I bob. Mexanik harakat haqida umumiy ma’lumotlar 1-§. Jismlarning harakati mexanik harakat

57­rasm. Eng oddiy (a), qo‘l panjalari kuchini o‘lchaydigan (b) va katta 
kuchlarni o‘lchaydigan (d) dinamometrlar
(a)
(b)
(d)
58­rasm. Qarama-qarshi 
yo‘nalgan kuchlar (a) va 
ularning yig‘indisi (b)
→
F
1
→
F
2
→
F
b
a
→
F

=
→
F
2
–
→
F
1
59­rasm. Bir tomonga 
yo‘nalgan kuchlar (a) va 
ularning yig‘indisi (b)
→
F
1
→
F
2
→
F
b
a
→
F

=
→
F
1
+
→
F
2

---

72
Dinamika asoslari
Agar ta’sir etayotgan kuchlar bir chiziqda yot-
masa, vektorlarni qo‘shish qoidasiga asosan yig‘indi 
kuch topiladi. Masalan, yukni uchta kuch tortayotgan 
bo‘lsin (60-rasm). F
→
1
va F
→
2
kuchlarning teng ta’sir 
etuvchisi F
→
1
+ F
→
2
= F
→
12
ga teng. F
→
12
va F
→
3
kuchlar 
o‘zaro teng va qarama-qarshi yo‘nalgani uchun ular- 
ning teng ta’sir etuvchisi F
→
12
+ F
→
3
= F
→
= 0 bo‘ladi.  
Natijada bu yuk muvozanat holatida osilib turadi. Yukka ta’sir etayotgan 
Yerning tortish kuchi va arqonning elastiklik kuchi ham muvozanatda bo‘ladi. 
Tayanch tushunchalar: jismlarning o‘zaro ta’siri, kuch, kuchning 
birligi – nyuton.
1. Stol ustida kitob yotibdi. Kitob qanday kuchlar ta’sirida tinch yotibdi? Kuch 
vektorlari yo‘nalishini ko‘rsatib, chizma chizing. 
2. Jismlarning o‘zaro ta’siri natijasida koptok harakatga keladigan yoki harakat 
yo‘nalishini o‘zgartiradigan jarayonlarga misollar keltiring.