Informatika sabaqlarında oyın texnologiyaları

2. Oyın texnologiyasınıń mánisi
“Oqıw (didaktikalıq) oyın tálim texnologiyası retinde ilimpazlar hám ámeliyatshılardı uzaq waqıttan berli qızıqtırıp kelgen. Pedagogikalıq texnologiya retinde oyın qızıqlı, sebebi ol sezimlik rawajlanıwdı keltirip shıǵaradı hám oyın iskerlıǵınń motivları bul iskerliktiń mánisin túsiniw procesine qaratılǵan.
Házirgi waqıtta oyın texnologiyasında tómendegi komponentler ajralıp turadı :

• 
  motivatsion;
  
• 
  orientatsiya-maqset;
  
• 
  kontent-operatsion;
  
• 
  baha -qálegen;
  
• 
  shama etilgen.
  

Motivatsion komponent studenttiń iskerlik mazmunı hám procesine munasábeti menen baylanıslı bolıp, onıń motivları, qızıǵıwshılıqları hám oyındaǵı mútajliklerin óz ishine aladı. Oyın processinde aktivlikti hám basqa iskerlik penen baylanıstı támiyinleytuǵın motivatsiya ornatıladı.
Baǵdarlawshı - maqsetli komponent oqıwshınıń oqıw hám kognitiv iskerlik maqsetlerin, etikalıq munasábetlerdi, qádiriyatlardı anıq túsiniwi hám oylawı menen baylanıslı bolıp, olar jeke áhmiyetke iye bolıp, oqıwshılardıń oyın minez-qulqların tártipke salıwshıǵa aylanadı.
Kontent - operativ komponent studentlerdiń oqıw materialına iyelik etiwin hám ámeldegi bilim hám iskerlik usıllarına tayanish qábiletin názerde tutadı.
Hár qanday intellektual háreketti ámelge asırıwda shaxs málim bir tayansh noqatlar sistemasına tayanadi (P. Ya. Galperin, N. F. Talizina). Háreketlerdiń baǵdarlanǵan hasası (OBA) algoritm, evristik sxema kórinisinde beriliwi múmkin, bul oqıtıwshı tájiriybesi sonı kórsetedi, ańsat ózlestiriledi hám jumısta qollanıladı.
Mısalı: sayaxat oyınlarında kapitan, sortıgator hám basqalar ushın háreketler algoritmı.
Baha - shıdamlılıqtıń komponent kognitiv iskerlıǵınń joqarı dárejedegi maqsetke muwapıqlıǵın támiyinleydi, dıqqattı, sezimlik tájiriybelerdi óz ishine aladı.
Oyınnıń bahalaw komponenti oyın iskerligi nátiyjelerin oyın maqseti menen salıstırıwlawdı, sonıń menen birge oyın procesin óz-ózin basqarıwdı hám óz iskerligin sáwlelendiriwdi támiyinleydi.
Oyınnıń barlıq kórip shıǵılǵan komponentleri oyınnıń texnologiyalıq dúzilisin belgileydi.
Oyın texnologiyasınıń saylanǵan komponentleri qatar strukturalıq elementlerdi óz ishine aladı.
Oyınnıń strukturalıq elementlerine salıstırǵanda oyın texnologiyasınıń strukturalıq bólimleri:

Oyın texnologiyası komponenti	Oyınnıń strukturalıq elementleri
Motivatsion	Ornatıw noqatı, oyın jaǵdayı
Orientatsiya - maqset	Oyın maqsetleri
Kontent-operativ	Oyın qaǵıydaları, oyın háreketi
Baha - qálegen	Oyın jaǵdayı
Esaplanǵan	Oyın nátiyjesi

Ádetde ápiwayı oyınlarda (krossvordlar, bingo) oyınnıń barlıq strukturalıq elementleri bir-biri menen júdá bekkem baylanıslı bolıp, olardı bir-birinen ajıratıw qıyın.

