I-bo‘lim. Xavfli sanoat obektlarda elektr moslamalari bilan ishlaganda yong’in xavfsizligini taminlash chora-tadbirlari

III BO’LIM
TOIFALANGAN OBEKTLARDAGI BINOLAR VA XONALARGA TOPSHIRIQA BILAN AVTOMATIK UT UCHIRISH MOSLAMALARINI TANLASH VA О‘RNATISH


3.1. Yong‘inni aniqlash va o‘chirishning avtomat vositalari

Yong‘inni aniqlashni avtomat vositalari (YOAAV) va yong‘inni o‘chirishni avtomat vositalari (YOO‘AV), energetik qurilmalar, markaziy gaz stansiyalari, yengil yonuvchi va yonuvchi suyuqliklar stansiyalari, xom-ashyo omborlari va yoqilg‘i materiallarini solishtirma sarfi 100 kg/m² dan ortiq bo‘lgan binolar kiradi.

Yong‘in aloqasi va signalizatsiyasi yong‘inni o‘z vaqtida sezish, aniqlash va u to‘g‘risida yong‘in o‘chiruvchilarga xabar berish uchun ishlatiladi. Ularga tele va radio aloqa, yong‘in signalizatsiyasi qurilmalari, elektrik signallar, qo‘ng‘iroqlar va transport vositalarining signallari kiradi. A, B va V kategoriyasidagi yong‘inga xavfli obektlarda yong‘in haqida xabar beruvchi datchiklar o‘rnatiladi.
Drencher qurilmaalari ishlash tartibiga ko‘ra yarim avtomatlashgan bo‘lib ѐng‘in xavfi yuqori bo‘lgan sanoat binolari, teatr va omborxonalarda ѐng‘inni o‘chirish, ѐng‘in yuzaga kelganda suv pardalari hosil qilish uchun ishlatiladi. Bunday jihozlarni ishga tushirish va boshqarish navbatchi tomonidan amalga oshirilganligi sababli uni yarim avtomatlashgan o‘t o‘chirish jihozi deb ataladi.(14-rasm)

14- rasm. Guruhli drencher tizim kismi.
1-avtomatik klapan,2 - suv berish kuvuri 3-tarqatuvchi kuvur, 4- drencherlar, 5-nazorat-signal klapani,6- magistral kuvur, 7- asosiy tarmok kuvri. 1- diafragmali gayka, 2- bog‘lovchi quvur, 3- ikki tarelkali differensial klapan, 4- klapan usti kamerasi, 5-klapanosti kamerasi, 6-ishga tushirish tarmog‘i, 7-qo‘lda boshqariladigan kran, 8-sprinkler,9- drencher tarmog‘i, 10-drencher, 11-elektr signal, 12-avtolmatik ishga tushirish va o‘chirish jihozi, 13-suv iarmog‘iga ulanadigan quvur.
Tizimda ishlaydigan har bir qurilmaa orasidagi masofa V = 2,0 m, qurilmalar guruhi, ya’ni qatorlar orasidagi masofa A=4,0 m. Bino devorlaridan qurilmaagacha bo‘lgan masofa V=1,0 m bo‘lishi kerak.
Yong‘inni avtomatik tartibda o‘chiradigan qurilmaaning suv sarfi q l/s quyidagi formula orqali aniqlanadi.

qKH , l/s (6)

bunda, K - qurilmaaning samaradorlik koeffitsiyenti 4–5 jadvaldan diametrga mos holda qabul qilinadi. H - o‘t o‘chirish qurilmaasi joylashgan joydagi ishchi bosim, m H = 5 deb qabul qilingan.

Suv sepish jadalligiga bog‘liq bo‘lgan suv sarfi va yuqolgan bosim quyidagi formuladan aniqlanadi.

Q = Q² ⋅ B, (7)

bu yerda : Q - suv sarfi B - quvurning ishlash tafsiloti ya’ni, quvurdagi Gidravlik bosim yo‘qolishi koeffitsiyenti

B = K₁/e, (8)

Ya’ni K₁ - quvurdagi gidravlik yo‘qolishi koeffitsiyenti e - hisobli qism uzunligi,m

Boshqarish tugunlaridagi bosim yo‘qolishii quyidagi formuladan aniqlanadi:

N2 = ξ * Q² , (9)

bunda, ξ - bosim yo‘qolishi koeffitsiyenti Q² - boshqarish tuguni orqali okib o‘tadigan suv sarfi, l/s Barcha hisoblar jadval kurinishida amalga oshiriladi.

Sprinklerli o‘t o‘chirish qurilmalari ѐng‘in xavfi yuqori bo‘lgan binolarda o‘t o‘chirish va ѐng‘inni lokalizatsiya qilish maqsadida o‘rnatiladi. Avtomatlashgan sprinklerli o‘t o‘chirish tizimi ѐng‘in xavfi o‘ta yuqori bo‘lgan paxtaga ishlov berish, ip yig‘irish, fabrikalari, ѐnish va portlash xavfi bo‘lgan kimѐviy maxsulotlar zavodlari, ѐg‘ochga ishlov berish, rezina maxsulotlari tayѐrlash unga ishlov berish, selluloid maxsulotlari sexlarida, shuningdek tez ѐnuvchan materiallar omborlari binolari, garajlar, teatrlar, klublar va shunga o‘xshash ѐng‘inni tez tarqalish xavfi bo‘lgan joylarda qo‘llaniladi.
Avtomatlashgan sprinklerli o‘t o‘chirish tizimi ѐng‘in bo‘lga hollarda avtomatik ravishda ishga tushadi va bu haqida tovushli va ѐrug‘lik (lampali) xabar beradi. “Sprinkler” – so‘zi “sachratuvchi”, “purkovchi” degan ma’noni anglatadi, demak o‘z-o‘zidan ko‘rinib turibdiki, bu o‘t o‘chirishda ma’lum balandlikdan suvni sachratib ѐng‘inni o‘chirish va uni tarqab ketishini oldini oladigan maxsus moslamadir.(15-rasm)