallik
modifikatsiyalari (polimorfizmi). 
Glitseridlar polimorf birikmalardir. Ularning polimorfizmi monotrop bo`lib, 
hali unchalik yaxshi o`rganilmagan. 
T. Malkin rengenostruktura analizlariga asosan triglitseridlarning, jumladan, 
tristearinning 

-, 

-, 

va 

’- polimorf modifikatsiyalarda bo`lishi mumkinligini 
aniqladi. Bulardan suyultirilgan tristearinni tez sovutilganda shishasimon 

- 
modifikatsiyasi hosil bo`ladi. Uning rentgenogrammasida katta interval (d
001
) 
ko`rinmaydi, qolgan uchta modifikatsiyaning esa katta intervali mavjud bo`lib, ular 
kristallik tuzilishga ega. Ammo bu uch modifikatsiyadan ham 

- va 

’ 
modifikatsiyalar nostabildir (turg`un emas). Turg`un 

- modifikatsiyaning 
suyuqlanish harorati eng yuqoridir. 

---

202 
Turli polimorf modifikatsiyalardagi triglitseridlarning kristallari bir-biridan 
yog` kislotalari atsillarining chekka guruhlar tekisligiga nisbatan qiyalik burchagi 
bilan farq qiladi. 

- va 

’ - modifikatsiyadagi kristallarda bu burchak odatda 

=65
0
ni tashkil etadi. Suyuqlanish harorati past bo`lgan 

-modifikatsiyadagi kristallarda 
yog` kislotalari atsillari chekka guruhlar tekisligiga nisbatan perpendikulyar 
joylashgan bo`ladi (29-rasm):