Hár qanday oyınnıń baslanıwı, birinshi náwbette, balanıń intellektual iskerligi hám oyda sawlelendiriwi aktivleskende, oyın wazıypaların biliw ushın sezimlik ortalıq bolıp tabıladı. Oyındı sazlaw ádetde qızıqlı tárzde jaratıladı, geyde slaydlar, sızılmalar, kino kliplar isletiledi. Mısalı: "Oyda sáwlelendiriw qılayıq, biziń ekspediciyamız kompyuterdiń sistema blokı ishinde edi... "
Oyındı sazlaw elementi jigitlerdi oyın jaǵdayı menen tanıstırıwǵa múmkinshilik beredi. Oqıtıwshı oyınǵa kiriwi menen " Oyda sawlelendiriw etiń... " dep aytıwı ádetiy hal emes. Oyın jaǵdayı geografiyalıq karta, tariyxıy waqıt hám qoyılǵan mashqala menen belgilenetuǵın qıyalıy mákanda (ertek toǵayı, qalanıń belgisiz aymaǵı, okean aymaǵı hám basqalar ) oynalıwı múmkin. Oyın jaǵdayında málim muǵdardaǵı oqıwshılar (gruppa, klass) qatnasadı hám arnawlı bir háreketlerdi atqaradı.
Oyınnıń náwbettegi strukturalıq elementi oyın wazıypaları bolıp, olar oqıw wazıypaları menen baylanıslı bolıp, olar jasırın formada boladı. Oqıw wazıypaları sebepli mektep oqıwshılarınıń eriksiz úyreniwleri ámelge asırıladı. Oyın wazıypası mektep oqıwshıların qızıqtıradı (Krossvordtı sheshiń, qáteni tabıń... ), biraq oyın wazıypası bolmasa, oyın ápiwayı wazıypa yamasa shınıǵıwqa aylanadı.
Didaktikalıq (oqıw) hám oyın wazıypaların biliw ushın oyın qaǵıydaları kerek. Olar oyınshılardıń minez-qulqların quraydı, oyınshılarǵa teń sharayatlardı támiyinleydi, oyın háreketin tártipke salıwshı rol oynaydı.
Oyınǵa tayarlıq processinde qanday oyın qaǵıydaların islep shıǵıw kerek? Birinshiden, qıyalıy jaǵdayda háreket qılıw qaǵıydası : siz " programmist" siz, siz " sistema injenerisiz", siz "paydalanıwshı"siz. Oyın qaǵıydaları oyın qatnasıwshısınıń "kásiplik iskerligi"ne sáykes keliwi hám háreketlerdi málim bir izbe-izlilikte orınlawǵa qaratılǵan bolıwı kerek. Informatika páninińıń temaları hám bólimleri úyrenilgende, "qániyge"niń háreketleri jánede quramalılasıwı kerek.
Qıyalıy jaǵdayda háreket qılıw qaǵıydaları menen bir qatarda, adamlar ortasında munasábetler qaǵıydaların islep shıǵıw kerek. Bul qaǵıydalar kiritilmese, oyındı basqarıp bolmaydı hám úyreniw maqsetleri ámelge asırılmaydı. Bir-biri menen oynaǵan oyınshlardıń munasábetleri qaǵıydaları tárbiyalıq rol oynaydı, oyındı málim bir kanal boylap basqaradı. Qaǵıydalarǵa mısallar: jumısıńızdı tamamladı - dostıńızǵa járdem beriń; Miyirban bol; dostıń pikirin dıqqat menen tıńlaw hám taǵı basqa. Básekige shıdamlı oyınlar ádetde minez-qulqlardı tártipke salıw ushın járiyma noqatların kiritedi.
Oyın qaǵıydaları oyın háreketlerinde ámelge asırıladı. Psixologlar sırtqı háreketlerdi (tıńlaw, diagramma sızıw, mashqalanı sheshiw) hám intellektual (salıstırıwlaw, analiz qılıw, klassifikaciyalaw, ulıwmalastırıw) ajratadı. Háreket qanshelli hár túrli bolsa, oyın sonshalı qızıqlı boladı. Biraq, eger málim kónlikpeler qáliplespegen bolsa, oyındı oynamaw jaqsılaw bolıp tabıladı.
Oyın háreketleri ańsatlaw bolıwı kerek, az-azdan quramalılasıwı hám oqıwshılar sanına sáykes keliwi kerek.
