IM. Y, Оч'Л. Юсчоу

Xususiyatlar nazariyasiga ko ‘ra, liderlikning asosiy d eterm i­
nant! noyob liderlik sifatlariga ega b o ‘lishdir. Bu nazariyaga k o ‘ra, 
ayrim od am lar tu g ‘m a liderlik sifatlariga ega b o la d ila r (shuning 
uch u n ham bu nazariyaning yana b ir nom i harizm atik nazariya 
deb ataladi).
Interaktiv nazariyaga bin o an , h a r qanday gu ru h d a liderlikni 
kim zim m asiga olishini bash o rat qilish m um kin. Buning uch un
guruh ag’zolari xarakteristikasi, vujudga kelgan vaziyat, bajarila­
y o tg an vazifa, sh u n in g d ek lid erlik k a n o m z o d n in g in div id u al 
psixologik xususiyatlarini o ‘rganib, hisobga olish kerak.
Vaziyat nazariyasi tadqiqotchilari (M ; A m erikalik tadqiqotchi 
F.F idler) fikriga k o ‘ra, „Vazifaga m o'ljal o lg an “ yoki “ odam larga 
m o ‘ljal olgan“ lider faoliyatining samaradorligi guruhdagi sharoitga 
bog‘liqdir. Liderlik vazifasini am alga oshirish u ch u n o ‘ta qulay va

---

o ‘ta noqulay sh aroitlard a „vazifaga m o ‘ljal o lg an “ lider katta 
natijalaiga erishadi. 0 ‘rtacha qulay vaziyatlarda esa „odamlaiga m o ‘ljal 
olgan“ lider ustunlik qiladi.
Sintetik yoki kompleks nazariya tarafdorlarining ta ’kidlashicha, 
liderlik bu shaxslararo m unosabatlarni tashkil qilish jarayonidir, 
lider esa bu jarayonni boshqarish subyektidir. Liderlik — guruh 
vazifasidir, uni guruh maqsadlari va vazifalarini hisobga olgan holda 
o ‘rganish kerak. S intetik m odel liderlik jarayonining uch ta asosiy 
qismiga e ’tiborni qaratadi: lider, ergashuvchilar va vaziyat.
Liderlik uslubi — lider yoki rahbar to m o n id an unga b o ‘ysu- 
nuvchi yoki unga qaram b o ‘lgan odam larga ta ’sir k o ‘rsatish uch u n
q o ‘llaniladigan usul va uslublar to ‘plamidan iboratdir. Liderlik uslubi 
Kurt Levin to m o n id an ta k lif qilingan b o ‘lib, u va shogirdlari 
to m o n id an u ch ta uslub ajratilgan: avtoritar, dem okratik va liberal 
uslublar.
Avtoritar lider m u tlaq hokim iyatga ega b o ‘lib, qaror qabul 
qilishda guruhning boshqa a ’zolari bilan m aslahatlashishga ehtiyoj 
sezmaydi. A vtoritar liderlar aksariyat harbiy, diktatorlik va boshqa 
o ‘xshash tashkilotlarda, yoshlar guruhlarida, oilada uchraydi.
Dem okratik liderning hokim iyati guruh a ’zolarining o 'zaro
kelishuvi bilan aniqlanadi. D em okratik lider guruh a ’zolarining 
ham individual, ham jam oaviy istak va e ’tiqodlariga m os harakat 
qiladi.
Liberal yoki nominal lider faqat nomigagina lider b o ‘lib, am alda 
boshqaruvchilik rolini bajarmaydi. 0 ‘z -o ‘zidan tushunarliki, am alda 
rahbarlikni kim dir, boshqa o dam ta ’m inlaydi.