I bob. Mexanik harakat haqida umumiy ma’lumotlar 1-§. Jismlarning harakati mexanik harakat

Berilgan massali jismning tezlanishi unga ta’sir qiluvchi kuchga 
to‘g‘ri proporsionaldir.
2­tajriba. Bu tajribada aravachaga ta’sir etuvchi kuchni o‘zgarmas 
(F
1
= 0,1 N) qoldirib, aravachaning massasini o‘zgartirib boramiz. 
68­rasm. Tajriba qurilmasi
m
1
→
P
D
G‘
s
69­rasm. Tezlanish-
ning kuchga bog‘liqligi 
→
F
m
m
→
a
1
→
a
2
→
F
→
F

---

80
Dinamika asoslari
1. Aravachaning massasi m
1
= 1 kg bo‘lsin. 
Ara vacha s = 1 m yo‘lni t
1
= 4,5 s da bosib o‘tadi. 
Bu holda aravachaning tezlanishi 1-tajribadagidek 
a
1
≈ 0,1 m/s
2
bo‘ladi.
2. Aravacha ustiga xuddi shunday boshqa ara-
vachani to‘ntarilgan holda qo‘yaylik. Endi aravacha-
ning massasi m
2
= 2 kg bo‘ldi. Aravacha 1 m yo‘lni 
t
2
= 6,5 s da bosib o‘tganini, hisob-kitoblar esa tez-
lanish a
2
≈ 0,05 m/s
2
ekanligini ko‘rsatadi.
3. Aravachaning ustiga ikkita aravacha qo‘yib, 
uning massasini m
3
= 3 kg ga yetkazamiz. U holda 
aravacha 1 m yo‘lni t
3
= 7,8 s da bosib o‘tib, tezlanish a
3
≈ 0,033 m/s
2
ni 
tashkil etadi.
Tajriba natijalaridan ko‘rinadiki, aravachaning massasi m qancha marta 
ortsa, uning olgan a tezlanishi shuncha marta kamayadi (70-rasm), ya’ni:
a ~  1m . (3)
Bir xil kuch ta’sirida jismlarning olgan tezlanishlari ular mas­
sasiga teskari proporsionaldir.