Oyın dawamında bala málim bir oyın jaǵdayına iye - oyınnıń zárúrli elementi. Oyın jaǵdayı, sonday-aq tájiriybe bar ekenligi, qatnasıwshılardıń oyda sawlelendiriwin aktivlestiriw, haqıyqatlıqqa sezimlik munasábet, jaǵdaydıń mashqalalı tábiyatı, báseki hám oyın-kúlki elementleri, isletiletuǵın aksessuarlar, házildiń bar ekenligi hám tartıs elementleri, erkin dóretiwshilik ortalıq, tańlaw jaǵdayı menen qollap quwatlanadı.
Oyınnıń májburiy strukturalıq elementi onıń nátiyjesi bolıp tabıladı. Nátiyje vizual bolıwı múmkin (utqan, shama etilgen, juwmaqlanǵan ); kemrek bilinedi (quwanǵan, máselege háwesker) hám keshiktirilgan (bir qansha waqıt ótkennen, oyınnıń óz versiyasın jaratqan ).
Oqıtıwshı ushın nátiyjeni (oyın kórsetken kónlikpeler, bilimlerdi ózlestiriw dárejesi hám minez-qulıq normaları) hám studentler ushın nátiyjeni (oyın mashqalaǵa qızıǵıwshılıq oyatadı, ruwxıy qanıǵıwdı payda etedi) salıstırıń.
Áhmiyetlisi, oyındı toparlik bahalaw, bul studentlerdi xoshametlentiredi. Usınıń menen birge, siz oyınǵa jańalıqlar kirgiziwińiz, unamlı minutalardı atap kórsetiwińiz, passiv oqıwshılardıń tabısların atap ótiwińiz hám oyındı sezimlik rawajlanıwda juwmaqlastırıwıńız múmkin.
Oyınnıń tábiyatı hám oyın jaǵdayları tema, qatnasıwshılardıń jas qásiyetleri hám qızıǵıwshılıqları menen belgilenedi. 5-7-klass oqıwshıları sırdı ashıw yamasa jańa ashılıw qılıwı kerek bolǵan oyınlardı jaqsı kóredi, sol sebepli oyın jaǵdaylarında muhabbatlıq munasábetler, qospa izertlewler hám birgelikte dóretiwshilik jumıs elementleri qoyılıwı kerek.
Óspirimler toparlı sheriklikke umtıladı, sózlik oyınlardı, jarıslardı jaqsı kóredi. Olar ushın syujetleri tariyxıy hám hádiyse kitaplarınan alınǵan oyınlar shólkemlestiriledi. Bul jasta ásirese kompyuter oyınları bólek qızıǵıwshılıq oyatadı.
Orta mektep oqıwshıları keleshekte jámiyettegi roline baǵdarlanǵanlıǵı menen ajralıp turadı. Olar social hádiyselerge qızıǵadı. Bul jasta jeke sáwlelendiriw rawajlanadı. 10 -11-klass oqıwshıları tekǵana haqıyqattı tabıw, bálki ózinen-ózi tastıyıqlaw ushında dialog, mashqalanıń sheshimin izlew zárúrshiligi menen ajralıp turadı.
Orta mektep oqıwshıların hár qıylı sóz oyınları da tartadı : yadtı, logikalıq pikirlewdi rawajlantıratuǵın krossvordlar, skanvordlar, sharadlar (tekst degi qáteni tabıń, mashqalanı sheshiń), sonıń menen birge, jarıs oyınları (Biliwshiler klubı, KVN), rol - aktiv sóylew iskerlikti talap etiwshi oyınlardı oynaw (baspasóz konfrenciyası, prezentaciya, brifing), olar joqarı social poziciyaǵa iye bolǵan rolge de tartıladı (ministr, diplomat, akademikalıq). Orta mektep oqıwshıları ushın oyın texnologiyasınıń ayriqsha ózgesheligi oyınlardıń gruppa xarakterine itibar qaratıw, sonıń menen birge, tamashagóy, tıńlawshı, ekspert retinde oyınǵa autsayderlerdi tartıw bolıp tabıladı.
Oqıtıwshı oyınlardı shólkemlestiriwde bul jas qásiyetlerin eslep qaladı.
Oyın texnologiyasınıń áhmiyeti sonda, ol oqıtıwshı hám student ortasındaǵı munasábetlerdiń bólek túrin - sheriklikti jaratadı.